Month: August 2023

डॉ अभिजीत सोनवणे

© doctorforbeggars 

 मनमंजुषेतून 

☆ डॉक्टर फॉर बेगर्स ☆ झंकारलेली तार ऐकू मात्र यायला हवी… भाग – 2 ☆ डॉ अभिजीत सोनवणे ☆

खराटा पलटण

खराटा पलटण म्हणजेच Community Cleanliness Team ! अंगात व्यवसाय किंवा नोकरीचे कोणतेही कौशल्य नसणाऱ्या लोकांची एक मोळी बांधून, त्यांच्याकडून पुण्यातील अस्वच्छ भाग स्वच्छ करून घेत आहोत, त्या बदल्यात त्यांना पगार किंवा किराणा माल देत आहोत. सध्या एकूण १०० सेवेकरी या टीममध्ये आहेत.

या महिन्यातही खराटा पलटणच्या माध्यमातून अनेक ठिकाणी स्वच्छता केली आहे आणि त्या बदल्यात टीममधील प्रत्येकाला पंधरा दिवस पुरेल इतका कोरडा शिधा दिला आहे. 

रस्त्यावर वृद्ध याचक पावसात भिजत आहेत, त्यांना रेनकोट देणे गरजेचे आहे…. परंतु सरसकट हे रेनकोट न वाटता, हे जिथे बसतात तिथली स्वच्छता यांच्याकडून करून घेऊन यांना सन्मानाने रेनकोट दिले आहेत. 

…. हे रेनकोट देताना मी त्यांना सांगितलं आहे की ही रेनकोट भीक म्हणून देत नाही, तुमच्या कष्टाची मजुरी म्हणून देत आहे. 

…. आपण सर्वांनी सुद्धा कोणतीही गोष्ट “भीक” म्हणून देण्यापेक्षा “मजुरी” म्हणून द्यावी अशी माझी आपणास विनंती आहे. 

दोन पाच रुपये देऊन पुण्य मिळवण्याच्या मागे लागू नका, पुण्य इतके स्वस्त नाही…! दोन पाच रुपयात पुण्य विकत घ्यायची लोकांची सवय सुटली, तर भीक मागणाऱ्या लोकांची भीक मागण्याची सवय सुद्धा नक्की सुटेल…. ! माझं हे वाक्य कदाचित कोणालातरी बोचेल परंतु माझा नाईलाज आहे, सध्याची हीच वस्तुस्थिती आहे….!!! 

रस्त्यावर भिक्षेकरी दिसायला नको असतील, तर तुम्ही भीक देणे बंद करा !!! 

“एका दिवसात” हे होणार नाही….  परंतु “एके दिवशी” नक्की होईल… 

भीक नको बाई शिक

१. मागील दोन वर्षांची फी भरली नाही म्हणून शाळेने ऍडमिशन देण्यास नकार दिला..  या मुलीची दोन्ही वर्षांची फी भरून पुन्हा शाळेत तिला ऍडमिशन घेऊन दिले आहे. 

२. थोड्याफार फरकाने अशीच परिस्थिती असलेल्या आणखी अनेक मुला-मुलींना शैक्षणिक साहित्य दिले आहे.  शाळा कॉलेजच्या फी भरून झाल्या आहेत. 

दुर्बल घटकातील अशाच आणखी ५२ मुली- मुलांना तुम्हा सर्वांच्या साथीने शैक्षणिक मदत करत आहोत… ! 

यातील आमच्या एका मुलाला सावित्रीबाई फुले पुणे युनिव्हर्सिटी मध्ये Bsc Computer Science, साठी मागील वर्षी प्रवेश घेऊन दिला, तो प्रथम वर्षात शिकत आहे, हेच मुळात विशेष… !!

आज रिझल्ट लागला आणि तो A+ ग्रेडने उत्तीर्ण झाला…! 

जिचे पालक भीक मागत आहेत, अशी मुलगी बॅचलर ऑफ बिझनेस ऍडमिनिस्ट्रेशन (BBA) करत आहे.  ती सुद्धा A+ ग्रेडने उत्तीर्ण झाली…! 

आनंद व्यक्त करण्यासाठी खरंच माझ्याकडचे शब्द संपले… !!

त्यांचे पालक म्हणून आम्ही जे काही करत आहोत, त्याचे त्यांनी चीज केले… !!!

त्यांना आम्ही जी काही शैक्षणिक मदत केली, खरंतर ती तुम्हा सर्वांकडून आमच्यापर्यंत आली आहे… 

…. आपण सर्वजण त्यांचे आणि आमचे सुद्धा पालक झालात…  आणि म्हणून त्याचं हे यश आपल्या पदरात घालत आहे… 

…… आम्ही आपल्यापुढे नतमस्तक आहोत. 

भिक्षेकरी ते कष्टकरी

१.  भीक मागणारं संपूर्ण एक कुटुंब… कुटुंबातील प्रौढ महिला पूर्णतः अपंग. या ताईला नवीन व्हीलचेअर देऊन, या कुटुंबाला रस्त्यावर खेळणी विक्रीचा व्यवसाय टाकून दिला आहे.  

२.  अनेक वर्षे आजारी असणारी एक प्रौढ व्यक्ती …यांनाही या महिन्यात खेळणी विक्रीचा व्यवसाय टाकून दिला आहे. 

३.  पॅरालीसीस झालेली एक प्रौढ व्यक्ती… यांचा पूर्वी सायकल रिपेअरिंगचा व्यवसाय होता…. पुढे आयुष्याचं चाकच पंक्चर झालं…! ‘ मला सर्व साहित्य घेऊन द्या, मी मला जमेल तसं पुन्हा काम सुरु करतो ‘, – त्यांच्या या जिद्दीला सलाम करत सायकल रिपेअर करण्याचं सर्व साहित्य यांना घेऊन दिलं आहे. बाणेर रोड येथे हा व्यवसाय रस्त्यावर सुरू आहे…! एकदा त्यांची कर्मकहाणी सांगत असताना ते मला कळवळून म्हणाले होते,  ‘ माज्याच लोकांनी माजे पायओढले हो…! ‘ 

मी म्हणालो होतो, ‘ हरकत नाही बाबा, आपण आनंद यात मानायचा की,  पाय ओढण्यासाठी का होईना… पण शेवटी आपल्या पायापाशीच बसावं लागलं ना त्यांना… !’ 

– यावर त्यांच्या चेहऱ्यावर उमटलेलं हास्य पाहून, नव्या दिवसाची सुरुवात करणारा, “सूर्योदय” वाटला मला तो चेहरा…. !!! 

घर देता का घर ?

रेनकोट आणि छत्री —- रस्त्यावर वृद्ध निराधार याचक पावसात भिजत आहेत यांना छत्री किंवा रेनकोट द्यावेत असं वाटलं. पण अशा सरसकट वाटण्याने आपला हात पुन्हा वर राहणार आणि त्यांचा हात खाली…. एकूण काय एक वेगळ्या प्रकारची भीकच ती… ! 

आणि मग ते जिथे बसतात त्या परिसराची स्वच्छता करवून घेऊन त्यांना चांगल्या क्वालिटीचे रेनकोट किंवा छत्र्या सन्मानाने देत आहोत. सफाई भी सम्मान भी….. यांना छत्री आणि रेनकोट ची “किंमत” नाही समजली तरी चालेल… परंतु देणाऱ्याच्या भावनेचं त्यांना “मोल” कळावं … 

…. हात फक्त भीक मागण्यासाठी नसतात, कष्ट करून सन्मानाने जगण्यासाठी असतात, हे बिंबवण्यासाठी आम्ही केलेला हा एक उपक्रम…. !!! 

मनातलं काही …. 

काम करणाऱ्या सर्वांना रेनकोट वाटून झाले…. एक रेनकोट मी स्वतःसाठी ठेवला…. पुढे गेल्यानंतर मला एकाने रेनकोट मागितला… मी मग माझाच रेनकोट त्याला दिला. यानंतर पुढील स्पॉटवर गेलो, तिथे एक व्यक्ती छत्र्या वाटत होती….  काम करत असताना धो धो पाऊस सुरू झाला…. माझा रेनकोट मी दुसऱ्याला दिल्यामुळे माझ्याकडे आता काहीही साधन नव्हते…. ! मी भिजलो…. माझ्याकडचे सर्व साहित्य भिजुन गेले …. ! 

तेवढ्यात एक भीक मागणारे वृद्ध आजोबा आले आणि त्यांनी माझ्या डोक्यावर छत्री धरली आणि छत्री माझ्या हातात देऊन ते स्वतः तिथून भिजत निघाले…. ! 

मी त्यांच्या मागे जात म्हणालो, ‘ अहो, तुम्हाला मिळालेली छत्री तुम्ही मला कशाला देताय ? ठेवा तुम्ही….! ‘ 

ते बाबा गालातल्या गालात हसत म्हणाले, ‘ मी भीजलो तर मी एकटाच भीजेल… पण तू भिजलास तर हजार लोक भिजतील… माझ्यापेक्षा तुला जास्त गरज आहे…. !’ 

आभाळातल्या पावसाशी माझे अश्रू स्पर्धा करू लागले…. ! 

ती तारीख माझ्यासाठी खूप महत्त्वाची…..  कारण त्या दिवशी कोसळणाऱ्या आभाळाला थोपवणारा मला एक बाप मिळाला…. !!! 

प्रणाम…. !!! 

© डॉ अभिजित सोनवणे

डाॕक्टर फाॕर बेगर्स, सोहम ट्रस्ट, पुणे

मो : 9822267357  ईमेल :  [email protected],

वेबसाइट :  www.sohamtrust.com  

Facebook : SOHAM TRUST

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

श्री सुहास सोहोनी

 इंद्रधनुष्य 

☆ “31 जुलै…” – श्री संदीप वेलणकर ☆ प्रस्तुती – श्री सुहास सोहोनी ☆

३१ जुलै १९९५ रोजी भारतातील मोबाईल सेवा सुरू झाली, या गोष्टीला २८ वर्षे पूर्ण झाली. 

आज जरी प्रत्येकाच्या हातात मोबाइल दिसत असला तरी देशाच्या एकूण लोकसंख्येच्या २४ टक्के लोकांकडे मोबाईल फोन आहे. तर एकूण लोकसंख्येच्या २८ टक्के लोकच इंटरनेटचा वापर करत आहेत. 

ज्या कोलकात्यातून १६४ वर्षांपूर्वी पहिली तार पाठविण्यात आली होती त्याच कोलकात्यातून ३१ जुलै १९९५ रोजी पहिला मोबाईल कॉल लावण्यात आला, ही घटना ऐतिहासिक योगायोगाची. हा कॉल केला होता एका साम्यवादी नेत्याने. ज्योती बसू यांनी. ते तेव्हा पश्चिम बंगालचे मुख्यमंत्री होते. मोबाइलचे जाळे देशात पहिल्यांदा कोठे अंथरले जाईल तर ते कोलकात्यामध्येच, हा त्यांचा हट्टाग्रह होता. ते सुरू झाले तेव्हा त्यांनी रायटर्स बिल्डींगमधून तेव्हाचे केंद्रीय दूरसंचारमंत्री सुखराम यांना पहिला मोबाईल फोन केला. 

भारतातील पहिली मोबाईल ऑपरेटर कंपनी मोदी टेल्स्ट्रा (आताची स्पाईस) होती. त्याच्या सेवेचे नाव मोबाईल नेट असे होते. व यासाठी नोकिया-२११० हा हॅंडसेट वापरला गेला होता. त्यावेळी फ़क्त मूलभूत सुविधा असलेला मोबाईल तब्बल २५ ते ४५ हजारांना होता. देशातील पहिला मोबाईल कॉल याच नेटवर्कवरून करण्यात आला होता.  मोदी टेल्स्ट्रा ही भारतातील मोदी ग्रुप आणि ऑस्ट्रेलियातील टेलिकॉम कंपनी टेल्स्ट्रा यांच्या भागिदारीतून निर्माण झाली होती. तेव्हा देशात एकूण ८ कंपन्या होत्या ज्या सेल्युलर सेवा देत होत्या. 

अन्य देशांच्या तुलनेत भारतात मोबाईल सेवा अधिक लोकांपर्यंत पोहचण्यास वेळ लागला. याचे सर्वात महत्त्वाचे कारण म्हणजे महाग कॉल दर होते.  सुरुवातीच्या काळात एका आऊटगोइंग कॉलसाठी प्रती मिनिटाला १६ रुपये मोजावे लागत.  आऊटगोईंग कॉल्स बरोबरच इनकमिंग कॉल्ससाठी देखील पैसे द्यावे लागत होते. 

जगाचा विचार केला तर पहिला मोबाईल कॉल मोटोरोलाचा कर्मचारी मार्टिन कुपर याने ३ एप्रिल १९७३ रोजी केला होता. भारतात मोबाईल फोन्स यायला ९०चे दशक उजाडावं लागलं होतं.

संदर्भ – इंटरनेट

लेखक : श्री संजीव वेलणकर

पुणे, मो ९४२२३०१७३३

संग्राहक : श्री सुहास सोहोनी

रत्नागिरी

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

श्री अमोल अनंत केळकर

 वाचताना वेचलेले 

☆ पन्नाशीच्या पुढचा म्हातारा  ☆ प्रस्तुती – श्री अमोल अनंत केळकर ☆ 

खूप टिकाऊ मासा जसा

चवीला नेहमीच खारट असतो,

तसाच

पन्नाशीच्या पुढचा  म्हातारा

थोडा जास्तच चावट असतो!

 

उजेडाचा त्रास होतो

म्हणून गॅागल वापरत असतो,

काळ्याभोर काचेमागून

“निसर्गसौंदर्य” न्याहाळीत असतो!

शेजारीण आली घरी की

आनंदाने हसत असतो,

बायकोला चहा करायला लावून

स्वत: गप्पा मारत बसतो

कारण

  पन्नाशीच्या पुढचा म्हातारा

थोडा जास्तच चावट असतो!

 

पाय सतत दुखतात म्हणत

घरच्या घरी थांबत असतो,

बाकी सगळ्या दिवशी मात्र

मित्रांबरोबर भटकत असतो!

चार घास कमीच खातो

असं घरात सांगत रहातो

भजी समोसे मिसळपाव

बाहेर खुशाल चापत असतो

कारण

पन्नाशीच्या पुढचा म्हातारा

थोडा जास्तच चावट असतो!

 

औषधाचा डोस गिळताना

घशामध्ये अडकत असतो,

पार्टीत चकणा खाता खाता

चार चार पेग रिचवत असतो

अध्यात्माच्या गप्पा मोठ्या

चारचौघात झोडत असतो

मैत्रीणींच्या घोळक्यात मात्र

रंगेल काव्य ऐकवत असतो

कारण

पन्नाशीच्या पुढचा म्हातारा

थोडा जास्तच चावट असतो!

 

पन्नाशीच्या पुढचा म्हातारा आता

निवृत्तीत गेलेला असतो

विरंगुळ्याला जुन्या जुन्या

आठवणीत रमत असतो

म्हटलं तर ज्येष्ठ असतो

तरी बराच तरुण असतो

संपून गेलेलं तारुण्य

पुन्हा आणू पहात असतो

 

कारण

खूप टिकाऊ मासा जसा

चवीला नेहेमीच खारट असतो

तसाच

पन्नाशीच्या पुढचा म्हातारा

थोडा जास्तच चावट असतो!

संग्राहक : अमोल केळकर

बेलापूर, नवी मुंबई, मो ९८१९८३०७७९

poetrymazi.blogspot.in, kelkaramol.blogspot.com

[email protected]

डॉ कुंवर प्रेमिल

(संस्कारधानी जबलपुर के वरिष्ठतम साहित्यकार डॉ कुंवर प्रेमिल जी को  विगत 50 वर्षों से लघुकथा, कहानी, व्यंग्य में सतत लेखन का अनुभव हैं। अब तक 450 से अधिक लघुकथाएं रचित एवं बारह पुस्तकें प्रकाशित। 2009 से प्रतिनिधि लघुकथाएं (वार्षिक) का सम्पादन एवं ककुभ पत्रिका का प्रकाशन और सम्पादन। आपने लघु कथा को लेकर कई  प्रयोग किये हैं।  आपकी लघुकथा ‘पूर्वाभ्यास’ को उत्तर महाराष्ट्र विश्वविद्यालय, जलगांव के द्वितीय वर्ष स्नातक पाठ्यक्रम सत्र 2019-20 में शामिल किया गया है। वरिष्ठतम  साहित्यकारों  की पीढ़ी ने  उम्र के इस पड़ाव पर आने तक जीवन की कई  सामाजिक समस्याओं से स्वयं की पीढ़ी  एवं आने वाली पीढ़ियों को बचाकर वर्तमान तक का लम्बा सफर तय किया है, जो कदाचित उनकी रचनाओं में झलकता है। हम लोग इस पीढ़ी का आशीर्वाद पाकर कृतज्ञ हैं।आज प्रस्तुत है आपकी एक विचारणीय लघुकथा “कुंठा”.)

संपादक प्रतिनिधि लघुकथाएं

संपर्क – एम आई जी -8, विजय नगर, जबलपुर – 482 002 मध्यप्रदेश मोबाइल 9301822782

श्री प्रदीप शर्मा

(वरिष्ठ साहित्यकार श्री प्रदीप शर्मा जी द्वारा हमारे प्रबुद्ध पाठकों के लिए साप्ताहिक स्तम्भ “अभी अभी” के लिए आभार।आप प्रतिदिन इस स्तम्भ के अंतर्गत श्री प्रदीप शर्मा जी के चर्चित आलेख पढ़ सकेंगे। आज प्रस्तुत है आपका आलेख – “कुदरत का बुलडोजर“।)  

 

जब हम कुदरत का कानून अपने हाथ में ले लेते हैं, तो कुदरत भी कानून कायदे ताक में रख देती है। जब जब भी इंसान ने प्रकृति को पूजा है, सहेजा है, संवारा है, प्रकृति प्रसन्न हुई है, प्रकृति ने उसे रोटी, कपड़ा और मकान दिया है, लेकिन जब जब उसने प्रकृति से खिलवाड़ किया है, उसकी छाती पर हल की जगह बुलडोजर चलाया है, गरीबों के घर उजाड़े और अपने महल बनाए हैं, वह क्रुद्ध हुई है, उसने विकराल रूप धरा है, और सब कुछ तहस नहस करके रख दिया है।

पर्वतराज हिमालय हो, अथवा उसका आंचल हिमाचल, पंजाब हो अथवा हरियाणा, देवभूमि उत्तराखंड हो या फिर गढ़वाल क्षेत्र, शुद्ध जल, शीतल पवन और स्वर्ग समान पर्यावरण अपने आप में पर्याप्त खाद्यान्न, खनिज सम्पदा, फूलों की घाटी और एक नहीं अनेक ऐसे पर्वत जहां संजीवनी बूटी सहित कई औषधीय पौधे केवल इंसान ही नहीं, प्राणी मात्र का पालन पोषण, और संवर्धन ही नहीं, उसे संरक्षण भी प्रदान करते हैं। ।

प्रकृति ने पुरुष को अगर संघर्ष करना सिखाया है, तो उसके विकास में उसका हाथ भी बंटाया है। सूर्य का प्रकाश संसार के लिए है, नदियां अपना जल नहीं पीतीं, वृक्ष अपना फल नहीं खाते। यह स्वार्थी मनुष्य प्रकृति से लेने में कभी पीछे नहीं हटता और देने के लिए, वैसे भी इसके पास क्या है।

लेकिन जब से इसने प्रकृति के संतुलन को बिगाड़ना शुरू कर दिया है, जंगल साफ कर दिए, और खेतों पर कंक्रीट जंगल खड़े कर दिए, जिन पहाड़ों ने इसे बारिश दी, सुहाना मौसम दिया, वहां अपने सैर सपाटे के लिए आलीशान भवन और होटलें खोल लीं। अब वह पहाड़ों पर चढ़ता नहीं, हेलीकॉप्टर में उड़कर पहुंचता है। ।

अपनी गोद में खेलने वाले बालक का यह उत्पात अब वसुधा से बर्दाश्त नहीं होता। यह नादान जिस पेड़ पर बैठा है, उसी को काट रहा है। विकास के नाम पर विनाश का तांडव रच रहा है जिसमें वहां का बेचारा आम रहवासी पिसा जा रहा है।

अपनी सरकार बचाने के लिए जब गरीबों के घरों पर बुलडोजर चला, अवैध खनन के बल पर बड़े बड़े ट्रेडिंग सेंटर और मॉल खड़े होंगे, तो आसमान भी रोएगा और धरती भी खसकेगी। विकास की अंधाधुंध आंधी के कारण पहाड़ भी बर्फ की तरह पिघलने लगेंगे। इस तबाही को अब कौन रोक पाएगा। ।

बुलडोजर कुदरत का हो अथवा सरकार का, पिसना तो आम आदमी को ही है। हम तो शायद प्रायश्चित करने से रहे, शायद प्रकृति का भी प्रायश्चित करने का यही तरीका हो। वह पहले चेताती है और बाद में कहर ढहाती है। हमें स्वयं संज्ञान लेते हुए ईश्वर से प्रार्थना करना चाहिए, पीड़ितों का दर्द भी प्रकृति का ही दर्द है।

ॐ शांति ..!!

♥ ♥ ♥ ♥ ♥

© श्री प्रदीप शर्मा

संपर्क – १०१, साहिल रिजेंसी, रोबोट स्क्वायर, MR 9, इंदौर

मो 8319180002