हिन्दी साहित्य – साप्ताहिक स्तम्भ ☆ समय चक्र # 90 ☆ गाय माता को समर्पित दोहे ☆ डॉ राकेश ‘चक्र’

डॉ राकेश ‘ चक्र

(हिंदी साहित्य के सशक्त हस्ताक्षर डॉ. राकेश ‘चक्र’ जी  की अब तक शताधिक पुस्तकें प्रकाशित हो चुकी हैं।  जिनमें 70 के आसपास बाल साहित्य की पुस्तकें हैं। कई कृतियां पंजाबी, उड़िया, तेलुगु, अंग्रेजी आदि भाषाओँ में अनूदित । कई सम्मान/पुरस्कारों  से  सम्मानित/अलंकृत।  इनमें प्रमुख हैं ‘बाल साहित्य श्री सम्मान 2018′ (भारत सरकार के दिल्ली पब्लिक लाइब्रेरी बोर्ड, संस्कृति मंत्रालय द्वारा  डेढ़ लाख के पुरस्कार सहित ) एवं उत्तर प्रदेश हिन्दी संस्थान द्वारा ‘अमृतलाल नागर बालकथा सम्मान 2019’। आप  “साप्ताहिक स्तम्भ – समय चक्र” के माध्यम से  उनका साहित्य आत्मसात कर सकेंगे । 

आज प्रस्तुत है  गाय माता को समर्पित दोहे ”. 

☆ साप्ताहिक स्तम्भ – समय चक्र – # 90 ☆

☆ गाय माता को समर्पित दोहे ☆ 

कामधेनु है स्वर्ग में , रत्न कीमती एक।

चौदह रत्नों सँग उदय, करें सभी अभिषेक।।

 

भारत माँ की शान है, गौ माता अभिमान।

धरती माँ भी दे रही, सबको ही वरदान।।

 

गौ पूजा ही प्रार्थना, गौ ही देवि समान।

गौ की सेवा से सदा, होता है कल्यान।।

 

गौ को सभी बचाइए, गौ ही मूलाधार।

गौ की सेवा जो करें, ईश्वर करता प्यार।।

 

गौ देवों की देव है, सभी बचाओ मित्र।

धरती माँ रचती रही, नए पावनी चित्र।।

 

दूध, दही ,घृत दे रही, ये सब अमरित तुल्य।

गौधन से धरती सजे, जीवन बने प्रबल्य।।

 

वेद, ग्रंथ करते रहे, इसका ही गुणगान।

संकट में अब आ रहे, भक्तो इसके प्रान।।

 

कुछ कुलघाती कर रहे,घात और प्रतिघात।

माँस करें निर्यात ये, सत्ता दे रही साथ।।

 

करें अधर्मी घात नित, लेते चुप – छुप प्राण।

इनकी जिह्वा लपलपी, बहरे इनके कान।।

 

कुछ अपराधी कर रहे, गौ हत्या का पाप।

इसी जन्म में मिल रहा, तन-मन का संताप।

 

पालक पालें गाय को, दुहकर देत निकाल।

मित्रो होंगे अति बुरे, उन लोगों के हाल।।

 

गोरक्षा के नाम पर , बहुत बहा है खून।

किंतु न मित्रो बन सका, गोरक्षा कानून।।

 

प्रभु सबको सद्बुद्धि दें, गौ का रख लें ध्यान।

भारत की बढ़ जाएगी, जग में प्यारे शान।।

 

© डॉ राकेश चक्र

(एमडी,एक्यूप्रेशर एवं योग विशेषज्ञ)

90 बी, शिवपुरी, मुरादाबाद 244001 उ.प्र.  मो.  9456201857

[email protected]

≈ संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडल (हिन्दी) – श्री विवेक रंजन श्रीवास्तव ‘विनम्र’/श्री जय प्रकाश पाण्डेय  ≈

Please share your Post !

Shares

मराठी साहित्य – साप्ताहिक स्तम्भ ☆ सुजित साहित्य # 93 – हिशोब ☆ श्री सुजित कदम

श्री सुजित कदम

? साप्ताहिक स्तंभ – सुजित साहित्य #93 ?

☆ हिशोब ☆

आयुष्याचे हिशोब  खडतर जमले नाही

सवाल कुठला कुठले उत्तर कळले नाही

हवे तसे मी उनाड जगणे जगून गेलो

किती कमवले जीवनात या पुरले नाही.

 

सुखात हसलो दुःखी रडलो खचलो नाही

चौकटीतल्या जगण्याला मी भुललो नाही

थोडे थोडे आयुष्याशी करार केले

गेले फसवून त्यांच्या वर मी रूसलो नाही.

 

अनुभवाच्या चार क्षणांना मुकलो नाही

संसाराचे हळवे नाते सुटलो नाही

जे जे जमले करून गेलो निर्धाराने

वही संपली हिशोब चुकला  अडलो नाही.

 

घाव मनाचे भरून आले थकलो नाही

देणे घेणे यात कधी ही चुकलो नाही

तरी राहिलो बराच मागे या दुनियेच्या

सुखदुःखाची सलगी करण्या मुकलो‌ नाही.

 

कित्तेक आले कित्तेक गेले अडले नाही

दूरदूरच्या नभात उडणे जमले नाही

पडलो घडलो धडपडलो मी अनेक वेळा

पंखांमधले बळ अजूनही सरले नाही.

 

© सुजित कदम

संपर्क – 117,विठ्ठलवाडी जकात नाका, सिंहगढ़   रोड,पुणे 30

मो. 7276282626

≈संपादक–श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे ≈

Please share your Post !

Shares

मराठी साहित्य – मराठी आलेख ☆ वेद व पुराण काळातील महत्वपूर्ण स्त्रिया: महाभारतातील अंबा ☆ सौ कुंदा कुलकर्णी

सौ कुंदा कुलकर्णी

 ? वेद व पुराण काळातील महत्वपूर्ण स्त्रिया ?

महाभारतातील अंबा ☆ सौ कुंदा कुलकर्णी 

एक सूडाचा प्रवास महाभारतातील अंबेचे जीवन हा स्त्रीत्वाचा हुंकार आहे. दोन महापराक्रमी पुरुषांच्या अहंकारात तिच्या आयुष्याची माती झाली तिच्या जीवाची प्रचंड तगमग झाली आणि सूडा कडे प्रवास सुरू झाला.

खरंतर ती काशीराजाची प्रेमळ सुस्वरूप हुशार कन्या. तिला अंबिका आणि अंबालिका नावाच्या दोन बहिणी होत्या.तिघी  वयात येताच काशीराजाने त्यांचे स्वयंवर मांडले. त्यात भीष्म व त्यांचा सावत्रभाऊ विचित्रवीर्य यांना जुन्या वितुष्टामुळे आमंत्रण नव्हते. भीष्मांना खूप राग आला आणि ते स्वयंवर स्थळी आले. त्याच वेळी सौबल चा राजा शाल्व याला अंबेने माळ घातली. चिडलेल्या भीष्माने तिथे सर्व राज्यांशी युद्ध करून त्यांचा पराभव केला आणि अंबा ,अंबालिका, आणि अंबिका या तिघींचे हरण करून, रथात घालून ते आपल्या नगरीत परत आले. व आपला सावत्र भाऊ विचित्रवीर्य यांच्याशी लग्न करण्यास सांगितले. साहसी अंबेने  स्पष्ट सांगितले मला शाल्वाशीच लग्न करायचे आहे मी त्याला तन-मन-धनाने वरले आहे. तिच्या इच्छेनुसार भीष्माने तिला शाल्वाकडे पाठवले. पण शाल्वाने तिचा स्वीकार केला नाही. तो म्हणाला ” भीष्माने तुझे हरण केले. परपुरुषाच्या स्पर्शाने तू भ्रष्ट, पतित झाली आहेस. तुझा कौमार्य भंग झाला आहे.” असहनीय उपेक्षा आणि प्रेम भंगाचे दारुण दुःख घेऊन ती भीष्मा कडे परत आली. “तुम्ही मला पळवून आणलेत, आता लग्न करा. ज्या स्त्रीचे हरण झाले त्या स्त्रीला वडिलांचे दरवाजे बंद असतात.” असे म्हणाली. भीष्म म्हणाले  “मी आजन्म ब्रह्मचर्याची शपथ घेतली आहे “. बाणेदार आंबा म्हणाली,” मला तेच हवे. तुमची प्रतिज्ञा  मोडण्यासाठीच मी आले आहे. प्रतिज्ञा मोडलेल्या व्यक्तीला जीवंतपणी नरक यातना भोगाव्या लागतात तीच पीडा मला तुम्हाला द्यायची आहे.”भीष्माने नकार दिला. आणि सूडाने पेटलेल्या अंबेने त्यांना धमकी दिली,” तुमच्या मृत्युचे कारण मीच असेन.” आणि वैफल्यग्रस्त होऊन ती जंगलात भटकत राहिली. तिथे तिला परशुराम ऋषींचा शिष्य होत्रवाहण भेटला. त्यांनी सांगितले भीष्माला किंवा शाल्वाला योग्य धडा शिकवण्याचे काम माझे गुरु करतील. त्याच्याबरोबर ती परशुराम ऋषींकडे आली व त्यांना म्हणाली,” मला न्याय हवाय. केवळ स्पर्शाने कौमार्य बाधीत होते तर आजन्म ब्रह्मचर्याचे व्रत घेतलेल्या भीष्माने कोणत्या अधिकाराने मला स्पर्श केला? परपुरुषाबद्दल अनुराग ठेवणारी स्त्री सर्पिणी  प्रमाणे विषारी असते आणि ती पूर्ण कुटुंबाचा घात करते असे म्हणून त्याने मला परत पाठवले याचा अर्थ काय? परशुराम खरं तर तिची समजूत घालत होते पण तिचा युक्तिवाद त्यांना पटला. तिला मदत करण्यासाठी त्यांनी भीष्माला बोलावले पण भीष्म आले नाहीत. परशुराम ऋषी खूप संतापले आणि तेच भिष्मा वर चाल करून गेले. दोघेही तुल्यबळ योद्धे. तेवीस दिवस घनघोर युद्ध झाले. दोघांनी महाभयंकर अस्त्रांचा मारा सुरू केला. आता पृथ्वीचा विनाश होईल या भयाने नारदादी देवांनी मध्यस्थी करून युद्ध थांबवले. परशुरामाने तिला सांगितले आता मी तुला न्याय देऊ शकत नाही पण माझे गुरु आणि आराध्यदैवत भगवान महादेव यांच्याकडे तू जा. ते नक्कीच योग्य मार्ग दाखवतील. अंबेने अरण्यात घोर तपश्चर्या सुरू केली. गंगामातेने स्वतः तिची खूप समजूत घातली. पण अंबे ने जिद्द सोडली नाही. शेवटी शंकर प्रसन्न झाले पण ते म्हणाले या जन्मी  त्यांचा मृत्यु करता येणार नाही. पुढच्या जन्मी तुझ्यामुळेच त्यांचा मृत्यू होईल. अंबेने स्वतःच लाकडी चिता रचून त्यात उडी घेतली व आत्मसमर्पण केले.

पुढच्या जन्मी शिखंडी च्या रूपाने तिने द्रुपद राजाच्या घरी जन्म घेतला. महाभारताचे घनघोर युद्ध सुरू झाले. शिखंडी अर्जुनाचा सारथी होता. 18 दिवस घनघोर युद्ध झाले. पितामह भीष्मांनी पांडवांच्या सैन्याची धूळधाण उडवली. शिखंडीच्या आड लपून अर्जुनाचा रथ त्यांच्या समोर आला. शिखंडी ला पाहून मी महिलेविरुद्ध शस्त्र उचलत नाही असे सांगून भीष्मांनी आपली शस्त्रे खाली ठेवली ती संधी साधून अर्जुनाने मर्मी  घाव घातला आणि भीष्म धारातीर्थी पडले.

महाभारतातील सर्वात दाहक मृत्यू होता. अशाप्रकारे अंबेने आपला पण पूर्ण केला. अपमान आणि विटंबना असह्य झालेली एक स्त्री एका  महानायकाच्या मृत्यूचे कारण बनली. जन्मजन्मांतरीच्या सूडाची  कहाणी तिथली संपली पण तुमच्या आमच्या मनात ती सदैव घोळ तच राहणार. तिचा संपूर्ण जीवन प्रवास म्हणजे व्यक्ती स्वातंत्र्याचा लढा, मनपसंत पती निवडण्याच्या स्त्री अधिकाराचा लढा आणि अन्यायाविरुद्ध सर्वस्व झोकून दिलेला लढा.

© सौ. कुंदा कुलकर्णी ग्रामोपाध्ये

क्यू 17,  मौर्य विहार, सहजानंद सोसायटी जवळ कोथरूड पुणे

मो. 9527460290

≈ संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे ≈

Please share your Post !

Shares

मराठी साहित्य – मीप्रवासीनी ☆ मी प्रवासिनी क्रमांक- 17 – भाग 1 – शांतिनिकेतन ☆ सौ. पुष्पा चिंतामण जोशी

सौ. पुष्पा चिंतामण जोशी

✈️ मी प्रवासीनी ✈️

☆ मी प्रवासिनी क्रमांक- 17 – भाग 1  ☆ सौ. पुष्पा चिंतामण जोशी ☆ 

✈️ शांतिनिकेतन ✈️

कोलकत्याहून शांती निकेतन इथे पोचायला पाच तास लागले. शांतिनिकेतन परिसरातील गेस्ट हाऊसमध्ये आमची राहण्याची व्यवस्था केली होती. अनेक प्रकारच्या वनस्पती आणि मोहक रंगाच्या फुलझाडांनी बहरलेली झाडे, काटकोनात वळत जाणारे गेस्ट हाऊस शांत आणि शीतल होते. मागच्या बाजूला खळाळत येणारा एक ओढा होता .त्याचे पाणी अतिशय स्वच्छ आणि नितळ होते . ओढ्याचा तळ, तळातील खडे गोटे शेवाळे, छोटे छोटे मासे सहज दिसत होते. दुपारी शांतिनिकेतन पाहायला निघालो. शांतिनिकेतनचा परिसर विस्तीर्ण आहे. नोबेल पुरस्कार मिळवणारे श्रेष्ठ साहित्यिक रवींद्रनाथ टागोर यांना त्यांच्या गीतांजलीसाठी नोबेल पारितोषिक मिळाले होते. आकाशाच्या छताखाली आंबा, सप्तपर्णी ,शाल,बकुळअशा वृक्षांच्या दाट सावलीत तिथे पूर्वी शाळा कॉलेजांचे वर्ग भरत असत. झाडांना बांधलेल्या पाराजवळ शिक्षकांचे आसन फळा खडू आणि विद्यार्थ्यांसाठी बैठी आसने अशी त्याकाळची शिक्षण व्यवस्था बघायला मिळाली

रवींद्रनाथांचे घराणे पिढीजात जमीनदारांचे! त्यांचे वडील देवेंद्रनाथ जमिनींच्या कामासाठी फिरत असताना त्यांना बोलपुर जवळील हा उजाड माळ दृष्टीस पडला. त्यांनी तो माळ विकत घेऊन तिथे घर बांधले व त्याला शांतिनिकेतन असे नाव दिले. या घरांमध्ये रवींद्रनाथांनी १९०१ मध्ये चार पाच विद्यार्थ्यांना घेऊन गुरुकुल पद्धतीचे शिक्षण देणारी शाळा काढली. चार भिंतीतील पुस्तकी शिक्षणापेक्षा निसर्ग सान्निध्यातील जीवनदायी शिक्षण मुलांना माणूस म्हणून घडविण्यासाठी सुयोग्य आहे अशी त्यांची धारणा होती. या मूळ वास्तूमध्ये आता भारतीय भाषा विभाग आहे. आश्रम शाळेचे आज जगप्रसिद्ध विश्व भारती विद्यापीठ झाले आहे. विश्वभारती मध्ये पौर्वात्य व पाश्चिमात्य संस्कृतीचा मिलाप आहे. भारतीय परंपरा आणि संस्कृती बरोबरच पाश्चिमात्य संस्कृतीत उत्तम घटकांना या शिक्षणात सामावून घेतले आहे. चिनी जपानी फारसी इस्लामिक अशा आंतर्राष्ट्रीय शिक्षणाचे संशोधनाचे कलेचे ते महत्वपूर्ण केंद्र आहे .प्राचीन गुरुकुल परंपरेचा वारसा सांगणारे, निसर्गाशी सुसंवाद राखणारे, मानवी जीवन मूल्यांचा आदर राखणारे असे वैविध्यपूर्ण शिक्षण दिले जाते. जगभरातील विद्यार्थी शिक्षणासाठी येतात तसेच सार्‍या जगातून लोक या विद्यापीठाला भेट देण्यासाठी येत असतात.

मूळ वास्तू बाहेर प्रसिद्ध शिल्पकार भास्कर रामकिंकर यांनी साकारलेले एक वेगळेच शिल्प आहे. निर्वाण शिखा असे या कलाकृतीचे नाव आहे त्यावर जेव्हा ऊन पडते तेव्हा त्याची लांब मोठी सावली जमिनीवर पडते. एक माता बालकाला हातात धरून ईश्वराकडे मंगल प्रार्थना करीत आहे असे दृश्य त्या सावलीतून साकार होते. तिथून प्रार्थना सभागृह पाहिले. आता या काच सभागृहात प्रार्थना व कर्तृत्ववान व्यक्तींच्या निधनानंतर शोकसभा घेतली जाते. इथेच मातीच्या भिंती आणि छप्पर असलेले एक वर्तुळाकार घर आहे. रवींद्रनाथांनी तिथे महिलांसाठी हस्तकलेचे शिक्षण देणारे वर्ग सुरू केले होते. आता हे हस्तकला केंद्र दुसऱ्या इमारतीत आहे. आम्रवृक्ष वेढलेल्या परिसरात पदवीदान समारंभाच्या मंच बांधलेला आहे. यशस्वी पदवीधर विद्यार्थ्यांना पदवी बरोबरच इथे असलेल्या सप्तपर्णी वृक्षाची फांदी भेट देण्याची प्रथा आहे.१९३४ मध्ये महात्मा गांधी जवाहरलाल नेहरूंसह शांतिनिकेतन ला भेट दिली होती. त्यावेळी इंदिराजीही त्यांच्याबरोबर होत्या. नंतर काही काळ त्या तेथील विद्यार्थिनी होत्या. भारताचे पंतप्रधान हे विश्व भारती विद्यापीठाचे कुलगुरू असतात व त्यांच्या हस्ते पदवीदान समारंभ होतो.

ऑक्सफर्ड विद्यापीठाने १९४० साली रवींद्रनाथांना डि.लीट ही पदवी दिली तो पदवीदान समारंभ या इमारतीत झाला. या इमारतीच्या टॉवरवर मोठे घड्याळ आणि घंटा आहे. एका अष्टकोनी वास्तूला विनंतीका असे नाव आहे. सायंकाळी सर्व अध्यापकांनी इथे चहापानासाठी एकत्र जमून अनौपचारिक गप्पा माराव्यात अशी गुरुदेवांची कल्पना होती. तिथेच रवींद्रनाथांना सुचलेली चहा ही कविता भिंतीवर विराजमान आहे. चीन संस्कृती व परस्पर संबंधाचा अभ्यास होतो इथल्या भिंतीवर सत्यजित रे ,प्रभास असें नामवंतांनी चितारलेली सुंदर पेंटिंग. आहेत. त्या शिवाय संगीत भवन कला भवन नृत्य नाट्य भवन विज्ञान भवन अशा अनेक वस्तू आहेत तीन लाखांहून अधिक पुस्तके असलेले केंद्रीय ग्रंथागार आहे शेतकी कॉलेज आहे तसेच आधुनिक काळाला अनुसरून कम्प्युटर सेंटरही आहे अनेक नामवंतांची शिल्पे मिरज पेंटिंग आहेत रवींद्रनाथांनी प्रमाणेच सत्यजित रे नंदलाल बोस राम बिहारी मुखोपाध्याय अशा नामवंतांच्या कलाकृती इथे आहेत

भाग-1 समाप्त

 

© सौ. पुष्पा चिंतामण जोशी

जोगेश्वरी पूर्व, मुंबई

9987151890

≈संपादक–श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे ≈

Please share your Post !

Shares

हिन्दी साहित्य – साप्ताहिक स्तम्भ ☆ तन्मय साहित्य #113 – गीतिका – रोटियाँ…. ☆ श्री सुरेश कुशवाहा ‘तन्मय’

श्री सुरेश कुशवाहा ‘तन्मय’

(सुप्रसिद्ध वरिष्ठ साहित्यकार श्री सुरेश कुशवाहा ‘तन्मय’ जी अर्ध शताधिक अलंकरणों /सम्मानों से अलंकृत/सम्मानित हैं। आपकी लघुकथा  रात  का चौकीदार”  महाराष्ट्र शासन के शैक्षणिक पाठ्यक्रम कक्षा 9वीं की  “हिंदी लोक भारती” पाठ्यपुस्तक में सम्मिलित। आप हमारे प्रबुद्ध पाठकों के साथ  समय-समय पर अपनी अप्रतिम रचनाएँ साझा करते रहते हैं। आज प्रस्तुत हैं एक विचारणीय गीतिका “रोटियाँ….”)

☆  तन्मय साहित्य  #113 ☆

☆ गीतिका – रोटियाँ….

कितना अहम सवाल हो गई है रोटियाँ

सुबहो शरण दी पेट में फिर शाम रोटियाँ।

 

जंगल में इसी बात पे पंचायतें जुटी

क्यों शहर में ही सिर्फ बिक रही है रोटियाँ।

 

फुटपाथ के फकीर ने उठते ही दुआ की

अल्लाह आज भी दिला दो चार रोटियाँ।

 

मजदूरनी के पूत ने रोते हुए कहा

छाती में नहीं दूध माँ कुछ खा ले रोटियाँ।

 

कचरे में ढूँढते हुए भारत का वो भविष्य

उछला खुशी से फेंकी हुई देख रोटियाँ।

 

संसद में मानहानि का गंभीर था सवाल

क्यों व्यर्थ ही चिल्ला रहे कुछ लोग रोटियाँ।

 

देहलीज से निकल के कहाँ लापता हुई

है संविधान ला दे मुझे मेरी रोटियाँ।

 

© सुरेश कुशवाहा ‘तन्मय

जबलपुर/भोपाल, मध्यप्रदेश, अलीगढ उत्तरप्रदेश  

मो. 9893266014

संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडल (हिन्दी) – श्री विवेक रंजन श्रीवास्तव ‘विनम्र’/श्री जय प्रकाश पाण्डेय ≈

Please share your Post !

Shares

हिन्दी साहित्य – कथा-कहानी ☆ असहमत…! – भाग-12 ☆ श्री अरुण श्रीवास्तव

श्री अरुण श्रीवास्तव 

(श्री अरुण श्रीवास्तव जी भारतीय स्टेट बैंक से वरिष्ठ सेवानिवृत्त अधिकारी हैं। बैंक की सेवाओं में अक्सर हमें सार्वजनिक एवं कार्यालयीन जीवन में कई लोगों से मिलना जुलना होता है। ऐसे में कोई संवेदनशील साहित्यकार ही उन चरित्रों को लेखनी से साकार कर सकता है। श्री अरुण श्रीवास्तव जी ने संभवतः अपने जीवन में ऐसे कई चरित्रों में से कुछ पात्र अपनी साहित्यिक रचनाओं में चुने होंगे। उनका ऐसा ही एक पात्र है ‘असहमत’ जिसके इर्द गिर्द उनकी कथाओं का ताना बना है। आप प्रत्येक बुधवार साप्ताहिक स्तम्भ – असहमत  आत्मसात कर सकेंगे। )     

☆ असहमत…! भाग – 12 ☆ श्री अरुण श्रीवास्तव 

असहमत मोबाइल में बात करने का दिखावा करते हुये सन्मति को नज़रअंदाज करते हुये क्रास कर गया पर दस कदम के बाद ही उसे Don’t use mobile here की आवाज़ सुनाई दी तो वो पीछे मुड़ा.

डॉक्टर सन्मति ने उसे देखकर कुछ याद करने की कोशिश की, फिर उसे यू ट्यूब में पोस्ट किसी कंपनी की वीडियो पोस्ट याद आई जिसने असहमत के जॉब इंटरव्यू को पब्लिक ओपीनियन के लिये पोस्ट कर दिया था और वीडियो को 1.2 मिलियन बार देखा जा चुका था. लाईक और डिस्लाईक में 20-20 का मैच चल रहा था. जो लिबरल, मस्तमौला और innovative थे, वो चाहते थे कि अपाइंटमेंट के बदले असहमत को कंपनी का ब्रांड एंबेसडर बना दिया जाय जबकि कंसरवेटिव सोच के धनी ऐसे लोगों को सबक सिखाने के लिये पहले असहमत को अस्थायी नियुक्ति देकर, महीने भर उसका अवैतनिक उपयोग कर बाद में not suitable to handle marketing का टैग लगाकर कंपनी से बाहर करने के कमेंट लिख रहे थे.

शायद सन्मति को यही वीडियो क्लिप याद रही और इस महान आत्मा को रूबरू पाकर ओंठो पर हल्की मुस्कान आ गई. न केवल असहमत बल्कि पाठकों के भ्रम को दूर करने के लिए कहना आवश्यक है कि यह मुस्कान असहमत की स्पष्टवादिता और अक्खड़पन से उपजी मुस्कान थी. ये तो बाद में पता चला कि once upon a time, असहमत और सन्मति same class की zoology lab.  में dissection के लिये एक ही प्रजाति के मेंढक शेयर किया करते थे, हालांकि टेबल अलग अलग थीं पर अर्ध बेहोश मेंढक, डिसेक्शन के अस्त्रों से घायल होकर अक्सर उछलकर दूसरी पंक्ति की टेबल पर जाकर silent zone को चेलेंज कर देते थे और लैब पहले चीखना और फिर प्रतिक्रियात्मक हंसी के कहकहों से गुलज़ार हो जाया करती थी.

असहमत का मोबाइल इस बार फिर बजा, इस बार दूसरी ओर पिताजी थे जो उसके इस तरह अचानक गोल हो जाने पर उसे पुलसिया धमकी की डोज़ दे रहे थे. असहमत ने सन्मति के बिना मांगे ही फिर मिलने का वचन देकर विदा ली.

क्रमशः….

**कहानी जारी रहेगी**

© अरुण श्रीवास्तव

संपर्क – 301,अमृत अपार्टमेंट, नर्मदा रोड जबलपुर

≈ संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडल (हिन्दी) – श्री विवेक रंजन श्रीवास्तव ‘विनम्र’/श्री जय प्रकाश पाण्डेय ≈

Please share your Post !

Shares

हिन्दी साहित्य – साप्ताहिक स्तम्भ ☆ सलमा की कलम से # 6 – नव वर्ष मुबारक हो — ☆ डॉ. सलमा जमाल

डॉ.  सलमा जमाल 

(डा. सलमा जमाल जी का ई-अभिव्यक्ति में हार्दिक स्वागत है। रानी दुर्गावती विश्विद्यालय जबलपुर से  एम. ए. (हिन्दी, इतिहास, समाज शास्त्र), बी.एड., पी एच डी (मानद), डी लिट (मानद), एल. एल.बी. की शिक्षा प्राप्त ।  15 वर्षों का शिक्षण कार्य का अनुभव  एवं विगत 22 वर्षों से समाज सेवारत ।आकाशवाणी छतरपुर/जबलपुर एवं दूरदर्शन भोपाल में काव्यांजलि में लगभग प्रतिवर्ष रचनाओं का प्रसारण। कवि सम्मेलनों, साहित्यिक एवं सांस्कृतिक संस्थाओं में सक्रिय भागीदारी । विभिन्न पत्र पत्रिकाओं जिनमें भारत सरकार की पत्रिका “पर्यावरण” दिल्ली प्रमुख हैं में रचनाएँ सतत प्रकाशित।अब तक लगभग 72 राष्ट्रीय एवं 3 अंतर्राष्ट्रीय पुरस्कार/अलंकरण। वर्तमान में अध्यक्ष, अखिल भारतीय हिंदी सेवा समिति, पाँच संस्थाओं की संरक्षिका एवं विभिन्न संस्थाओं में महत्वपूर्ण पदों पर आसीन।  

आपके द्वारा रचित अमृत का सागर (गीता-चिन्तन) और बुन्देली हनुमान चालीसा (आल्हा शैली) हमारी साँझा विरासत के प्रतीक है। 

आप प्रत्येक बुधवार को आपका साप्ताहिक स्तम्भ  ‘सलमा की कलम से’ आत्मसात कर सकेंगे। आज प्रस्तुत है नव वर्ष के आगमन पर आपकी एक भावप्रवण रचना “नव वर्ष मुबारक हो –” 

✒️ साप्ताहिक स्तम्भ – सलमा की कलम से # 6 ✒️

? गीत – नव वर्ष मुबारक हो —  डॉ. सलमा जमाल ?

पाहुने नव वर्ष ,

तुम आते हो प्रति वर्ष ।

बारह माह रहकर ,

सदा चले जाते हो सहर्ष ।।

 

फिर मानव वर्ष भर का ,

करता है लेखा-जोखा ।

कितना पाया सत्य और ,

कितना पाया धोखा ।।

 

पिछले वर्ष ने हमें ,

झकझोर कर रख दिया ।

एक के बाद एक क्षति ,

करोना ने क्रियान्वित कर दिया ।।

 

जाओ अतिथि अब ,

बहुत हो गया अहित ।

अतीत के क्रूर दृश्यों से ,

हृदय अब तक है व्यथित ।।

 

स्थान करो रिक्त ताकि ,

नवागंतुक के स्वागत का ।

पांव पखार, टीका वन्दन ,

करें सब तथागत का ।।

 

हे बटोही आगामी वर्ष के ,

तुम कर्मयोगी बन कर आओ।

देश की मां बहनों की ,

अस्मत लुटने से बचाओ ।।

 

छोटी दूध मुहीं बच्चियां ,

ना हो तार – तार ।

निरीह माताएं ना रोए ,

अब ज़ार – ज़ार ।।

 

सृजन कर्ता हो सके तो ,

यमदूत बन कर आओ ।

अन्याय, अपराध, भ्रष्टाचार,

बलात्कार को लील जाओ ।।

 

आतंकवाद, भाषावाद, धर्म वाद ,

सांप्रदायिकता का करो अन्त।

ऐसा सुदर्शन चलाओ ,

मिटें सारे पाखंडी संत ।।

 

भारत में बहे पुनः ,

दूध की नदियां ।

युवाओं में हों संस्कार ,

और निर्भीक हो बेटियां ।।

 

शिक्षा , संस्कार , मूल्य ,

ईमानदारी की हो स्थापना ।

हर युवा करे माता-पिता ,

एवं बुजुर्गों की उपासना ।।

 

जनता मिटा दे राजनीतिज्ञों ,

के झूठे व गन्दे खेल ।

हिंदू मुस्लिम सभी धर्मों की,

संस्कृतियों का हो जाए मेल।।

 

भारत माँ  का रक्त से ,

करो श्रंगार टीका वंदन ।

कन्याओं के जन्म पर हो ,

उनका शत्- शत् अभिनंदन।।

 

 है प्रिय  नवागन्तुक ,

तब लगेगा नव वर्ष आया ।

तुम्हारे स्वागत में हमने ,

पलक पांवड़ों को है बिछाया।।

 

‘सलमा’ सभी को मुबारक ,

आया हुआ यह नूतन वर्ष ।

अंधेरों से निकलो दोस्तो ,

प्रकाश में नहाकर मनाओ हर्ष।।

 

© डा. सलमा जमाल 

298, प्रगति नगर, तिलहरी, चौथा मील, मंडला रोड, पोस्ट बिलहरी, जबलपुर 482020
email – [email protected]

≈ ब्लॉग संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडल (हिन्दी) – श्री विवेक रंजन श्रीवास्तव ‘विनम्र’/श्री जय प्रकाश पाण्डेय  ≈

Please share your Post !

Shares

हिन्दी साहित्य – आलेख ☆ #90 – गांधी संस्मरण – 1 ☆ श्री अरुण कुमार डनायक

श्री अरुण कुमार डनायक

(श्री अरुण कुमार डनायक जी  महात्मा गांधी जी के विचारों केअध्येता हैं. आप का जन्म दमोह जिले के हटा में 15 फरवरी 1958 को हुआ. सागर  विश्वविद्यालय से रसायन शास्त्र में स्नातकोत्तर की उपाधि प्राप्त करने के उपरान्त वे भारतीय स्टेट बैंक में 1980 में भर्ती हुए. बैंक की सेवा से सहायक महाप्रबंधक के पद से सेवानिवृति पश्चात वे  सामाजिक सरोकारों से जुड़ गए और अनेक रचनात्मक गतिविधियों से संलग्न है. गांधी के विचारों के अध्येता श्री अरुण डनायक जी वर्तमान में गांधी दर्शन को जन जन तक पहुँचाने के  लिए कभी नर्मदा यात्रा पर निकल पड़ते हैं तो कभी विद्यालयों में छात्रों के बीच पहुँच जाते है.

श्री अरुण डनायक जी ने महात्मा गाँधी जी की मध्यप्रदेश यात्रा पर आलेख की एक विस्तृत श्रृंखला तैयार की है। आप प्रत्येक सप्ताह बुधवार को साप्ताहिक स्तम्भ गांधी संस्मरण के अंतर्गत महात्मा गाँधी जी  के महत्वपूर्ण संस्मरण आत्मसात कर सकेंगे।)

☆ आलेख #90 – गांधी संस्मरण – 1 ☆ 

गांधीजी की धर्म यात्रा

नोआखली अब बांग्लादेश में है और गुलामी के दिनों में यह क्षेत्र पूर्वी बंगाल का एक जिला था, जहां 80% आबादी मुस्लिमों की थी। जिन्ना की मुस्लिम लीग की सीधी  कारवाई या डायरेक्ट एक्शन के आह्वान पर यहां ग्रामीण इलाकों में दंगे हुए। दस अक्टूबर 1946 को शुरू हुए दंगे, जो लगभग एक सप्ताह चले, के दौरान मुस्लिम लीग के गुंडों का आतंक  हिंदुओं पर कहर बन कर टूट पड़ा।  यहां के निवासी हिन्दू जमींदार थे या व्यवसाई, उनके साथ कौन सा ऐसा जुल्म था जो नहीं हुआ। हत्या, बलात्कार , आगजनी, संपत्ति का लूट लेना सब कुछ हुआ , स्त्रियों और बच्चों को भी नहीं छोड़ा गया। स्त्रियों के ऊपर बलात्कार हुए उनके अंग भंग कर कुएं में फेक दिया गया।  इस सांप्रदायिकता से बचने के लिए हिंदुओं ने वहां से पलायन कर दिया। बीस अक्टूबर तक जब नोआखली से दंगा पीड़ित कलकत्ता पहुंचे तब देश को इस विभीषिका का पता चला।  गांधीजी को जब यह सब समाचार मिले तो वे  नोआखली जाने के लिए व्यग्र हो उठे। उन्होंने कांग्रेस के नेता आचार्य कृपलानी और उनकी पत्नी सुचेता कृपलानी को तत्काल नोआखली के लिए रवाना किया और उनकी रिपोर्ट मिलते ही स्वयं के वहां जाने की सार्वजनिक घोषणा कर दी।  और फिर गांधीजी 29 अक्टूबर 1946 को कलकत्ता पहुँच गए। उनका कलकत्ता आगमन मुस्लिम लीग के गुंडों को पसंद नहीं आया। उन्होंने गांधीजी को हतोत्साहित करने की खूब कोशिश की। बंगाल के मुख्यमंत्री शहीद सुहरावर्दी तो उनके नोआखली जाने के सख्त खिलाफ थे। पर गांधीजी तो किसी और मिट्टी के बने थे। मुस्लिम लीग के गुंडों के द्वारा पेश की गई अड़चनों, हमलों आदि ने भी उन्हे कर्मपथ से विचलित होने नहीं दिया। वे कलकत्ता में सबसे मिले स्थिति का जायजा लिया और फिर वहां से पूर्वी बंगाल निकल गए जहां विभिन्न ग्रामों में होते हुए अपने दल के साथ 20 नवंबर 1946 को श्रीरामपुर पहुंचे।  यहां से उन्होंने अपने दल के साथियों को अलग गांवों में भेज दिया।

श्रीरामपुर में रहते हुए गांधीजी ने बांग्ला भाषा सीखने का प्रयास शुरू कर दिया और उनके गुरू बने प्रोफेसर निर्मल कुमार बोस। इस गाँव में रहते हुए गांधीजी ने रोज आस पास के गांवों में पैदल जाना शुरू किया, ताकि पीड़ितों को ढाढ़स बँधाया जा सके। पूर्वी बंगाल, नदियों के मुहाने में बसा हुआ क्षेत्र है।  यहां एक गाँव से दूसरे गाँव जाने के लिए नालों को पार करना होता था और इस हेतु बांस की खपच्चियों के बनाए गए अस्थाई पुल एक मात्र सहारा थे। इन पुलों पर चलना आसान न था। फिर भी गांधीजी ने धीरे धीरे इन पुलों पर चलने का अभ्यास किया। गांधीजी का भोजन उन दिनों कितना था ? पाठकों को जानकर आश्चर्य होगा कि गांधीजी मौसम्बी का रस या नारियल के पानी के अलावा एक पाव बकरी का दूध, उबली  हुई सब्जी व जौ, कभी कभी खाखरा और अंगूर तथा रात में कुछ खजूर लेते थे और इस भोजन की कुल मात्रा 150 ग्राम ( दूध के अलावा) से अधिक नहीं होती थी।

गांधीजी अढ़ाई महीने  तक नोआखली में रुके और इस दौरान लगभग 200 किलोमीटर बिना चप्पल के नंगे पैर पैदल चलकर पचास गांवों में लोगों से मिले, उनके घावों में मलहम लगाया, उनके दुखदर्द सुने और उनके आत्मबल को मजबूत करने का प्रयास किया। गांधीजी की यह यात्रा धर्म की स्थापना की यात्रा थी और इस यात्रा का वर्णन पढ़ने से गांधीजी के तपोबल का अंदाज होता है।

जब गांधीजी नोआखली पहुँच गए तो मनुबहन गांधी, जो उन  दिनों सूदूर गुजरात में थी, को इसकी खबर लगी। वे बापूजी के पास जाने को व्यग्र हो उठी।  गांधीजी और मनु बहन व उनके पिता जयसुखलाल गांधी के बीच पत्राचार हुआ और अंतत: मनु बहन 19 12.1946 को श्रीरामपुर, गांधीजी के पास पहुँच गई। वे 02 मार्च 1947 तक गांधीजी के साथ इस यात्रा में शामिल रही और इस दौरान उन्होंने गांधीजी की दैनिक डायरी लिखी। इस डायरी को गांधीजी रोज पढ़ते थे और अपने हस्ताक्षर करते।  मनु बहन की यह डायरी बाद में नवजीवन ट्रस्ट अहमदाबाद द्वारा 1957 में पहली बार प्रकाशित हुई नाम दिया गया एकला चलो रे – (गांधी जी की नोआखली की धर्म यात्रा की डायरी)

©  श्री अरुण कुमार डनायक

42, रायल पाम, ग्रीन हाइट्स, त्रिलंगा, भोपाल- 39

≈ संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडल (हिन्दी) – श्री विवेक रंजन श्रीवास्तव ‘विनम्र’/श्री जय प्रकाश पाण्डेय  ≈

Please share your Post !

Shares

मराठी साहित्य – साप्ताहिक स्तम्भ ☆ कवितेच्या प्रदेशात # 114 ☆ निरोप ☆ सुश्री प्रभा सोनवणे

सुश्री प्रभा सोनवणे

? साप्ताहिक स्तम्भ – कवितेच्या प्रदेशात # 114 ?

☆ निरोप ☆

सरत्या वर्षाचा निरोप घेताना,

मनात दाटून येताहेत ,

कितीतरी आठवणी……

या विषाणूंनी शिकवलंय बरंच काही,

पण मनातल्या विषवल्ली,

अजून तग धरून

काहीजणांच्या!

 

कटू गोड  क्षणांचा एक डोह,

मनात तुडुंब भरलेला!

सोडून द्यायचे काही…काही जपायचे,

मोरपीसासारखे!

सरत्या वर्षाचा निरोप घेताना,

मन प्रगल्भ व्हायला हवं,

जायलाच हवं सामोरं,

पेलायला हवीत काळाची आव्हानं,

निरोप गतकाळाचा घेताना,

व्हायलाच पाहिजे अधिक धीट,

खंबीर आणि जागरूक ही !

 निरोप द्यायलाच हवा,

 नैराश्याला, उदासीनतेला!

आणि आभार मानायलाच हवेत,

गतवर्षाने बहाल केलेल्या,

जिवंतपणाला !!

सरत्या वर्षाला निरोप घेताना…..

 

© प्रभा सोनवणे

“सोनवणे हाऊस”, ३४८ सोमवार पेठ, पंधरा ऑगस्ट चौक, विश्वेश्वर बँकेसमोर, पुणे 411011

मोबाईल-९२७०७२९५०३,  email- [email protected]
≈ संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे ≈

Please share your Post !

Shares

हिन्दी साहित्य – साप्ताहिक स्तम्भ ☆ मनोज साहित्य # 13 – युग युगांतर से पले संस्कार को… ☆ श्री मनोज कुमार शुक्ल “मनोज”

श्री मनोज कुमार शुक्ल “मनोज”

संस्कारधानी के सुप्रसिद्ध एवं सजग अग्रज साहित्यकार श्री मनोज कुमार शुक्ल “मनोज” जी  के साप्ताहिक स्तम्भ  “मनोज साहित्य ” में आज प्रस्तुत है सजल “युग युगांतर से पले संस्कार को… । अब आप प्रत्येक मंगलवार को आपकी भावप्रवण रचनाएँ आत्मसात कर सकेंगे।

✍ मनोज साहित्य # 13 – युग युगांतर से पले संस्कार को…  ☆ 

समांत-ईत

पदांत- हैं

मात्राभार- 19

 

सब बिछुड़ते जा रहे मनमीत हैं।

चल रही अब आंँधियांँ विपरीत हैं।।

 

बैठकर खुशियांँ मनाते थे कभी,

आँगनों में खिच रहीं अब भीत हैं।

 

है समय बदला हुआ यह चल रहा,

धर्म और ईमान सब विक्रीत हैं।

 

युग युगांतर से पले संस्कार को,

नेह-रिश्तों में मिले नवनीत हैं।

 

खींच दीं लक्ष्मण रेखा द्वारों में,

पार करने पर हुए मुख-पीत हैं।

 

चुनावों की फिर गदर है मच रही,

शांति प्रिय ही लोग फिर भयभीत हैं।

 

देश के निर्माण में हैं जो लगे,

उनको संबल दें तभी सुनीत हैं।

 

मिल रही हैं धमकियां उस पार से,

फिर भी अपने भाव सब पुनीत हैं।

 

है बदलती जा रही तस्वीर अब,

विश्व में सारे हमारे मीत हैं।

 

©  मनोज कुमार शुक्ल “मनोज”

14 जून 2021

संपर्क – 58 आशीष दीप, उत्तर मिलोनीगंज जबलपुर (मध्य प्रदेश)-  482002

मो  94258 62550

≈ संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडल (हिन्दी) – श्री विवेक रंजन श्रीवास्तव ‘विनम्र’/श्री जय प्रकाश पाण्डेय  ≈

Please share your Post !

Shares