डाॅ. निशिकांत श्रोत्री
इंद्रधनुष्य
☆ श्रीमद्‌भगवद्‌गीता — अध्याय सहावा — आत्मसंयमयोग — (श्लोक ३१ ते ४०) – मराठी भावानुवाद ☆ डाॅ. निशिकांत श्रोत्री ☆
☆
सर्वभूतस्थितं यो मां भजत्येकत्वमास्थितः ।
सर्वथा वर्तमानोऽपि स योगी मयि वर्तते ॥ ३१ ॥
*
प्राप्त करूनी ऐक्यत्व भजितो मज सकल जीवात
समस्त कृती तयाची साक्ष होते सदैव हो माझ्यात ॥३१॥
*
आत्मौपम्येन सर्वत्र समं पश्यति योऽर्जुन ।
सुखं वा यदि वा दुःखं स योगी परमो मतः ॥ ६-३२ ॥
*
सकल प्राणिमात्रात पार्था देखितो निज रूप
सुखदुःख सर्व जीवांचे जाणतो अपुल्यासमान
साक्षात्कार तयाला जाहला आत्म्याच्या अद्वैताचा
शिरोमणी त्या परम मानिती समस्त श्रेष्ठ योग्यांचा ॥३२॥
*
अर्जुन उवाच
योऽयं योगस्त्वया प्रोक्तः साम्येन मधुसूदन ।
एतस्याहं न पश्यामि चञ्चलत्वात्स्थितिं स्थिराम्‌ ॥ ३३ ॥
कथित अर्जुन
कथन केलासी हे कृष्णा योग समदृष्टीचा
मला न उमगे चंचलतेने माझिया मनाच्या ॥३३॥
*
चञ्चलं हि मनः कृष्ण प्रमाथि बलवद्‍दृढम्‌ ।
तस्याहं निग्रहं मन्ये वायोरिव सुदुष्करम्‌ ॥ ३४ ॥
*
विकार मनासी सदैव असतो चंचलतेचा
स्वभाव त्याच्या ठायी मंथन करण्याचा
बलशाली दृढ मनाचा कसा करू निग्रह
पवनासी थोपविणे ऐसे हे कृत्य दुष्कर ॥३४॥
*
श्रीभगवानुवाच
असंशयं महाबाहो मनो दुर्निग्रहं चलम्‌ ।
अभ्यासेन तु कौन्तेय वैराग्येण च गृह्यते ॥ ६-३५ ॥
*
कथित श्रीभगवंत
महावीरा अवखळ चंचल निःसंशय हे मन
वैराग्यप्रयासे तया अंकुश जाणी रे अर्जुन ॥३५॥
*
असंयतात्मना योगो दुष्प्राप इति मे मतिः ।
वश्यात्मना तु यतता शक्योऽवाप्तुमुपायतः ॥ ३६ ॥
*
मना ना करि अंकित अपुल्या दुष्प्राप्य तयासी योग
वश करुनी मना प्रयत्ने सहज साध्य तयासी योग ॥३६॥
*
अर्जुन उवाच
अयतिः श्रद्धयोपेतो योगाच्चलितमानसः ।
अप्राप्य योगसंसिद्धिं कां गतिं कृष्ण गच्छति ॥ ३७ ॥
*
कथित अर्जुन
योगावरती मनापासुनी असुनी श्रद्धा केशवा
नसल्याने संयम मनावर विचलित अंतःकाळी
योगसिद्धी तयासी अप्राप्य तसाचि राही वंचित
गती काय तयासी भगवंता अंतिम होते प्राप्त ॥३७॥
*
कच्चिन्नोभयविभ्रष्टश्छिन्नाभ्रमिव नश्यति ।
अप्रतिष्ठो महाबाहो विमूढो ब्रह्मणः पथि ॥ ६-३८ ॥
*
मार्गावरती ब्रह्मप्राप्तीच्या झाला मोहित
निराधार मार्गास चुकोनी राही जो भरकटत
जलदासम तो व्योमामधल्या दो बाजूंनी भ्रष्ट
होउन जातो का श्रीकृष्णा होत्याचा तो नष्ट ॥३८॥
*
एतन्मे संशयं कृष्ण छेत्तुमर्हस्यशेषतः ।
त्वदन्यः संशयस्यास्य छेत्ता न ह्युपपद्यते ॥ ३९ ॥
*
किल्मिष माझ्या मनातील निवारण्या तू समर्थ
नष्ट करण्या संशयास मम दुजा नसे संभवत ॥३९॥
*
श्रीभगवानुवाच
पार्थ नैवेह नामुत्र विनाशस्तस्य विद्यते ।
न हि कल्याणकृत्कश्चिद्‍दुर्गतिं तात गच्छति ॥४० ॥
*
कथित श्रीभगवंत
इहलोकी वा परलोकी त्याचा नाश न होत
सत्कर्मास्तव कर्मरत तया दुर्गती न हो प्राप्त ॥४०॥
☆
– क्रमशः अध्याय सहावा
अनुवादक : © डॉ. निशिकान्त श्रोत्री
एम.डी., डी.जी.ओ.
मो ९८९०११७७५४
≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈
कवितेचा उत्सव 
– “आयुष्याचा खरा शिल्पकार…” – 
मनमंजुषेतून 
