Author: Hemant Bawankar

सुश्री सुनीला वैशंपायन 

 मनमंजुषेतून 

☆ सायकलवाली आई … लेखिका : सुश्री यशश्री रहाळकर ☆ सुश्री सुनीला वैशंपायन ☆

तिला मी गेली चार वर्षे रोजच पहातेय … ओळख अशी खास नाही पण ‘ ती ‘ साऱ्यांच्या उत्सुकतेचा केंद्रबिंदू! आम्ही सगळ्या आपापल्या मुलांना शाळेत सोडायला- आणायला जाणाऱ्या आई गॅंग मध्ये ‘ ती ‘ एकदम वेगळी … एकमेव सायकलवर येणारी आई.     

आजकाल status symbol म्हणून भारीचे ब्रॅंडेड कपडे घालून सायकल चालविण्याचे फॅड बोकाळले आहे … ही त्यापैकी नव्हे. ‘सायकल चालविणे,’ हा  कदाचित तिचा नाईलाज असावा .  आमच्या स्कूटी किंवा कार मधून येणाऱ्या पोरांना हे अनपेक्षित होत . कुणाकडे गाडी नसते किंवा TV / Fridge नसतो , हे त्यांना पटतच नाही. 

ती सावळी आरस्पानी … आनंद, समाधान ,आत्मविश्वासाने अक्षरशः ओथंबलेली…. साधीशी सिंथेटिक फुलांची साडी असायची .

गळ्यात चार मणी, हातात दोनच  काचेच्या बांगड्या. 

माझ्या गाडीच्या शेजारीच तिची सायकल पार्क करायची. मागच्या सीटवर तिचा मुलगा …. 

त्याला सायकलचे कॅरीयर टोचू नये, म्हणून, मस्त मऊ ब्लॅंकेटची घडी घातलेली…. लहान असतांना ती त्याला पाठीशी बांधून आणत असे. 

लेक नीटनेटका … स्वच्छ कपडे … बूटांना पॉलिश. 

तो पार वर्गात पोचेपर्यंत ती अनिमिष नेत्रांनी पहात असायची …. 

जणू त्याचं शाळेत जाणं ती अनुभवतेय … जगतेय.

हळूहळू काहीबाही कळायचं तिच्या बद्दल….! 

ती पोळ्या करायची लोकांकडे… फारतर दहावी शिकलेली असावी. नवरा हयात होता, की नव्हता  ,कोण जाणे…? पण,ती तिच्या आईसोबत राहायची असे कळले . RTE (right to education) कोट्यातून तिच्या मुलाची admission झालीये एव्हढीच काय ती माहिती मिळाली. 

एकदा माझ्या लेकीचा कुठल्याश्या स्पर्धेत दुसरा क्रमांक आला. तिला मी यथेच्छ झापत असतांना , पार्किंग मध्ये सायकलवालीचा लेक दिसताच माझी कन्यका किंचाळली …

” अग तो बघ तो!

तो first आला ना, 

so मी  second आले …” 

आणि मोठ्यांदा भोकाड पसरलं. 

मी त्याची paper sheet पाहिली … 

मोत्यासारखं सुंदर अक्षर …! 

अभावितपणे माझ्या लेकीला दाखवत म्हणाले ,

” बघ बघ … याला म्हणतात अक्षर ! किती मेहनत घेते मी तुझ्यासाठी .. आणि तू ??? “

माझे डोळे संताप ओकत होते. 

त्याची आई शांतपणे म्हणाली ,

” कुणीतरी दुसरं पहिलं आलंय म्हणून, तुमची लेक दुसरी आल्याचा आनंद तुम्ही गमवताय ना! ”  

….. सणसणीत चपराक. 

मी निरुत्तर. 

मी खोचकपणे विचारलं, 

“कोणत्या क्लासला पाठवता याला?”

 ती म्हणाली,

” मी घरीच घेते करून मला जमेल तसं… ..! मुलांना नेमकं काय शिकवतात, ते कळायला हवे ना, आपल्याला. ” तेव्हाच कळलं ‘हे रसायन काहीतरी वेगळंच आहे!’

हळूहळू ,तिच्याबद्दल माहिती कधी मिळू लागली, तर कधी मीच मिळवू लागले. 

ती पाथर्डी गावातून यायची…. सकाळी सात तर संध्याकाळी आठ अश्या एकूण पंधरा घरी पोळ्या करायची. तिने स्वतः एका teacher कडे क्लास लावला होता ..बदल्यात ती त्यांच्या पोळ्यांचे पैसे घेत नसे. मी नतमस्तक झाले. मनोमन तिच्या जिद्दीला आणि मातृत्वाला सलाम केला .

पहिल्या वर्गाचा result होता. ती खूपच आनंदात दिसली. चेहऱ्यावर भाव जणू पाच तोळ्याच्या पाटल्या केल्या असाव्यात .. मी अभिनंदन केले … तेव्हा भरभरून म्हणाली. ….

” टिचरने खूप कौतुक केले  त्याचं ! फार सुंदर पेपर लिहिलेत, म्हणाल्या..फक्त थोडे बोलता येत नाहीत म्हणाल्या . त्याच्याशी घरी इंग्रजीत बोल म्हणाल्या. ” मी तिचं बोलणं मनापासून ऐकू लागले … 

” छोट्या गावात वाढले ताई.. वडील लहानपणी गेले … अकरावीत असताना मामाने लग्न लावले… शिकायचं राहूनच गेलं .. फार इच्छा होती हो ! “… डोळ्यात पाणी प्रयासाने रोखून म्हणाली… ” आता याची आई म्हणून कुठेच कमी पडणार नाही मी… एका teacher शी बोलणं झालंय ,त्या मला इंग्रजी बोलायला शिकवणार म्हणाल्यात …. बारावीचा फॉर्म भरलाय … उद्या याला मोठा झाल्यावर कमी शिकलेली आई म्हणून लाज वाटायला नको .” म्हणत खळखळून हसलीं. त्याला आज पोटभर पाणीपुरी खाऊ घालणार असल्याचे सांगून, ती निघाली.

मुलांना रेसचा घोडा समजणारी “रेस कोर्स मम्मा”,  सकाळी सातच्या शाळेलाही मुलांना सोडताना  नुकतीच पार्लर मधून आलेली वाटणारी “मेकअप मम्मा”, दुसऱ्या मुलाच्या जन्मानंतर केवळ बारीक होण्यावर बोलणारी, “फिटनेस मम्मा ” स्वतः पोस्ट ग्रॅज्युएट असूनही, नर्सरीतच मुलांना हजारो रुपयांचे क्लासेस लावून मला कसा याचा अभ्यास घ्यायला वेळ नाही हे सांगणारी “बिझी मम्मा” किंवा मुले allrounder होण्यासाठी त्यांना मी कशी हिरा बनवून तासते हे सांगणारी  ” जोहरी मम्मा ” … ह्या आणि अश्याच अनेक मम्मी रोज भेटतात मला………या मम्मी आणि मॉमच्या जंगलात आज खूप दिवसांनी मला एक ” आई ” भेटली. अशी आई ,जी एक स्त्री म्हणून,…. माणूस म्हणून… आणि एक आई म्हणून खूप खंबीर आहे… कणखर आहे. *फारच थोड्या नशीबवान स्त्रिया असतात ,ज्यांना जिजाऊ आणि सावित्रीबाई खऱ्या अर्थाने कळतात…! सायकलवाली आई त्यातलीच एक..  

लेखिका : सुश्री यशश्री रहाळकर

प्रस्तुती : सुनीला वैशंपायन

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

श्री सुनील देशपांडे

 इंद्रधनुष्य 

☆ आंतरराष्ट्रीय बुद्धिबळाचा पट आणि भारत… ☆ अनुवादक – श्री सुनील देशपांडे ☆

सुमारे 63 वर्षांपूर्वीची घटना आज सगळ्यांच्या विस्मृतीत गेली आहे. अर्थात विस्मृतीत गेली असे म्हणणे सुद्धा अवघड आहे. कारण किती जणांना ती सविस्तर माहिती होती?

ॲडमिरल एन कृष्णन हे त्यावेळी भारतीय नौदलाच्या पूर्व विभागाचे प्रमुख होते. त्यांनी जर पुस्तक लिहिले नसते तर ही घटना नक्कीच विस्मृतीत गेली असती. 

१९७१ मध्ये त्यावेळी अमेरिकेने भारताला, पूर्व पाकिस्तान (म्हणजे आत्ताचे बांगलादेश) बरोबर सुरू केलेले युद्ध थांबवा नाहीतर याचे गंभीर परिणाम होतील अशी इशारा वजा धमकीच दिली होती. या इशाऱ्याची दखल घेऊन भारताने रशियाकडे सहकार्याची मागणी केली होती. त्यावेळचा हा प्रसंग जवळपास इतिहासातून नामशेष झाला होता. परंतु वरील पुस्तकाने तो कायमचा करून ठेवला आहे.

डिसेंबर १९७१ मध्ये जगातील दोन बलाढ्य लोकशाहीवादी देशांनी जगातील सर्वात मोठ्या लोकशाही देशाला धमकी दिलेली होती.

जेव्हा पाकिस्तानचा पराभव समोर दिसत होता त्यावेळी श्री हेनरी किसिंजर यांनी हे युद्ध संपविण्यासाठी आणि भारताला रोखण्यासाठी अमेरिकेचे सातवे आरमार पाठवण्याची शिफारस केली होती. 

हे सातवे आरमार म्हणजे काय होते?

जगातील सगळ्यात मोठे ७५ हजार टनाचे आणि अणुऊर्जेवर चालणारे, ७० युद्ध सज्ज विमानांना घेऊन जाऊ शकणारे त्या काळातील जगातील सर्वात मोठे आणि सर्वश्रेष्ठ असे आरमार होते. 

त्या मानाने भारताकडील सगळ्यात मोठे आयएनएस विक्रांत हे जहाज वीस हजार टनाचे आणि वीस हलकी युद्धविमाने घेऊन जाऊ शकणारे जहाज होते.

बांगलादेश मधील अमेरिकन नागरिकांच्या सुरक्षित सुटकेसाठी हे आरमार पाठवले जात असल्याचे अमेरिकेकडून जरी वरकरणी सांगण्यात आले असले तरी प्रत्यक्षात बांगलादेशच्या स्वातंत्र्य युद्धाचा नायनाट करण्याच्या दृष्टीने आणि पाकिस्तान सरकारला मदत करण्याच्या दृष्टीने त्याचा उपयोग करण्याचा विचार होता.

तेवढ्यात आणखी एक भय वाढवणारी बातमी रशियन गुप्तचरांमार्फत भारत सरकारला मिळाली.

ब्रिटिश सरकारच्या नौदलातील काही जहाजांचा समूह अरबी समुद्राकडे येण्यास निघाला आहे. त्यामध्ये एच एम एस ईगल या विमानवाहू युद्धनौकेचा आणि एचएमएस अलबियन या खतरनाक युद्ध कमांडोज सह येणाऱ्या जहाजांसह आणखी काही प्रचंड संहारक अशा युद्ध नौकांचा  समावेश होता.

भारताला सगळ्या बाजूने कोंडीत पकडून भारतावर दबाव आणून पाकिस्तानला मदत करून बांगलादेशचे स्वातंत्र्य युद्ध दडपून टाकण्याची योजना अमेरिका आणि ब्रिटन या दोन्ही देशांनी आखली होती.

खरोखरच हा प्रसंग आंतरराष्ट्रीय दडपणाखाली दडपून जाऊन  आपल्या मनाविरुद्ध निर्णय घ्यावा लागण्याचा आणीबाणीचा प्रसंग होता. 

डिसेंबरच्या दुसऱ्या आठवड्यात अमेरिकेचे सातवे आरमार हिंदी महासागरात येऊन ठेपले सुद्धा.

दुसऱ्या बाजूने ब्रिटनचे आरमार वेगाने अरबी समुद्राकडे कूच करीत होते. 

अत्यंत कसोटीचा क्षण आणि सगळे जग श्वास रोखून परिस्थिती पाहत होते. आणि त्या निर्णायक क्षणाला सुरुवात झाली. अमेरिकेचे सातवे आरमार पूर्व पाकिस्तान कडे सरकू लागले आणि एवढ्यात अमेरिकन आरमाराला प्रचंड मोठा धक्का बसला.

रशियन पाणबुड्या तत्पूर्वीच पाण्याखालून भारताच्या किनाऱ्याच्या जवळपास पोहोचल्या होत्या. त्या एकदम समुद्रातून वर आल्या आणि अमेरिकन सातवे आरमार आणि भारताचा समुद्रकिनारा यामध्ये या पाणबुड्यांची साखळी उभी राहिली. याबाबत अनभिज्ञ असलेले अमेरिकन आरमार गोंधळून गेले. 

सातव्या आरमाराचा ॲडमिरल गोर्डन याने संदेश पाठवला “सर आपल्याला खूपच उशीर झाला आहे. सोविएत आपल्या आधीच येथे पोहोचले आहेत”

तिसऱ्या महायुद्धाची ठिणगी पडण्याची शक्यता निर्माण झाली होती आणि अशावेळी नाईलाजाने अमेरिकेच्या सातव्या आरमाराला व ब्रिटिश आरमाराला सुद्धा मागे फिरावे लागले. 

पूर्व पाकिस्तानातील पाकिस्तानी सरकारला पाठिंबा देण्यासाठी तिसरे महायुद्ध ओढवून घ्यायचे का? त्यापेक्षा अमेरिकन आरमाराने माघार स्वीकारली. 

भारतीय नौदल व लष्कर आणि त्याचे प्रमुख व सर्वात मुख्य म्हणजे निर्णय घेणाऱ्या भारताच्या पंतप्रधान इंदिरा गांधी, यांच्या धैर्याला आणि आंतरराष्ट्रीय डावपेचांना खरोखरच तोड नाही. 

 यानंतरचा भारताचा विजय आणि बांगलादेशी स्वातंत्र्य हे तर सगळ्यांनाच माहित आहे. परंतु त्यामागे केवढे जगड्व्याळ घटना क्रमांचे, चतुराईचे राजकारणाचे बुद्धिबळ खेळावे लागले हे समजल्यानंतर खरोखरच त्या सर्व घटना क्रमातील सर्वांचाच अभिमान वाटतो. 

— एका इंग्रजी लेखाचा केलेला स्वैर अनुवाद. 

अनुवादक – श्री सुनील देशपांडे

पुणे

मो – 9657709640 Email : [email protected]

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

सौ. गौरी गाडेकर

 वाचताना वेचलेले 

☆ समाधानाची व्याख्या… – लेखक : अज्ञात ☆ प्रस्तुती – सौ. गौरी गाडेकर ☆

बंद पडलेली कार रस्त्यावर लावून, मी बसमध्ये चढलो तर खरं.. पण आतली गर्दी बघून जीव घाबरला.

बसायला जागा नव्हती. तेवढ्यात एक सीट रिकामी झाली. पुढचा एक जण  सहज तेथे बसू शकत होता… पण त्याने ती सीट मला दिली.  

पुढच्या स्टाॕप वर पुन्हा तेच घडले. पुन्हा आपली सीट त्याने दुसऱ्याला दिली.

आमच्या पूर्ण बस प्रवासात हा प्रकार चारदा घडला.

बरं हा माणूस अगदी सामान्य दिसत होता. म्हणजे कुठेतरी मजुरी करून घरी परत जात असावा.

 

आता शेवटच्या स्टाॕपवर आम्ही सर्वच उतरलो. 

तेव्हा उत्सुकता म्हणून मी त्याच्याशी बोललो…  विचारले, 

“ प्रत्येक वेळी तुम्ही  तुमची सीट दुसऱ्याला का देत होता?? “

 

तेव्हा त्याने दिलेले उत्तर…. 

“ मी शिकलेला नाही हो. अशिक्षित आहे मी. एके ठिकाणी कमी पैशावर काम करतो, आणि माझ्याजवळ कोणाला द्यायला काहीच नाही… ज्ञान नाही, पैसा नाही. तेव्हा मी हे असे रोज करतो. हे मी सहज‌ करू शकतो ना..!  दिवसभर काम केल्यानंतर अजून थोडा वेळ उभं राहणं मला जमते. मी तुम्हाला माझी जागा दिली, तुम्ही धन्यवाद म्हणालात, यातच मला खूप समाधान मिळाले. मी कोणाच्या तरी कामी आलो ना? 

…. असं मी रोज करतो. माझा नियमच झाला आहे हा.. आणि रोज मी आनंदाने घरी जातो.” 

 

त्याचे उत्तर ऐकून मी थक्कच झालो. 

त्याचे विचार व समज बघून, याला अशिक्षित म्हणायचे का? हा विचार आला. 

 

कोणासाठी, काहीतरी करायची इच्छा, ती पण स्वतः ची परिस्थिती अशी असताना !

मी कशा रीतीने मदत  करू शकतो, यावर शोधलेला हा उपाय बघून देव सुध्दा आपल्या या निर्मितीवर खूष झाला असेल ! माझ्या सर्वोत्तम कलाकृतीपैकी ही एक कलाकृती, असं दिमाखात सांगत असेल !

        

त्याने मला खूप गोष्टी शिकवल्या….. 

स्वतः ला हुषार, शिक्षित समजणारा मी, त्याच्यासमोर  खाली मान घालून स्वतःचे परिक्षण करू लागलो.

किती सहज, त्याने त्याच्या समाधानाची व्याख्या सांगितली. 

देव त्याला नक्कीच पावला असणार..

 

मदत ही खूप महाग गोष्ट आहे. कारण मनाने श्रीमंत असणारे खूप कमी लोक असतात..! 

सुंदर कपडे, हातात पर्स, मोबाईल, डोळ्यांवर गॉगल, चार इंग्लिश चे शब्द येणे म्हणजेच सुशिक्षित का ? हीच माणसाची खरी ओळख का ? मोठं घर, मोठी कार, म्हणजेच श्रीमंती का ??

 

कोण तुम्हाला केव्हा काय शिकवून जाईल, आणि तुमची धुंदी उतरवेल सांगता येत नाही !

या माणसाच्या संगतीने माझे विचार स्वच्छ झाले..!

   

म्हणतात ना…… 

    “कर्म से पहचान होती है इंसानों की।

      वरना महंगे कपड़े तो पुतले भी पहनते हैं दुकानों में”। 

लेखक : अज्ञात 

संग्राहिका : सौ. गौरी गाडेकर

संपर्क – 1/602, कैरव, जी. ई. लिंक्स, राम मंदिर रोड, गोरेगाव (पश्चिम), मुंबई 400104.

फोन नं. 9820206306

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

श्री प्रदीप शर्मा

(वरिष्ठ साहित्यकार श्री प्रदीप शर्मा जी द्वारा हमारे प्रबुद्ध पाठकों के लिए साप्ताहिक स्तम्भ “अभी अभी” के लिए आभार।आप प्रतिदिन इस स्तम्भ के अंतर्गत श्री प्रदीप शर्मा जी के चर्चित आलेख पढ़ सकेंगे। आज प्रस्तुत है आपका आलेख – “साहब,  … और गुलाम …“।)

अभी अभी # 310 ⇒ साहब,  … और गुलाम… श्री प्रदीप शर्मा 

सुश्री सुनीता गद्रे

☆ कथा कहानी ☆ ऐसी भी एक मॉं … भाग-1 – लेखक – श्री अरविंद लिमये ☆ भावानुवाद – सुश्री सुनीता गद्रे ☆

“क्या आप जरा सामने जो घर है वहॉं जाकर उसमें झॉंककर देखेंगे? अपनी गृहस्थी के लिए, फिर अपने बेटे के लिए जिसने खून पसीना बहाया ऐसी एक थकी-मांदी बूढी माॅं अंदर होगी। देख लिया झॉंककर?”

” मुझे तो वहाॅं अंदर जाना है। मन कभी का जा पहूॅंचा है। लेकिन कदम लड़खड़ा रहे हैं। आगे जाने की हिम्मत भी नहीं जुटा पा रहा हूॅं, क्योंकि पुरानी यादें पीछा ही नहीं छोड़ रही। “

तब से मुझे याद आ रहा है, जब उसके बेटे की शादी तय हो गई थी। दो साल पहले की ही तो बात है, उस समय यह वृद्धा, थके शरीर से पर प्रसन्न मन से कमर कसकर सारा काम कर रही थी। और क्यों न करें?…. उसका अपने गृहस्थी का सपना तो अचानक टूट गया था। अब बेटे की शादी और उसके खुशहाली का सपना उसे  ऊर्जा दे रहा था।

तीन बेटियों के बाद घर में आया हुआ था यह बेटा !वे तीनों तो पैदा होते ही, ऑंखें खुलने से पहले ही चल बसी थी। …. तीनों आयी और इसके कलेजे को  जख्म देकर चल बसी। तब से उसके ऑंखों के आसू कभी सुखे ही नहीं। कभी उन जख्मों की याद से… कभी पति की बढ़ती बीमारी से दुखी होकर!… .पति तो चल बसे, … इस बेचारी को रोता बिलखता छोड़कर। …पर इसने हिम्मत नहीं हारी। पति के प्राइवेट नौकरी में आमदनी ही क्या थी ? कम खर्चे में गृहस्थी चलाकर जो पैसा बचाया था, वह भी पति की बीमारी में स्वाहा हो गया। ज्यादा पढ़ी-लिखी नहीं थी। लेकिन खाना बनाने की कला बहुत जानती थी। हाथ में चकला- बेलन पकड़ा और औरों के रसोई घर बड़ी मेहनत से बहुत अच्छी तरह से संभाले। बेटे की पढ़ाई लिखाई पूरी हो गई और उसको बहुत अच्छी नौकरी भी मिल गई। इसके खुशी का कोई ठिकाना ही नहीं था। यही सपना देख रही थी कि बस! अब दुख के, कष्ट के दिन खत्म हो गए। एक बार बेटे की शादी हो जाए…. फिर घर में आराम से चिंता मुक्त जिंदगी बिताऊॅंगी। … अब औरों के रसोई घर संभालने की  कोई जरूरत ही नहीं है।

जब बेटे की शादी हुई संतुष्टि की एक अत्यंत अप्राप्य  अनुभूति उसको स्पर्श कर गई। बहू का गृह प्रवेश हुआ। वह खुश थी, प्रसन्न थी।

बहू को प्यार भरी निगाहों से निहार रही थी, तभी उसने बहू के माथे की त्यौरियाॅं देखी  और जो समझना था समझ गई। उसी पल से  खुशी मानो भाग ही गई। मन से थक गई… शरीर तो पहले से जवाब देने लगा था। एक तो दोनों घुटनों में बहुत दर्द रहने लगा था। दोनों आंखों में मोतियाबिंदु बढ़ रहा था। फिर भी बहू का तमतमा सा चेहरा देखकर बात लड़ाई झगड़े तक ना आ जाए, इसी वजह से घर का सारा काम करती रही… थकी मांदी होने के बावजूद उसने बिस्तर नहीं पकड़ा।

“आप आ गए घर के अंदर झाॅंककर ? कैसी दिख रही है वह ?अकेली होगी पर कैसी लग रही है? “

असल में यह सवाल जब जरूरत थी तब बेटे के जेहन में उठना चाहिए था, जो उठा ही नहीं।

गृह लक्ष्मी की हॅंसी से वह खुश हो जाता था, …. वह रूठ जाए तो मुरझा जाता था। मानो, घर आई वह एक नाजुक गोरी मन मोहिनी परी थी। …

यह सिर्फ देखती ही रह गई। …

अपना बेटा और उसकी परछाई इसमें जो फर्क था, उसको वह समझ गई। शादी के साथ ही उसके पास सिर्फ बेटे की परछाई थी। … वैसे शुरू से ही बेटा मितभाषी था। हाॅं- ना, चाहिए- नहीं चाहिए… इतनी ही बातें …लेकिन अब तो माॅं के साथ उतनी बातें भी नहीं बची थी। माॅं के कष्ट, उसका कमजोर शरीर, घुटनों के दर्द की वजह से धीमे-धीमे चलना, इन सब की तरफ उसका ध्यान भी नहीं गया। …अब इसने बाहर के काम बंद किए थे लेकिन घर में एक मिनट का भी आराम नहीं था। वह सहनशीलता की एक मूर्तिमंत प्रतिमा थी। .. अपना दुख दर्द उसने किसको बताया तक नहीं।

घर में सिर्फ तीन जने, बेटा बहू और वह !बहुत अमीर नहीं थे लेकिन पैसे टके की कमी भी नहीं थी। नई-नई शादी, नई नवेली दुल्हन के साथ गृहस्थी की नयी नयी चीजों की शॉपिंग, पिक्चर, बड़े होटलों के खर्चे …सब कुछ अच्छे से चल रहा था। ड्रिंक, स्मोकिंग, क्लब, पार्टीयाॅं ….सब उनके जिंदगी का जरूरी हिस्सा बन गई थी। इसको उनके लाइफस्टाइल के बारे में कोई शिकायत नहीं थी। लेकिन बीवी की साड़ियाॅं, खुद के कपड़े खरीदते वक्त बदरंग, फटी साड़ीयाॅं पहनी हुई माॅं उन दोनों को कभी याद ही नहीं आयी। ….तब पहली बार उसके मन पर खरोंच आ गई।

**क्रमशः* 

मूल मराठी कथा (जगावेगळी) –लेखक: श्री अरविंद लिमये

हिन्दी भावानुवाद –  सुश्री सुनीता गद्रे 

माधवनगर सांगली, मो 960 47 25 805.

≈ संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडल (हिन्दी) – श्री विवेक रंजन श्रीवास्तव ‘विनम्र’/श्री जय प्रकाश पाण्डेय  ≈