Month: May 2022

॥ श्री रघुवंशम् ॥

॥ महाकवि कालिदास कृत श्री रघुवंशम् महाकाव्य का हिंदी पद्यानुवाद : द्वारा प्रो. चित्र भूषण श्रीवास्तव ‘विदग्ध’॥

☆ “श्री रघुवंशम्” ॥ हिन्दी पद्यानुवाद सर्ग #17 (1 – 5) ॥ ☆

रघुवंश सर्ग : -17

कुश से पाया कुमद ने पुत्र ‘‘अतिथि’’ तब आप्त।

जैसे ब्राह्म मुहूर्त से बुद्धि करे सुख प्राप्त।।1।।

 

जैसे दोनों अयन रवि से होते हैं शुद्ध।

तैसहि दोनों कुल हुये पाके ‘‘अतिथि’’ प्रबुद्ध।।2।।

 

योग्य पिता ने अतिथि को पढ़ा कुलोचित पाठ।

करा दिया परिणय उचित कुमारियों के साथ।।3।।

 

कुश ने पाकर पुत्र को निज सम शूर जितेन्द्रिय।

माना उसका ही है वह युवा रूप एक अन्य।।4।।

 

निज कुल के अनुरूप कर कुश ने इन्द्र-सहाय।

संहारे दुर्जय असुर, पर गये मारे हाय।।5।।

 

© प्रो. चित्र भूषण श्रीवास्तव ‘विदग्ध’   

सौ. अमृता देशपांडे

 कवितेचा उत्सव 

☆ “मैत्री…” ☆ सौ. अमृता देशपांडे ☆

तुझ्या एका शब्दाने

अशी जादू केली

माझं एकटेपणाचं ओझं

मला हलकं वाटू लागलं

 

तुझ्या एका कटाक्षाने

अशी जादू केली

माझं दुखावलेलं मन

थोडं शांत शांत झालं

 

काल अचानक म्हणालास

नको येऊ लागी लागी

वेड्या तुला माझे मन

कधी कळलेच नाही

 

ऋणानुबंधाची ही गाठ

नको म्हणून तुटत नाही

तुझ्या माझ्या मैत्रीला

अंतराचे भान नाही

 

तुझ्या यशाच्या कमानी

चढो आनंदाची रास

माझे मन सुखावेल

लागी असो वा असो पैस

 

तुझ्या नवीन जगात

जरी मला जागा नाही

मन माझे निरपेक्ष

तुला अडवत नाही

 

कधी आली आठवण

पहा वळून तू मागे

थेट माझ्या डोळ्यांमध्ये

तुझे प्रतिबिंब जागे.

© सौ. अमृता देशपांडे 

पर्वरी – गोवा 

9822176170

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

सुश्री प्रभा सोनवणे

☆ गझल… ☆

तुझी आमंत्रणे स्वीकारणेही मानवत नाही

तुला भेटायला येणे तरीही सोडवत नाही

 

 तुझ्याशी मारल्या गप्पा कधी काळी भरोश्याने

अताशा बोलते आहेस जे ते ऐकवत नाही

 

 सखे नाते जिव्हाळ्याचे तसे नव्हतेच तेव्हाही

परी होते सुगंधी वाटले ते दरवळत नाही

 

 तुझ्या माझ्यात ना काही टिकावू , शाश्वतीचेही

पहाता आठवू काही मुळीहीआठवत नाही

 

 तुझे ही नाव घेताना कृतज्ञच होत राहो मी

दिले होतेस जे काही कधीही विस्मरत नाही

 

 उन्हाने तापला रस्ता जरासा गारवा लाभो

उकाडा होत असताना कुठेही का पडत नाही

 

अरे तू मेघराजा ना, धरित्री मारते हाका

असा दाटून आलेला तरी का कोसळत नाही?

 

© प्रभा सोनवणे

संपर्क – “सोनवणे हाऊस”, ३४८ सोमवार पेठ, पंधरा ऑगस्ट चौक, विश्वेश्वर बँकेसमोर, पुणे 411011

 कवितेचा उत्सव  

☆ दिवाळी,तो आणि मी… ☆ अनंत काणेकर☆ 

दीपांनी दिपल्या  दिशा !-सण असे आज हा दीपावली.

हर्षाने दुनिया प्रकाशित दिसे आतूनी बाहेरूनी !

अंगा चर्चुनि अत्तरे,भरजरी वस्त्रांस लेवूनिया,

चंद्रज्योति फटाकडे उडविती आबाल सारे जन.

 

पुष्पे खोवुनि केशपाशी करूनी शृंगारही मंगल,

भामा सुंदर या अशा प्रियजना स्नाना मुदे घालिती.

सृष्टी उल्हसिता बघूनि सगळी आनंदले मानस,

तो हौदावरी कोणासाठी मज दिसे स्नाना करी एकला;

 

माता,बंधु,बहीण कोणि नव्हते प्रेमी तया माणूस,

मी केले स्मित त्यास पाहूनि तदा तोही जरा हासला.

एखाद्या थडग्यावरी धवलशी पुष्पे फुलावी जशी,

तैसे हास्य मुखावरी विलसले त्या बापड्याच्या दिसे !

 

तो हासे परि मद्हृदी भडभडे,चित्ता जडे खिन्नता;

नाचो आणिक बागडो जग,नसे माझ्या जिवा शांतता !

 – अनंत काणेकर

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

 विविधा 

☆ ऐसे हळुवारपणे…अनामिक ☆ प्रस्तुती – सौ.स्मिता पंडित ☆

ऐसे हळूवारपण…

खूप वर्षांपूर्वीची गोष्ट. मी आणि माझी एक लग्न झालेली मैत्रीण सुमती, तिच्या घरी ज्ञानेश्वरीचा अभ्यास करत होतो. नागपूरचे उन्हाळ्याचे दिवस. कडक उन्हाळा पण कुलरमध्ये आम्हाला दोघीनाही घुस्मटल्यासारखं व्हायचं, म्हणून चक्क खिडक्या उघड्या ठेऊन आम्ही पंखे लावून बसायचो.

ज्ञानेश्वर महाराज पहिल्याच अध्यायात  सांगतात,’ अध्यात्म शिकायला पाहिजे ते ‘चकोर तलग्यासारखं’ – चकोराच्या पिल्लासारखं!  त्याप्रमाणे हळूवार मन करून ही कथा ऐका. चांदणं पिऊन जगणारा हळूवार चाकोर, त्याची पिल्लं – म्हणजे किती नाजूक कल्पना.  हळूवारपणाच्या या व्याख्येनेच वाचतावाचत्ता आम्ही मुग्ध झालो. क्षणभर स्तब्ध होऊन बाहेर पहात होतो. रस्त्यावर शुकशुकाट होता. काम्पौडच्या बाहेर एक बाई होती. नऊवारी पातळाचा पदर डोक्यावरून घेतलेला. डोक्यावर पाटयाचा दगड, हातात अवजारांची पिशवी, पायात टायरच्या रबराच्या केलेल्या चपला. उन्हाने दमलेली होती. घामाघूम झाली होती. बाहेरच्या झाडाखाली ती थांबली. डोक्यावरचा पाटा खाली ठेवला. पदराने घाम पुसत व त्यानेच वारा घेत ती उभी होती. रस्त्यावरच्या त्या झाडाजवळ बसायला जागा नव्हती. ती तशीच उभी राहिली.

सुमती पटकन उठली, बाहेर जाऊन त्या बाईला घरात बोलावून आणलं.

बाई व्हरांड्यात आली. उन्हातून आल्यावर नुसतं पाणी पिऊ नये म्हणून सुमतीने तिला गुळ आणि पाणी दिलं. बाई खुश झाली. ‘बाई, केव्हढ उन्ह आहे बाहेर…’ बाईच्या रापलेल्या चेहऱ्याकडे आणि घट्टे पडलेल्या हातांकडे पहात सुमती म्हणाली. बाईचं जळून गेलेले नाजूकपण ती न्याहळत होती. छिन्नी हतोडा घेऊन दिवसभर काम करणारी ही बाई ,वयाने फार नसावी, पण उन्हाने का परीस्थीतीने वाळली होती. पाटा फार घासला की त्याला पुन्हा ठोके पाडून घेतात ते  ‘पाटे टाकवण्याच’ काम ती करीत होती.

‘किती घेता पाटयाचे?’

‘दोन रुपये?’

‘अशी किती कामं मिळतात दिवसाची तुम्हाला?‘

‘दहा मिळाले तर डोक्याहून पानी’ ती

‘नवरा आहे?’

‘नाही, सोडचिट्ठी दिली त्याने, दुसरा पाट बी मांडला.’ किती सहज ती ‘डिव्होर्स’ बद्दल बोलत होती? उन्हात रापता रापता हिच्या संवेदनाही रापल्या असतील का?

‘मुलं आहेत?’ सुमती

‘दोन हायेत.’ ती

‘शाळेत जातात?’

‘कधी मधी! पाऊस झाला अन् शेण गोळा कराया न्हाई गेले तर सालेत जातात. कारप-रेशनच्या’

२० रुपये रोजात दोन मुलं आणि ही बाई रहातात. त्यासाठी ही बाई दिवसभर उन्हात हिंडते. मुलं जमलं तर जातात शाळेत. नवरा नाही. किती अवघड आयुष्य!

सुमतीच्या डोळ्यात पाणी आलं. ‘ऐसे हळूवारपण जरी येईल, तरीच हे उपेगा जाईल…’ चा मला साक्षात्कार होत होता. सुमतीची सहृदयता मला माहीत होती. घरची मोलकरीण, पोळयावाली, धोबी हे सगळे जणूकाय तिचे ‘कुटुंबिय’च होते. पण ही कोण कुठली बाई, तिच्या कष्टांचाही सुमतीला ताप होत होता. ‘केळीचे सुकले बाग असुनिया पाणी’ तशी इतरांच्या दु:खात ही कोमेजते.

‘पन्ह घ्याल?’ सुमतीने तिला विचारलं.

‘नाही बाई, काम शोधाया पाहिजे. ‘येर’(वेळ) घालवून कसं व्हईल?’

‘एक मिनिट थांबा, माझा पाटा टाकवून द्या’ सुमतीने आतून पाटा आणला. तिच्यासाठी काम काढलं. त्याचे २ रुपये झाले. सुमतीने तिला पाच रुपये दिले

‘नको बाई, कामाचे पैशे द्या फक्त.’ ती म्हणाली. बाईच्या स्वाभिमानाचं कौतुक वाटलं.

‘बर, थांबा एक मिनिट’ आणखी काम द्यायचं, म्हणून सुमतीने आतून वरवंटा आणला.

‘याला टाकवा.’ तिने वरवंटा पुढे केला.

बाईने तो वरवंटा चटकन जवळ घेतला. छातिशी घट्ट धरला. आणि म्हणाली, ‘’लेकरू आहे ते! त्याला टाकवत नाही.’’ जणू काय एखाद्या बाळाला गोंजारावं तशी ती त्याला गोंजारत होती. बारशाच्या वेळी गोप्या म्हणून वरवंटा ठेवतात, तो संदर्भ! अशा ‘लेकराला’ छिन्नी हातोड्याचे घाव घालायचे या कल्पनेनेच तिच्या अंगावर शहारे आले होते. अक्षरशः दगड फोडण्याचे काम करणारी ही बाई- हळूवारपणे गोप्याला गोंजारत होती. त्या दगडाकडे मायेनं पहात होती. जसं काही झाल्या प्रकाराबद्दल त्याची माफी मागत होती. नमस्कार करावा तसा तो वरवंटा तिने डोक्याला लावला व नंतर परत दिला.

‘ऐसे हळूवारपण जरी येईल’ … चकोरतलग्याचं हळूवारपण त्या दोघींच्या रुपाने माझ्यापुढे जिवंत उभं होतं.

– अग्रेषित.

संग्राहिका – सौ. स्मिता पंडित

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

सौ अंजली दिलीप गोखले

 जीवनरंग 

☆ प्रतिकृती… – भाग 2 ☆ सौ अंजली दिलीप गोखले ☆

(कथा – प्रतिकृती – विज्ञान कथा या विज्ञान कथेला अखिल भारतीय विज्ञान कथा स्पर्धे मध्ये पारितोषिकाने सन्मानीत केले आहे.)

तासामध्ये सहा उमेदवार झाले .

पण तिच्या मनासारखा काही येईना.कोणाला फर्स्टक्लास आहे पण आपल्याच विषयातले नॉलेज नाही. ज्याला नॉलेज आहे तो किंवा ती इंग्रजीमध्ये एक्सप्लेन करू शकत नाही. एक बोलली छान. पण तिला क्लास नाही.आपल्याला एकही चांगला असिस्टंट मिळू नये का? सुखदा मनात थोडी खट्टू झाली.

नेक्स्ट …म्हणताच” मे आय कम इन मॅडम?”सुखदाने नाव वाचले. जॉन राईट.अरे, एखाद्या क्रिकेटियर सारखेच नाव आहे की. आणि हा आपल्या भारतात?जॉन राईट? सुखदाने मान वर केली आणि आश्चर्याचा जबरदस्त धक्का बसून तिच्या हातातले पेन खाली पडले. अगदी वीस वर्षापूर्वीचा सुहास! त्याच्याकडे पाहतच राहिली सुखदा. एवढी सेम टू सेम पर्सनॅलिटी असू शकते? कसं शक्य आहे हे? सुहास न आपल्याला  फसवलं?छे छे ते तर अशक्यच. मग काय पाहतोय आपण हे?

“मॅडम मेआय कम इन प्लीज?”   या प्रश्नाने सुखदा भानावर आली .” ओ … यस.. कम इन .. सीट डाऊन”

थँक्यू मॅडम.

त्याच्या चेहऱ्यावरून सुखदा ची नजर हटतच नव्हती .जॉन राइट सुहास सारखा कसा?.सुखदा ला काही समजेना. मॅडम, ही माझी सर्टिफिकेट्स!

आपल्या हातातील प्लॅस्टिक कव्हर ची फाईल पुढे करून जॉन बोलला .सुख दाआणखीनच दचकली .हा किती सहज मराठी बोलतोय .

“मॅडम एनी प्रॉब्लेम?” माझा बायोडाटा पाहताय ना?”जॉन सुखदा ला विचारत होता.पाठोपाठ आश्चर्याचे जबरदस्त धक्के बसल्याने तिला काही सुचत नव्हते.

ठीक आहे .याची माहिती तर काढू .असा विचार करून एकदा त्याचे निरीक्षण करत करत त्याचा बायोडाटा पाहू लागली . नाव – जॉन . एस . राईट .मधले sअक्षरसुखदा च्या नजरेत चांगल च झोंबल . आईचे नाव :डॉक्टर सूझी राईट .

वडिलांचं नाव – – – ( डॅश ? ) .जन्मस्थळ पॉंडेचरी .

ओ S पाँडेचेरी? सुहास त्याच्या डॉक्टरच्या पेपर प्रेझेंटेशन साठी गेला होता ना पाँडेचरीला ?नेमकी ती वर्ष कशी जुळत आहेत ?काय बरं प्रकार आहे ?

जॉन चं -शिक्षण त्याचं बोलणं इतकं इंप्रेसिव्ह होतं की त्याला सिलेक्ट न करण्याचं काही कारणच नव्हतं .पण याच्या दिसण्याचा काय प्रकार आहे ?बोलतो ही किती सुहास सारखं? त्याच्या जन्माचे रहस्य कसं काय शोधून काढायचं?

“मिस्टर जॉन तुम्ही पॉंडेचरी चे ना! इतक्या लांब महाराष्ट्रात कसं काय येणार? मराठी कसं काय बोलता?”

“मॅडम मला लहानपणापासून महाराष्ट्राची खूप  ओढ आहे . वेड आहे . माझी आवड बघून मॉ – मनच मला कॉम्प्युटर वरून मराठी शिकण्याची संधी दिली .शिकताना मला विशेष प्रॉब्लेम नाही आला   .माझी मॉम तिथल्या हॉस्पिटल मध्ये डॉक्टर आहे .”

“रियली? तुझ्या माॅमला मला भेटायलाच पाहिजे. तिचा , अॅडरेस, फोन नंबर ,  ई मेल ऍड्रेस देणार का ? “सुखदाने लगेच धागा पकडला आणि त्याच्याकडून लिहूनही घेतला.

पुढच्या मुलाखती तिन गुंडाळल्याच.

पटकन आपल्या कॉम्प्युटर पुढे येऊन इंटरनेटवरून ॲड्रेस शोधून काढला .लेटर टाईप केले .”जॉनला  जॉब मिळत आहे . पण त्याच्या वडिलांचं नाव, पत्ता, ते काय करतात कळ ले तर बरे होईल .”

 पण छे ‘ ! इतका अवघड प्रश्न असा चुटकी सारखा कसा सुटेल ?तिकडून उत्तर आले,” सॉरी . ते नाव गुप्त ठेवायचे आहे . सांगू शकत नाही .”

 क्रमशः…

© सौ अंजली दिलीप गोखले 

मोबाईल नंबर 8482939011

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

 वाचताना वेचलेले 

☆ अक्षय…  ☆ प्रस्तुती – सौ. स्मिता पंडित ☆

कंठातून गाण्यात आणि

गाण्यातून अंतरंगात जे नेतात

ते सूर….. अक्षय

 

अनुभवातून वाक्यात आणि

वाक्यातून डोळ्यात जी चमकते

ती बुद्धी… अक्षय

 

वर्दीतून निश्चयात आणि

निश्चयातून सीमेवर उभे असते

ते धैर्य…. अक्षय

 

एकांतातून शांततेत आणि

शांततेतून आनंदात जो लाभतो

तो आत्मविश्वास… अक्षय

 

सुयशातून सातत्यात आणि

सातत्यातून ऐश्वर्यात जी बहरते

ती नम्रता… अक्षय

 

स्पर्शातून आधारात आणि

आधारातून अश्रुत जी ओघळते

ती माया…. अक्षय

 

हृदयातून गालावर आणि

गालावरून स्मितेत जे तरंगते

ते प्रेम… अक्षय

 

इच्छेतून हक्कात आणि

हक्कातून शब्दात जी उमटते

ती खात्री… अक्षय

 

स्मृतितून कृतित आणि

कृतितून समाधानात जी दिसते

ती जाणीव…. अक्षय

 

मनातून ओठावर आणि

ओठावरून पुन्हा मनात जाते

ती आठवण….. अक्षय

अक्षय तृतीयेच्या खुप खुप शुभेच्छा

संग्राहिका – सौ. स्मिता पंडित

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈