Month: June 2022

॥ मानस के मोती॥

☆ ॥ मानस में तुलसी का अभिव्यक्ति कौशल – भाग – 4 ॥ – प्रो. चित्र भूषण श्रीवास्तव ‘विदग्ध’☆

सीता जी से वाटिका में मिलने पर हनुमान जी ने माता को अपना परिचय दिया। पहले कभी देखा नहीं था, इसलिये विश्वास दिलाने को वे राम के दूत हैं उन्हें राम द्वारा परिचय के लिये दी गई रामनाम अंकित मुद्रिका प्रस्तुत की। सीता जी ने उन पर विश्वास कर उन्हें रामदूत माना और आशीष दिया।

वहीं अशोक वाटिका में रावन ने सेना सहित आकर सीता जी को डराया-धमकाया और एक माह के भीतर उसकी इच्छा की पूर्ति के लिये समय दे चला गया। सीता जी अत्यंत व्याकुल हो मन से अपने को नष्ट कर डालने के लिये अपनी चौकसी में तैनात त्रिजटा राक्षसी से अग्नि ला देने की इच्छा व्यक्त करती हैं। वह उत्तर देती हैं कि रात अधिक हो गई है, उस समय कहीं अग्नि नहीं मिलेगी। ऐसा कहकर चली जाती है, परन्तु सीता को ढांढस बंधाने के लिये उसने अन्य राक्षसियां जो वहां पहरे पर तैनात थीं, को अपना सपना सुनाती हैं कि उसने स्वप्न देखा है कि रावण गधे पर बैठा हुआ दक्षिण दिशा की ओर जाते देखा गया है। इस सपने से संकेत दिया है कि रावण का शीघ्र ही विनाश होगा और श्रीराम सीता जी के ले जाने के लिये शीध्र ही लंका में आयेंगे। अत: ये सीता को डरायें-धमकायें नहीं तभी उनका सबका हित होगा।

सपने वानर लंका जारी, जातुधान सेना सब मारी।

खर आरुढ़ नगन दससीसा, मुंडित सिर खंडित भुज बीसा॥

एहि विधि सो दक्षिण दिसि जाई, लंका मनहुं विभीषण पाई।

नगर फिरी रघुबीर दोहई, तब प्रभु सीता बोलि पठाई॥

यह सपना मैं कहऊं पुकारी, होइहिं सत्य गये दिन चारी।

तासु वचन सुनि ते सब डरीं, जनकसुता के चरनन्हि परी॥

इस प्रकार के अनेक प्रसंगों का वर्णन मानस में तुलसी ने किया है। सबका विस्तार से उल्लेख करना इस लेख में कठिन इसलिये है क्योंकि उससे लेख की सीमा का विस्तार बहुत होगा। फिर भी कुछ और का नामोल्लेख नीचे किया जा रहा है। जिसे पाठक मूल मानस में पढक़र समझ सकते हैं तथा तुलसी के अभिव्यक्ति कौशल का आनंद ले सकते हैं। ऐसे अन्य प्रसंग हैं- (1) भरत और शत्रुघ्न का ननिहाल से बुलवाये जाने पर मार्ग में उन्हें अपशकुनों का अनुभव होना। (2) सीता जी की खोज में लंका जाते समय हनुमान जी को अनेकों शुभ शकुनों का होना। (3) लंका में मंदोदरी और रावन को युद्ध के समय अनेकों अशुभों का आभास या अनुभव होना। (4) लंका में विजय प्राप्त कर बनवास की समाप्ति पर राम के लौटने पर भरतजी को माताओं तथा आयोध्यावासियों को मन में शुभ भावों का उदित होना, मन का प्रफुल्लित होना, मौसम का अच्छा हो जाना। (5) शंकर जी के मन को काम के द्वारा क्षुब्ध किये जाने पर सारी प्रकृति और जन जीवन में कामभाव का प्रादुर्भाव इसी प्रकार कई अन्य प्रसंगों में तुलसी का साहित्यिक अभिव्यक्ति कौशल स्पष्ट परिलक्षित होता है।

© प्रो. चित्र भूषण श्रीवास्तव ‘विदग्ध’   

सौ.अस्मिता इनामदार

 कवितेचा उत्सव  

☆ स्पर्श… ☆ सौ.अस्मिता इनामदार ☆ 

घनगर्जत पाऊस आला

चहूबाजूंनी कसा बिलगला

ओल्या मिठीत सजणा

स्पर्श तुझा ओथंबला…

 

शिल्पासम काया माझी

लाजूनी हळू थरथरली

धारात लक्ष सरींच्या

तव मिठीत अलगद मिटली..

 

थेंबांची नक्षी सजली

भिजलेल्या गाली ओठी

घे टिपून अधरांनी ती

जी केवळ तुझ्याचसाठी…

 

चेतविले तुझ्या स्पर्शाने

स्पंदने अधीरली हृदयी

आलिंगन देऊन सखया

हा दाह आता शांतवी…

© अस्मिता इनामदार

पत्ता – युनिटी हाईटस, फ्लॅट नं १०२, हळदभवन जवळ,  वखारभाग, सांगली – ४१६ ४१६

मोबा. – 9764773842

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

 विविधा  

☆ एकवीस जून… ☆ सौ अश्विनी संजीव कुलकर्णी ☆ 

एकवीस जून च्या निमित्ताने

21 जून—-वर्षातील सर्वात मोठा दिवस…जवळपास 14 तासांचा दिवस आज…आज सूर्यास्त जरा उशिराच होतो…आजच्या दिवसाला सोल्सटाइस (Solstice)असहि म्हणतात.

सर्वानाच माहीत आहे कि, पृथ्वी सूर्याभोवती फिरते. आणि पृथ्वीला सूर्याभोवती फिरण्यासाठी लागणाऱ्या वेगामुळे दिवस मोठा असतो.पृथ्वीच्या अक्षाच्या सूर्याशी असलेल्या कोनानुसार , संपूर्ण उत्तर गोलार्धात 21 जून हा वर्षातील मोठा नी दक्षिण गोलार्धात सगळ्यात लहान दिवस असतो.

उत्तरायणात,सूर्याचा हळूहळू उत्तरेकडे प्रवास सुरु होतो…तो उत्तरेकडे सरकत असता,दिवसाचा कालावधी वाढतो. उत्तरेकडच्या सूर्याचा हा प्रवास 21 जून पर्यंत चालतो. सूर्य या दिवशी विश्वववृत्ताच्या जास्त उत्तरेकडे असतो म्हणून ह्या दिवसाचा कालावधी अधिक असतो.

आता योग:-

योग माझ्या गुरूंनी सांगितलेला…माझ्या  वाचनातला,आचरणातला आणि जाणिवेतला!!!

योग हि साधना आहे…हे शास्त्र आहे…हा अभ्यास आहे! भगवान श्रीकृष्णांनी शिकवलेला मूळ योग आहे. हा श्रद्धेचा सर्वोच्च दिव्य मार्ग आहे.शास्त्रीय,नियमित आणि भावनापूर्ण परमेश्वर ध्यानाचा मार्ग आहे.

मानवाला अज्ञानातून मुक्त करून, शारीरिक,मानसिक नी अध्यात्मिक संतुलन राखण्यासाठी महत्वपूर्ण असा हा योग!!!💐

योग साधनेत, त्यातील अभ्यासाच्या प्रकारांमध्ये योग किंवा योगा प्रकार करणेअसाच विचार माणसाना येतो. किंवा तसाच विचार लोक करतातही.

पण नुसत्याच व्यायाम प्रकारांनी आपल्या शरीरात ऊर्जा हवी तेवढी निर्माण होत नाही. ते प्रकार शास्त्र शुद्ध हवेत.शरीराला प्राण शक्तीची गरज असते.

शरीराच्या पेशींना,अधिकाधिक क्रियाशील बनवण्यासाठी सुर्यप्रकाश,शुद्ध हवा, सात्विक व शुद्ध तरल पदार्थ,पाणी आणि फळाची आवश्यकता असते.

शरीरातील स्नायू,पेशी,हाडं, मज्जासंस्था, रक्त या सर्वांमध्ये ऊर्जा साठवलेली असते. हि ऊर्जा दैनंदिन जीवनात सतत वापरली जाते,पण अशीच आणि अधिकाधिक ऊर्जा आपण आपल्या इच्छाशक्तीच्या वापराने व्यायामाच्या शास्त्र शुद्ध पद्धतीतून साधनेतून निर्माण जर शकतो.आणि आपली प्राणशक्ती अधिकाधिक चैतन्यमय बनवू शकतो.

हा योग म्हणजे आपल्याला वाटणारा नुसताच शरीराचा व्यायाम नसून, त्याद्वारे आपल्या देहात,अंतरात प्राणशक्ती निर्माण करणे आणि शरीर हे प्रत्यक्ष ऊर्जेचे स्रोत बनवणे .

यातील विशिष्ट व्यायाम, प्राणायाम,श्वासावर नियंत्रण या सर्वांचा एकत्रित परिणाम म्हणजे शरीरात निर्माण होणारी शक्ती(ऊर्जा) आणि त्याद्वारे राखले जाणारे शारीरिक,मानसिक संतुलन!!!

यात ध्यान साधना खूप महत्वाची आहे.ध्यानाने मन शांत होते. चंचल मन एकाग्र होते. ध्यानाचेही शुद्ध शास्त्र आहे. ध्यानाचा शास्त्रोक्त अभ्यास करणे महत्वाचे आहे. ध्यान म्हणजे आपल्या प्राणशक्तीला – इच्छा शक्तीच्या अधिन आणणारी शक्ती!

ध्यानाच्या विज्ञानाला राजयोग म्हणूनही ओळखले जाते.. म्हणजेच ईश्वर प्राप्तीचा राजमार्ग!!!💐

आजचा 21 जून सर्वात मोठा दिवस,  हा भौगोलिक दृष्ट्या आहे. आणि आपले पंतप्रधान मोदीजींनी 21 जून 2015 मध्ये जाहीर केलेला व तेव्हा पासून सुरु असलेला, योग दिवस याचा तसा काही सबंध नाही…

पण आजच्या योग दिवसाचा व सर्वात मोठ्या दिवसाचा योगायोग म्हणजे अगदी दुग्ध शर्करा योग म्हणावयास हरकत नाही. आणि हे लक्षात घेता मला आलेले विचार….

नेहमीच सूर्योदयाच्या नव्या किरणांना आकर्षित होणारी मी… नव्या दिवसाचे नवे स्वप्न उराशी बाळगणारी मी…नव्या अरुणोदयला साक्ष ठेऊन इच्छा आकांक्षा नी आव्हानांना सामोरी जाणारी मी…आज खूप आनंदाने आपण सर्वाना ह्या मोठ्या दिवसाच्या शुभेच्छा देते!💐

नेहमीपेक्षा आज मोठा दिवस, म्हणचे जास्त वेळ प्रकाश,तेज,सूर्याच्या किरणांचा तेजाचा जास्त वेळ संपर्क!

वेळ तीच, घड्याळहि तेज,रोजचे दैनंदिन कामकाजहि तेच! पण तो सूर्य संपूर्ण त्रिलोक्याला तेजाळणारा… आज सूर्योदय नवी कांती देणारा… नुसते आपल्यालाच नव्हे, तर पर्वताना, नद्यांना,झाडांना,पक्षांना,प्राण्यांना,साऱ्या चराचराला एका दिव्या प्रमाणे मिळालेले तेज… दिवसभरात अगदी सूर्यास्तापर्यंत विविध रंगांनी, ढंगानी मिळेल… सकाळ, दुपार व संध्याकाळच्या विविधरंगी छटा सर्वाना सुखी करोत… दिवसभरातील विविध रंगी छटांनी केलेले नृत्य प्रत्येकाच्या आयुष्यातील अंधःकार नष्ट करून, नव दिशा दाखवू देत…

सूर्याचा हा प्रकाश…हे तेज…नी तेजाळणे सर्वांचे रक्षण करो!💐👍

आज धकाधकीच्या , धावपळीच्या योगात आपल्याला आपल्या मनाकडे लक्ष द्यायला अजिबात फुरसत नसते…पण आजच्या दिवशी मनाकडे आवर्जून लक्ष द्यावं… आणि ते सुदृढ व्हावं यासाठी करावा योग!!💐

योग दिवसाच्या व सर्वात मोठ्या दिवसाच्या सानिध्यात ध्यानस्थ होऊन सूर्याच्या सोनेरी किरणांच्या स्नानाने, आपल्या मनातील राग, लोभ, मोह, मत्सर, असूया, घृणा, भेदभाव, जातीयवाद यांचा नाश होवो. तन मन निरामय होऊन अंतःकरण व चित्त शुद्धी होवो ….सायंकाळच्या ध्यानाच्या  तेजाने म्हणजेच संधिप्रकाशाची लाली जणू  गुलाल उधळलाय असे वाटावे… 

आजच्या दिवशी सुर्याचे तेज जास्त असणार! त्यामुळे दिवसभरात त्या तेजाचे , कुटस्थाकडे (दोन भुवयांमधील स्थान) न पाहताही ‘अद्वितीय चक्षु’ म्हणून सतत दर्शन होणार… त्याचे दर्शन किती घ्यायचे हे आपली हाती आहे!👍💐

आजचा योग  दिवस नी  मोठा  दिवस म्हणून हि योग साधना!  हि रोजचीच का होऊ नये??  हा योग दिवस सर्वांचाच रोजचा असावा… कारण रोजच्या नियमित  योगाने, रोजच्या ध्यानाने आपल्या अंतरातील तेज वाढून, आपल्याला एक अनामिक आत्मिक आनंद मिळणार आहे, मग तो दिवस मोठा असो किंवा लहान…आपल्याच कुटस्थातील तेज, शांती, आणि ब्रह्मानंद 🙏🏻 … काय वर्णावा!!!!👍💐 

© सौ अश्विनी संजीव कुलकर्णी

सांगली  (महाराष्ट्र)

मो – 9421225491

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

☆ EQ, दूधवाला आणि फ्री पिझ्झा…भाग -1 ☆ योगिया ☆

EQ (Emotional Quotient), दूधवाला आणि फ्री पिझ्झा

परवाचीच गोष्ट. आम्ही दोघे एका लेक्चर ला जायचे होतो. ““How to improve the EQ (Emotional Quotient) of your child”. महत्वाचा विषय होता. विशेषतः घरात २ टिनेजर्स असताना तर नक्कीच. आमची गडबड असल्यामुळे ‘चान्स पे डान्स’. दोघांनी मिळून आमच्याकडून पिझ्झा ऑर्डर करून घेतला होता. ‘डिलिव्हरी इन हाफ ऍन अवर ऑर १ लार्ज पिझ्झा फ्री’ अशी काहीतरी स्कीम होती’. ६ वाजेपर्यंत पिझ्झा येणे येणे अपेक्षित होते.  ५.५५ झाले तशी दोघांची घालमेल सुरु झाली. आणि मनोमन प्रार्थना कि अजून ७ मिनिटाने येवू दे म्हणजे एक लार्ज पिझ्झा फ्री मिळेल. खरं तर आम्ही जेव्हा जेव्हा पिझ्झा ऑर्डर करतो तेव्हा नेहमी थोडा जास्तीचा असतोच कारण तास -दोन तासाने १-२ स्लाईस ची भूक लागतेच. तरीपण आमचीच मुलं, त्यामुळे काही फ्री म्हंटलं कि मोह होतोच , सोडवत नाही. ६.०५ झाले आणि चिडचिड सुरु झाली. ६.१५ झाले तरी पिझ्झाचा पत्ता नाही. नुसता त्रागा. बाबा आपण डॉमिनोज ला ‘सू’ करूया, छोटे चिरंजीव म्हणाले.  आई तू कस्टमर सर्व्हिस ला फोन लाव आणि कंप्लेंट कर, त्यांना सांग इट इज टू लेट , दे शुड गिव्ह २ फ्री पिझ्झाज –  मोठे चिरंजीव. आम्हाला पण निघायचे होते. उशीर होत होता..चिडचिड.  झेपत नाही तर कशाला कंमिटमेन्ट देतात. आमचे आजोबा शांत पणे सोफ्यावर बसून सगळं पहात होते , ऐकत होते. आमची चिडचिड पाहून त्यांचंही लक्ष  फाटकाकडे लागलं होतं.

“आबा..आम्ही निघतो….उशीर होतोय. पिझ्झा येईलच. पैसे पेड केले आहेत.  मुलं घेतील पण जरा त्याला दरडावून विचारा उशीर का झाला ते आणि तो फ्री पिझ्झा द्यायला सांगा.”

ते फक्त हसले. आम्ही निघालो.  रात्री उशिरा आलो. आबा झोपले होते.  आल्यावर मुलांना विचारलं कि “कधी आला पिझ्झा?, फ्री मिळाला का??”

दोघे शांत होते. “छान होता पिझ्झा. आम्ही फ्री मागितलाच नाही.”

“का??”

६.४० ला पिझ्झा वाला मुलगा आला. मी आणि दादू आंगावरच धावलो त्याच्या. दादू पेक्षा थोडाच मोठा होता. घाबरला होता. सॉरी सॉरी म्हणत होता. प्लीज कंप्लेंट करू नका म्हणाला. तेवढयात आजोबा आले आणि आम्हाला ओरडले गप्प बसा. त्याला विचारलं “कारे बाबा लंगडत आलास, मी पहात होतो. सगळं ठीक ना? “

तो हो म्हणाला. तेवढयात आजोबांचं लक्ष त्याच्या पॅन्ट कडे गेलं. गुडघ्यावर फाटलेली..थोडंसं रक्त लागलेलं. मग आजोबांनी त्याला आत बोलावलं. पॅन्ट वर करायला सांगितली. जखम झाली होती रक्त वहात होतं.

“काय झालं?”

साहेब घाईत येत होतो. एका वळणावर गाडी स्लिप झाली. पडलो. अजून दोन जणांना धडकलो. ते सगळं निस्तरता निस्तरता उशीर झाला. पण पिझ्झा मागे पेटित  होता. तो तसाच राहिला. कदाचित फक्त टॉपिंग्स थोडी सुट्टी झाली असतील. सर प्लीज कंप्लेंट करू नका. रिमार्क देतात आणि अर्धा पगार पण कट करतात. आणि त्याने आमच्याकडे बघून हात जोडले.

“अरे माफी कसली मागतोस. माझ्या नातवा एवढा आहेस तू ” “दादू जा डेटॉल -कापूस घेऊन ये.” आजोबांनी त्याला ड्रेसिंग केलं. त्याच्यासाठी चहा केला. त्याला एक पण एक पीस पिझ्झा खायला दिला . तो आजोबांच्या पाया पडला आणि गेला.

क्रमशः…

– योगिया

०१ जून २०२२

([email protected] / ९८८१९०२२५२)

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

☆ हयातीचा दाखला.. ☆ प्रस्तुती – श्री सुरेश नावडकर ☆

ज्यांना दरमहा पेन्शन मिळते, त्यांना प्रत्येक वर्षअखेरीस ‘हयातीचा दाखला’ सादर करावा लागतो.. जेणेकरून त्यांना आपण जिवंत असून, पेन्शन बंद न करता चालू रहावी हे संबंधित खात्याला लक्षात आणून द्यावं लागतं..

काळ बदलला.. आता मात्र आपण ‘हयात’ आहोत, हे आपल्या फेसबुकवरील आप्तस्वकीयांना समजण्यासाठी, त्यावर कार्यरत रहावं लागतं…  

आता एखाद्या मित्राचा शोध घेणं फेसबुकमुळे, सहज शक्य आहे.. त्याचं नाव ‘सर्च’ करायला टाकल्यानंतर त्याने जर आपला फोटो टाकलेला असेल तर तो लगेच सापडू शकतो.. 

गेले दहा वर्षे मी फेसबुकवर आहे.. या कालावधीत कित्येक फेसबुकफ्रेण्ड, फेसबुकवर आले आणि गेले.. सुरुवातीला माझ्याकडून फेसबुकचा वापर जास्त प्रमाणात नव्हता.. कोरोना सुरु झाला आणि गेल्या दोन वर्षांत माझी फेसबुक फ्रेण्ड्सची संख्या शेकड्यांमध्ये वाढली.. 

मला त्या दोन वर्षांत घरी बसून राहिल्याने, लेखन करण्यासाठी भरपूर वेळ मिळाला.. मी रोजच वेगवेगळ्या विषयांवर लिहित राहिलो.. ते लेख वाचून असंख्य वाचक माझे मित्र झाले.. कधी आवर्जून ते फोन करुन बोलू लागले.. मित्र परिवार वाढत गेला. 

आता जर मी कधी कामाच्या गडबडीत काही दिवस पोस्ट टाकू शकलो नाही तर, मला काहीजण विचारतात.. ‘बरेच दिवस झाले, आपण पोस्ट टाकलेली नाही..’ ‘काय सुट्टी घेतली का!’ ‘बाहेरगावी गेला होता का?’ इत्यादी..

याला कारण म्हणजे, फेसबुकवर रोजच भेटायची आपल्याला सवय लागलेली असते.‌. जर ती व्यक्ती दोन चार दिवस, फेसबुकवर दिसली नाही तर मनात नाही नाही त्या शंका येतात.. काळजी वाटू लागते.. अलीकडे कामाशिवाय कोणीही कुणाला फोन करीत नाही.. काही विचारायचं असेल तर व्हाॅटसअपवर विचारलं जातं.. ती व्यक्ती रोजच व्हाॅटसअप पहात असेल तर उत्तर लगेच मिळू शकतं. काहीजण आवर्जून सांगतात की, ‘मला व्हाॅटसअप केलं की फोन करुन सांगत जा.. मी ‘व्हाॅटसअपवेडा’ नाहीये..’ असे ‘सेलिब्रिटी’ फेसबुकवर मात्र सतत कार्यरत असतात.. 

माझे एक मित्र आहेत, ते रोजच माहितीपूर्ण अशा पोस्ट नेहमी टाकत असतात. त्यांच्या पोस्ट वाचण्याची मला सवय लागलेली आहे.. कधी चार दिवस ते फेसबुकवर दिसले नाहीत तर मी त्यांना फोन करतो. मग समजतं, की ते आजारी होते..

फेसबुकच्या या आभासी जीवनात जगताना आपण, कळत नकळत त्यात सहभागी झालेलो असतो.. विविध छंद, कला, साहित्य, मनोरंजन क्षेत्रातील मोठी माणसं आपल्या संपर्कात असतात.. आपण त्यांना कधी प्रत्यक्ष भेटलेलो नसलो तरी त्यांच्याबद्दल आपल्या मनात आदर व आपुलकी असते.. कधी त्यांची पोस्ट आवडल्याचे त्यांना लिहिल्यास, मैत्री अधिक दृढ होते.. त्यांच्या मनोगतातून, फेसबुक वाॅलवरुन त्यांचा जीवनप्रवास कळतो.. त्यांच्या जीवन संघर्षापुढे आपले प्रश्न अगदी सामान्य वाटू लागतात.. त्यांच्याकडून प्रेरणा घेऊन, जगण्यासाठी उमेद मिळते.. 

आताच्या जमान्यात पत्रव्यवहार, हा लुप्त झालेला आहे. कुणासाठी दोन ओळी लिहून, आठ दिवस उत्तराची वाट पहाण्यापेक्षा व्हाॅटसअप किंवा मेसेंजरवर त्वरीत संपर्क साधता येतो.. 

पाच हजारांची फ्रेण्डलिस्ट असणाराही, फेसबुकवर एकटा पडू शकतो.. तो फेसबुकवर कसा व्यक्त होतो, हे महत्त्वाचे असते.. काहीजण सतत टिका करीत असतात.. काहीजण एखाद्या पक्षाचे समन्वयक म्हणून कार्यरत असतात.. काही उपदेशाचे ‘रेडिमेड’ डोस पाजत असतात.. इथं जर तुम्ही जसे आहात तसेच राहिलात, तर अधिक लोकमान्यता मिळते.. 

मला माझं फेसबुक समृद्ध असल्याचा सार्थ अभिमान आहे.. कारण माझ्याकडे दिग्गज कवी, लेखक, चित्रकार, सिने-नाट्य कलाकार, दिग्दर्शक, तंत्रज्ञ, प्रकाशक, प्रिंटर्स इत्यादी क्षेत्रातील असंख्य स्त्री-पुरुष संपर्कात आहेत.. त्यातील कित्येकांनी साहित्य व कला प्रांतातील उच्चतम पुरस्कार मिळविलेले आहेत..

मी तर फेसबुकवर कार्यरत आहेच, माझेही हे सर्व मित्र असेच ‘हयात’ असल्याची जाणीव करुन देत कार्यरत रहावेत, एवढंच माझं परमेश्वराकडे ‘मागणं’ आहे!!

© सुरेश नावडकर

१२-६-२२

मोबाईल ९७३००३४२८४

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

सुश्री मंजुषा सुनीत मुळे

  वाचताना वेचलेले  

☆ तक्रारी थांबव कर्णा! ☆ प्रस्तुती – सुश्री मंजुषा सुनीत मुळे ☆

कर्ण कृष्णाला विचारतो – “माझा जन्म झाल्याबरोबर माझ्या आईने मला सोडून दिले, कारण मी अनौरस संतती होतो. यात माझी काय चूक होती?

मला द्रोणाचार्यांनी शिक्षण नाकारलं, कारण मी क्षत्रिय नव्हतो.

परशुरामांनी मला विद्या दिली, पण मला शाप दिला की ती विद्या मी विसरून जाईन . कारण मी क्षत्रिय नव्हतो!

एक गाय चुकून माझ्या बाणांनी मारली गेली, आणि गायवाल्यानी माझी चूक नसताना मला शाप दिला.

द्रौपदीच्या स्वयंवरात मला अपमान सहन करावा लागला.

कुंतीने शेवटी माझे सत्य तिच्या मुलांना वाचवण्यासाठीच सांगितले.

मला जे काही मिळाले ते दुर्योधनाचे उपकार म्हणून मिळाले.—-तर मग मी त्याची बाजू घेतली यात माझे काय चुकले?”

कृष्णाने उत्तर दिले:

“कर्णा, माझा जन्म कारागृहात झाला.

जन्माच्या अगोदरपासूनच मृत्यू माझी प्रतीक्षा करीत होता.

रात्री जन्म झाल्याबरोबर लगेच मला माझ्या आईवडिलांपासून वेगळे करावे लागले.

तुम्ही तलवारी, रथ, घोडे, धनुष्यबाण, यांच्या आवाजात लहानाचे मोठे झालात.

मला गौशाला, शेणमाती मिळाली.  आणि मी चालायला पण लागलो नव्हतो तेव्हापासून माझा जीव घेण्याचे अनेक प्रयत्न केले गेले.

ना कोणती सेना, ना शिक्षण.

मीच त्यांच्या वाईटाचा कारण आहे, असे लोकांकडून मला ऐकायला मिळायचे.

तुमचे गुरु तुमच्या पराक्रमाचे कौतुक करायचे, तेव्हा मला साधे शिक्षण पण मिळाले नाही.

सांदिपनी मुनींच्या गुरुकुलात प्रवेश झाला तेव्हा मी 16 वर्षाचा होतो.

तुम्ही तुमच्या पसंतीच्या मुलीशी लग्न केले. माझं जिच्यावर प्रेम होते ती मला मिळाली नाही, तर ज्यांची मी राक्षसांच्या तावडीतून सुटका केली त्या माझ्या पदरी पडल्या.

मला माझ्या सर्व समाजबांधवांना जरासंधाच्या अत्याचारापासून वाचवण्यासाठी यमुना काठापासून नेऊन समुद्राच्या काठी (द्वारका) वसवावे लागले.—–मला पळपुटा (रणछोडदास) म्हणतात.

जर दुर्योधन जिंकला तर तुला भरपूर श्रेय मिळेल. धर्मराज जिंकला तर मला काय मिळेल… फक्त युद्ध आणि नुकसानीचा दोष.

एक गोष्ट लक्षात घे कर्णा…

प्रत्येकाला आयुष्यात कष्ट आहेत. 

आयुष्य कोणासाठीही कधीही सोपे नाही. 

दुर्योधनाच्या आयुष्यात बऱ्याचशा अप्रिय घटना घडल्या आहेत आणि तसेच युधिष्ठिराच्या पण.

परंतु काय योग्य (धर्म) आहे हे तुझ्या अंतरात्माला पण कळते…

कितीही वेळा आपल्या बरोबर अयोग्य गोष्टी झाल्या,

कितीही वेळा आपल्याला अपमान सहन करावा लागला, 

कितीही वेळा आपल्याला आपल्या वाटेचे नाकारले गेले,

तरीही—

त्यावेळी आपण त्याला कसा प्रतिसाद देतो याला महत्व आहे.

तक्रारी थांबव कर्णा!

आयुष्यात घडलेल्या अप्रिय घटनांमुळे तुला अधर्म करण्याचा अधिकार मिळत नाही.

म्हणून, तुमच्या आयुष्यात आलेल्या कठीण व अतिवाईट प्रसंगीदेखील तुम्ही चांगलाच विचार करा, भगवंताचे नामस्मरण करा, कृतज्ञता व्यक्त करा, चांगलंच वागा आणि प्रत्येक माणसाला आणि प्राण्याला सहकार्य करा. स्वच्छंदी व्हा आणि हे विसरून जा कुणी तुम्हाला वेदना दिली की आनंद…!

—— पायातून काटा निघाला की चालायला मजा येते, तसा मनातून अहंकार निघून गेला की आयुष्य जगायला मजा येते…

जय श्रीकृष्ण   

संग्रहिका – सुश्री मंजुषा सुनीत मुळे 

९८२२८४६७६२

श्री हरभगवान चावला

(सुप्रसिद्ध साहित्यकार श्री हरभगवान चावला जी की अब तक पांच कविता संग्रह प्रकाशित। कई स्तरीय पत्र पत्रिकाओं  में रचनाएँ प्रकाशित। कथादेश द्वारा लघुकथा एवं कहानी के लिए पुरस्कृत । हरियाणा साहित्य अकादमी द्वारा श्रेष्ठ कृति सम्मान। प्राचार्य पद से सेवानिवृत्ति के पश्चात स्वतंत्र लेखन।) 

आज प्रस्तुत है आपकी एक विचारणीय लघुकथा – सीख ।)

मुन्ना जब बहुत छोटा था, माँ को हमेशा लगता कि कहीं वह भूखा न रह जाए। वह उसकी अनिच्छा के बावजूद उसे बार-बार दूध पिलाती रहती। मुन्ना बड़ा हो गया, उसकी भूख भी बड़ी हो गई, पर घर ग़रीब बना रहा। पति ने पत्नी से कहा,”हमें मुन्ना को भूखा रहना सिखाना होगा। तुमने बचपन में उसे ज़रूरत से ज़्यादा दूध पिलाया जिससे उसकी भूख बढ़ गई।”

“उसकी भूख की चिन्ता तुम्हें मुझसे ज़्यादा थी, मुझे इल्ज़ाम मत दो।”

“चलो छोड़ो पिछली बातें। आज की परिस्थिति में उसकी भूख हमारी ही नहीं, उसकी भी चिंता का कारण होनी चाहिए। रोज़गार कहीं है नहीं। कहीं दिहाड़ी करेगा तो दिहाड़ी के पैसे से उसका पेट नहीं भरेगा। और हम हमेशा उसके साथ तो नहीं रहेंगे। उसको भूखा रहना सीखना होगा।”

“पर यह होगा कैसे? उसका पेट ज़रा सा कम भरा हो तो उसके भीतर भूख की चिंगारी सुलगती रहती है, इस चिंगारी को बुझाने के लिए उसे आख़िरी कौर तक खाना पड़ता है।”

“हमें उसे बस यही सिखाना है कि तीसरा, चौथा या पहला, दूसरा कौर भी आख़िरी कौर हो सकता है।”

संवाद सम्पन्न हो गया था, पति पत्नी दोनों एक दूसरे की तरफ पीठ किए शून्य में पता नहीं बहुत देर तक क्या देखते रहे।

(विनोद कुमार शुक्ल के उपन्यास ‘खिलेगा तो देखेंगे’ के एक प्रसंग से प्रेरित)

©  हरभगवान चावला