Tag: #मराठी-कविता

सुश्री मंजिरी येडूरकर

 इंद्रधनुष्य 

☆ जागतिक आनंद दिवस आणि बालकवींची पुण्यतिथी… – लेखक : श्री श्रीकांत उमरीकर ☆ सौ. मंजिरी येडूरकर ☆

५ मे १९१८ ची गोष्ट आहे. अठ्ठावीस वर्षे वयाचा एक तरूण आपल्या धुंदीत चालला होता. जवळची वाट पकडायची म्हणून तो रेल्वेचे रूळ ओलांडून जाणार्‍या छोट्या पायवाटेने निघाला. दोन रूळ एकत्र येवून पुढे जाणार्‍या ठिकाणी तो उभा होता. तेवढ्यात त्याला मालगाडीची शिट्टी एैकू आली. ही गाडी दुसर्‍या रूळावरून जाईन असा अंदाज होता पण ती नेमकी तो चालला होता त्याच रूळावर आली. घाईघाईत रूळ ओलांडताना त्याची चप्पल तारेत अडकली. ती सोडवण्यासाठी तो खाली झुकला. तोपर्यंत मालगाडी त्याच्या देहाचे तुकडे तुकडे करून निघून गेली. 

एरव्ही ही घटना पोलीसांच्या नोंदीत अपघात म्हणून जमा झाली असती. पण हा तरूण म्हणजे कोणी सामान्य इसम नव्हता. मराठी कवितेत ‘बालकवी’ म्हणून अजरामर ठरलेल्या त्र्यंबक बापूजी ठोंबरे यांची ही गोष्ट आहे. जळगांव जिल्ह्यातील भादली या रेल्वेस्टेशनवर हा अपघात घडला. किती जणांना आठवण आहे या कवीची?

जागतिक हास्य दिवस मे महिन्याच्या पहिल्या रविवारी साजरा केला जातो. या वर्षी हा दिवस आजच म्हणजे ५ मे रोजी आहे. 

आनंदी आनंद गडे

इकडे तिकडे चोहिकडे

वरती खाली मोद भरे

वायूसंगे मोद फिरे

नभांत भरला

दिशांत फिरला

जगांत उरला

मोद विहरतो चोहिकडे

आनंदी आनंद गडे !

अशी सुंदर आनंदावरची कविता लिहीली त्यांची आठवण हा जागतिक हास्य दिवस साजरा करणार्‍यांना होणार नाही. आनंदाचे तत्त्वज्ञान अतिशय साध्या सोप्या भाषेत लिहीणारा हा कवी ज्यानं आनंदाची केलेली व्याख्या किती साधी सोपी आणि मार्मिक आहे

स्वार्थाच्या बाजारात

किती पामरे रडतात

त्यांना मोद कसा मिळतो

सोडुनी तो स्वार्था जातो

द्वेष संपला  

मत्सर गेला  

आता उरला

इकडे तिकडे चोहिकडे

आनंदी आनंद गडे

बालकवींचा जन्म १३ ऑगस्ट १८९०  रोजी धरणगाव (जि. जळगांव) इथे झाला. केवळ २८ वर्षांचे आयुष्य लाभलेल्या या कवीने अतिशय मोजक्या पण नितांत सुंदर आणि नितळ भावना व्यक्त करणार्‍या कविता लिहून मराठी वाचकांवर मोठे गारूड करून ठेवले आहे.

श्रावणमासी हर्ष मानसी 

हिरवळ दाटे चोहीकडे, 

क्षणात येती सरसर शिरवे 

क्षणात फिरूनी उन पडे 

किंवा 

हिरवे हिरवे गार गालीचे 

हरित तृणाच्या मखमालीचे 

त्या सुंदर मखमालीवरती 

फुलराणीही खेळत होती

या सारखी गोड रचना असो. आपल्या साध्या सुंदर शब्दकळेने बालकवी वाचकाच्या मनात घर करून राहतात. अशा सुंदर साध्या गोड कविता लिहीणार्‍याला आपण विसरून जातो. त्यांच्या जयंत्या पुण्यतिथ्या आमच्या लक्षातही राहत नाहीत. गावोगावच्या साहित्य संस्था कित्येक उपक्रम सतत करत असतात. तेंव्हा ज्यांची जन्मशताब्दि होवून गेली आहे अशा मराठी कविंवर काहीतरी कार्यक्रम करावे असे का बरे कोणाच्या डोक्यात येत नाही? एक साहित्य संमेलन केवळ शताब्दि साहित्य संमेलन म्हणून नाही का साजरे करता येणार? केशवसुत, बालकवी पासून ते कुसूमाग्रज, मर्ढेकर, अनिल, इंदिरा संत, ना.घ.देशपांडे, बा.भ.बोरकर, वा.रा.कांत, ग.ल.ठोकळ, ग.ह.पाटील अशी कितीतरी नावे आहेत. शंभरी पार केल्यावरही टिकून राहणार्‍यांची आठवण न काढणे हा आपलाच करंटेपणा आहे.

या जून्या कविंची आठवण का काढायची? कोणाला वाटेल कशाला हे सगळे उकरून काढायचे. पण जर जूनी कविता आपण विसरलो तर पुढच्या कवितेची वाटचाल सोपी रहात नाही. बा.भ.बोरकर लिहून जातात

तू नसताना या जागेवर 

चिमणी देखील नच फिरके

कसे अचानक झाले मजला 

जग सगळे परके परके

आणि पन्नास साठ वर्षे उलटल्यावर संदिप खरे सारखा आजचा कवी लिहीतो

नसतेच घरी तू जेंव्हा 

जीव तुटका तुटका होतो

जगण्याचे तुटती धागे 

संसार फाटका होतो

आजचा कवी काळाच्या किती मागे किंवा पुढे आहे हे समजण्यासाठी जूने कवी वाचावे लागतात. त्यांची कविता समजून घ्यावी लागते. जी कविता काळावर टिकली आहे निदान तेवढी तरी कविता आपण वाचणार की नाही? आणि ती नाही वाचली तर मराठी कवितेचेच नुकसान होते.

आजकाला सर्वच गोष्टींना जातीचा रंग चढवला जातो. मग बालकवी म्हणजे त्यांची जात कोणती? त्याचा काय फायदा आहे? त्याप्रमाणे त्यांची जयंती पुण्यतिथी साजरी करायची की नाही ते ठरते. कुठलाही खरा प्रतिभावंत नेहमीच जातीपाती, देश, काळ याच्या सीमा ओलांडून आपली निर्मिती करत असतो. 

बालकवींच्याच आयुष्यातील एक काळीज हेलावून टाकणारा प्रसंग आहे. त्यांच्या शरिराचे तुकडे तुकडे  त्यांचे स्नेही आप्पा सोनाळकर पोत्यात भरत होते. त्यांच्या डोळ्यातून अश्रू खळाखळा वहात होते. बालकवींच्या सदर्‍याकडे हात जाताच आप्पांच्या लक्षात आले की आत घड्याळ आहे आणि ते अजूनही चालूच आहे. बालकवींची एक अप्रकाशित कविता आहे

घड्याळांतला चिमणा काटा

टिक_ टिक् बोलत गोल फिरे

हे धडपडते काळिज उडते

विचित्र चंचल चक्र खरे!

घड्याळातला चिमणा काटा

त्याच घरावर पुन्हा पुन्हा

किति हौसेने उडत चालला

स्वल्प खिन्नता नसे मना!

काळावर इतकी सुंदर कविता लिहीणारा हा कवी आपण कशासाठी जातीपातीच्या चौकटीत, नफा नुकसानीच्या हिशोबात मोजायचा?

शंभर वर्षांपूर्वी होवून गेलेला हा कवि आनंदाचे उत्साहाचे कारंजे आपल्यापुढे कवितेत ठेवून गेला आहे. त्याच्या डोळ्यापुढचे त्याच्या स्वप्नातले जग कसे होते?

सूर्यकिरण सोनेरी हे 

कौमुदि ही हंसते आहे

खुलली संध्या प्रेमाने

आनंदे गाते गाणे

मेघ रंगले

चित्त दंगले

गान स्फुरले

इकडे तिकडे चोहिंकडे 

आनंदी आनंद गडे !

बालकवींना १०६ व्या स्मृतिदिनी विनम्र अभिवादन !

☆

लेखक : श्रीकांत उमरीकर

जनशक्ती वाचक चळवळ, छत्रपती संभाजीनगर

प्रस्तुती – सौ.मंजिरी येडूरकर

लेखिका व कवयित्री, मो – 9421096611

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

श्री सुहास सोहोनी

 कवितेचा उत्सव 

☆ पाऊलखुणा 😔☆ श्री सुहास सोहोनी ☆

☆

आताच म्हनं त्यो युन ग्येला

म्या तर बा झुपलोच हुतो

आला कंदी नि ग्येला कंदी

मुटकुळं घालून निपचित हुतो

*

थबकल्याली पावलं त्याची

आवाज त्यांचो येनार कसा

समद्यांना भेटून बोलून ग्येला

म्या तं झोपलो मुडदा जसा

*

सावत्याभाऊच्या शेतात म्हनं

त्यानं बक्कळ पाऊस पाडला

माज्या आंगनांत चार थेंब

शिंपडाया मातुर इसरुन ग्येला

*

तुक्या नाम्या हासत ख्येळत

पार लांब दिसले गेले

टाळी देत गप्पा हानत

द्रिष्टीच्याही पल्याड गेले

*

बहिना, मुक्ता, सखू, जनाई

ओवी आभांग म्हनत गेल्या

जाता जाता भान इसरुन

झिम्मा फुगड्या घालून ऱ्हायल्या

*

म्या तं बा कप्पाय करंटा

ऐन वख्ताला झोपुन ऱ्हायलो

भाकर तुकडा समद्यांस्नी गावला

म्या तं पापी उपाशीच ऱ्हायलो

*

सोतावरतीच रुसलो चिडलो

डोल्यात पानी भरून रडलो

डोले टिपता आयन्यांत पाह्यलं

नि तीन ताड उडुन राह्यलो

*

इस्वासच बसेना आसं झालं

कुनि तरि यून ग्येलं हुतं

कपायावं माज्या आबिर बुक्का

नि गुलालाचं बोट टेकलं हुतं

*

मंजिरिंचा हार गल्यातं दिसला

नि खिशात फुटान्यांची पुडी

ह्या खरां कां सपान कललंच न्हाई

पन् हातांची मातर जमली जुडी

*

आशीच नाती ऱ्हाउंद्या द्येवा

आवती भोवती फिरत ऱ्हावा

किरपा तुमची हाय याची

चिन्हा मातर दावित जावा

☘️

© सुहास सोहोनी

दि. ३०-४-२०२४

रत्नागिरी

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

प्रेमकवी दयानंद

 कवितेचा उत्सव 

☆ रुबाया… ☆ प्रेमकवी दयानंद ☆

☆

अजून ऐकू येते

कृष्णाची बासरी

त्या मधुर सुरांची जादू

मन गेले, यमुनातिरी….

*

मंदिराच्या बाहेर

काही बसलेत भिकारी

मी आत,मागणारा

तसेच सारे भोवताली…

*

जवळ नाही कोणी

माझा रिकामा खिसा

सारे आहेत, पण दूर दूर

नाही कोवावर भरोसा….

*

आता कुठे ऋतुचे आगमन

जरा सावकाश उमला

फुलांनो नका करु घाई

फार उशीर नाही जाहला…

*

हे विद्वानांचे पुणे

आता फक्त गर्दीचे

इथे, खूपच वेगवेगळे

रंग-ढंग,प्रदूषणांचे….

*

इथे रोजच भरते

विद्वानांची जत्रा

होते,परंपरेची पूजा

आहे, प्रत्येकजण भित्रा…

*

प्लॕस्टीकची फुले

त्यांचा सुगंध कसा येणार

कागदी पाखरे शोभेची

आकाशी कशी भरारी घेणार..

*

तो अलिकडेच येवून गेला

बुद्ध,महावीर,येशू रुपात

आता नाही येणार

गेला प्रत्येक वेळी निराश होऊन…

*

पुण्याजवळ आळंदी

तेथे समाधी योगियाची

अधुन-मधून गर्दी असते

मिरविणा-या भाविकांची…

*

सारी माणसे

चांगलीच असतात

स्वार्थासाठी काहीजण

कपट, कारस्थानं करतात…

☆

© प्रेमकवी दयानंद

संपर्क – तावरे काॅलनी.सातारा रोड.पुणे

मो 9822207068

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

सौ. गौरी गाडेकर

कवितेचा उत्सव

☆ शिस्त… ☆ सौ. गौरी गाडेकर ☆

☆

अब्जावधी प्रकाशवर्षं व्यापून राहिलेल्या

अफाट विश्वाती ल

अनंत अवकाशातील

अगणित आकाशगंगा

त्यातले असंख्य ग्रहतारे

अनादी कालापासून

भ्रमण चाललंय त्यांचं

आपापल्या कक्षेत

आपापल्या गतीने

एका शिस्तीत

विज्ञानाधिष्ठित नियमांत.

म्हणूनच तर शक्य झाला ना

श्रीरामाच्या भाळावरचा सूर्यतिलक अचूक वेळेला.

ग्रहणं, वेध…. सर्व काही

नियमांत बांधलेलं

गणिताने अचूकरीत्या

वर्तवता येणारं

निसर्गचक्रही फिरत असतं शिस्तवार

सागर, नद्या, डोंगर

सगळेच निसर्गाच्या नियमानुसार

प्राणी, पक्षी, झाडं, वनस्पती

जलचर, भूचर, उभयचर

सगळ्यांचीच जीवनचक्रं,

विणीचे, पुनरुत्पादनाचे मोसम विज्ञानाधिष्ठित

गणिती धारणांनी आखीवरेखीव

म्हणून तर

करोडो कोसांचे अंतर

पार करून

स्थलांतर करणारे पक्षी

पोचतात योग्य वेळी

योग्य ठिकाणी

सर्व शिस्तबद्ध

निसर्ग नियमांनुसार

याला अपवाद एकच

निसर्गाचा लाडका पुत्र: मानव

नव्हे,

लाडावलेलं, बिघडलेलं कार्टं :माणूस

सगळे नियम, सगळी शिस्त

धाब्यावर बसवून

निवळ आपल्या स्वार्थासाठी

वागतोय मनःपूत, बेशिस्त

आणि त्यामुळेच

शिस्तशीर वागणाऱ्या

निसर्गाचाही

ढळलाय तोल.

☆

© सौ. गौरी गाडेकर

संपर्क – 1/602, कैरव, जी. ई. लिंक्स, राम मंदिर रोड, गोरेगाव (पश्चिम), मुंबई 400104.

फोन नं. 9820206306

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

श्री संदीप रामचंद्र सुंकले

 मनमंजुषेतून 

☆ 05… जागतिक हास्य-दिन !!! ☆  श्री संदीप रामचंद्र सुंकले ☆

या जगात दुसऱ्याला सहज देता येणारी एकच गोष्ट असेल, ती म्हणजे हास्य!! 

बाळाचे निरागस हास्य सर्वात आनंददायी असते.

‘हास्या’ला तसे ‘मूल्य’ नाही कारण ते ‘अमूल्य’ आहे.

या जगात प्रवेश करताना ‘रडणारा’ मनुष्य जर ‘हसतमुखाने’ मेला तर तो ‘खरा’ जगला असे म्हणता येईल.

रडायला कोणीतरी मायेचे लागते, पण हसायला मात्र अनोळखी मनुष्यही चालतो

रडण्यासाठी मनुष्याला ‘कारण’ लागते पण हसण्यासाठी कारण लागतेच असे नाही.

 रडण्याच्या बदल्यात काय मिळेल ते सांगता येईलच असे नाही, परंतु हास्याच्या बदल्यात हास्य मिळण्याची शक्यता जास्त असते.

चेहऱ्यावरील ‘स्मितहास्य’ तुमच्या चेहऱ्याचे ‘मूल्य’ वाढविते.

म्हणून हसा आणि लठ्ठ व्हा !!

ती हसली, मनापासून हसली आणि भोवताली दाटत असलेल्या छाया क्षणार्धात अदृश्य झाल्या.

पूर्वी लिहिलेली एक कविता इथे देत आहे…

*

हास्यातूनी पाझरे तुझ्या टिपुराचे चांदणे

मनास मुग्ध करी तुझे रूप हे लोभसवाणे

*

हास्यातुनी तुझ्या प्रगटती आरस्पानी दवबिंदू

श्रावणात जशा बरसती जलधार, जलसिंधू

*

हास्यातुनी तुझ्या गवसे मातृहृदयी निर्मळ मन

तव हास्यधारांच्या संगे सांत होई व्याकुळ मन

*

सदैव मुखी स्मितहास्य विलसावे कान्ह्यासारखे

विहरत राहावे गगनी परी तटस्थ कृष्णासारखे

*

दिवसभरात किमान एक तरी व्यक्तीच्या चेहऱ्यावर ‘हास्य’ आणायचा संकल्प आजच्या शुभदिनी करावा.

जागतिक हास्य दिनानिमित्त हार्दिक शुभेच्छा !!!

© श्री संदीप रामचंद्र सुंकले

थळ, अलिबाग. 

८३८००१९६७६

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ.उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈