Blog

डॉ कामना तिवारी श्रीवास्तव ‘कौस्तुभ’

 ☆ गीत –  यही तो है जीवन हमारा …☆ डॉ कामना तिवारी श्रीवास्तव ‘कौस्तुभ’ ☆ 

कुछ छूट जाता है

कुछ रह जाता है

कुछ  बॅट  जाता है

ज़िंदगी का सफर यूं ही कट जाता है

 

जो छूट गया

वो है मां का प्यारा सा आलिंगन

पिता का खुशी से कंपन

भाई बहन का लाढ़ मनुहार

सखियों के साथ खिलवाड़

ये छूट गया सब पीछे छूट गया

और साथ आ गया

मां के हाथों का नरम स्पर्श

पिता के माथे पर भविष्य की  चिंता का दर्श

नए जीवन से जुड़ा मेरा संघर्ष

सोचती हूं जीवन तो आते जाते रहेंगे

 

कुछ छूटेगा कुछ मिलेगा

कुछ का होगा बटवारा

यही तो है जीवन हमारा

 

© डॉ कामना तिवारी श्रीवास्तव ‘कौस्तुभ’

मो 9479774486

जबलपुर मध्य प्रदेश

≈ संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडल (हिन्दी) – श्री विवेक रंजन श्रीवास्तव ‘विनम्र’/श्री जय प्रकाश पाण्डेय  ≈

प्रो. (डॉ.) शरद नारायण खरे

☆ दोहे – इतराता है चाँद  ☆ प्रो. (डॉ.) शरद नारायण खरे ☆

© प्रो.(डॉ.)शरद नारायण खरे

प्राचार्य, शासकीय जेएमसी महिला महाविद्यालय, मंडला, मप्र -481661

(मो.9425484382)

ईमेल – [email protected]

≈ संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडल (हिन्दी) – श्री विवेक रंजन श्रीवास्तव ‘विनम्र’/श्री जय प्रकाश पाण्डेय  ≈

सुश्री मंजुषा सुनीत मुळे

 जीवनरंग 

☆ अनपेक्षित  –  भाग 2 ☆ सुश्री मंजुषा सुनीत मुळे☆

(त्या बाईचे फक्त गर्भाशयच नाही,  तर तिचे आईपणच आपण भाड्याने घेतलंय असा एक नकोसा विचित्र विचार तिच्या मनात झर्र्कन येऊन गेला —) इथून पुढे —-

आधी कायदेशीर आणि मग सगळ्या वैद्यकीय प्रक्रिया एकदाच्या पार पडल्या, आणि ते दोघे जरासे निश्चिन्त झाले. पण काहीच दिवसांनी त्या बाईच्या पोटात एक नाही, तर तीन गर्भ अगदी व्यवस्थित वाढत आहेत असं डॉक्टरांनी सांगितलं आणि या दोघांच्या पोटात गोळाच आला. पण डॉक्टरांची चिंता वेगळीच होती. कारण त्यांना या प्रसूतीत मेडिकल complications होण्याची दाट शक्यता वाटत होती. डॉक्टरांनी तिनातला एक गर्भ ऍबॉर्ट करावा असा प्रामाणिक सल्ला दिला. पण तो सल्ला त्या बाईतल्या आईला अजिबात मान्य नव्हता, आणि तिचा नकार एक आई म्हणून स्वाभाविक आहे हे त्या दोघांनाही पटत होतं. डॉक्टरांचा सल्ला ऐकून ती बाई एकदम खूप चिडली होती, आणि तिने डॉक्टरांनाच जाब विचारला होता –” डॉक्टर काय बोलताय तुम्ही ? अहो मला मान्य आहे की मला पैशांची खूप गरज आहे म्हणून मी माझे गर्भाशय भाड्याने द्यायला तयार झाले आहे– असं करतांना माझा जीवही जाऊ शकतो याचीही कल्पना आहे मला. पण म्हणून मी चक्क माझ्याच एका बाळाची यात आहुति द्यावी असं सांगताय तुम्ही मला ? डॉक्टर मी गर्भाशय भाड्याने दिलंय ते एक नवा जीव जन्माला घालण्यासाठी — तिथे उमलू पाहणाऱ्या एका जीवाला निर्दयीपणाने जागच्याजागी पुरण्यासाठी नाही — तुम्हाला काय हो— तुमच्यासाठी सगळ्या नोटांचा रंग सारखाच असतो आणि पैसा हे त्याचं एकच नाव असतं. – पण माझ्यासाठी माझं  प्रत्येक  बाळ महत्वाचं आहे हे ध्यानात ठेवा. एक सुई टोचली की काम झालं इतकं सगळं सोप्पं वाटत असेलही तुम्हाला. पण यासाठी कोणता गर्भ निवडायचा– पहिला – शेवटचा–की मधला ? आणि हे ठरवणारा एखादा कायदेशीर निकष आहे तुमच्याकडे ? नाही ना ?  तुमचा हा सल्ला अजिबात ऐकणार नाही मी…. मग माझा जीव गेला तरी चालेल. “ 

हे सगळं बोलतांना- तिची हतबलता- मनात चाललेली घालमेल– परिस्थितीवरचा राग–आणि केवळ पैशासाठी मनाविरुद्ध करावी लागत असलेली ही क्लेशदायक तडजोड –असे कितीतरी संमिश्र भाव तिच्या चेहेऱ्यावर तीव्रतेने उमटले होते– तो फक्त राग नव्हता– तर एका असहाय्य मनाचा आक्रोश होता. आणि त्याक्षणी त्या दोघांनाही प्रकर्षाने हे जाणवलं होतं, की ती तिच्या बोलण्यातून फक्त डॉक्टरांनाच नाही, तर कायद्याला– सगळ्या सिस्टिमला–सगळ्या समाजाच्याच बदललेल्या मानसिकतेला धिटाईने जाब विचारत होती– खडसावून सांगत होती की प्रत्येक गोष्ट पैशात तोलता येत नाही म्हणून. ‘– त्या दोघांचं मनही पार हेलावून गेलं होतं त्याक्षणी. पण आता त्यांना त्यांचा निर्णय बदलता येणं शक्य नव्हतं.—- आता आपल्याला एक नाही, तर तीन बाळं असणार हे सत्य  त्यांनी मनापासून स्वीकारलं. पुन्हा नव्याने करार- कायद्याची आणखी जास्त प्रक्रिया, आणि अर्थातच त्या साखळीतल्या सगळ्यांच्याच मनातली तिप्पट वाढलेली हाव— म्हणजे एकूण तिप्पट खर्च – हे सगळं मान्य करणं आता भागच होतं. हे बाळंतपण सुखरूप पार पडलं तर सरोगसीच्या मार्गाने तिळं जन्माला येणं ही त्या शहरातली पहिलीच केस असणार होती,आणि त्यामुळे डॉक्टरांचं आणि हॉस्पिटलचंही  नाव खूपच प्रसिद्ध होणार हा सुप्त हेतू डॉक्टरांना लपवता आला नव्हता हेही दोघांच्या लक्षात आलं होतं. पण त्याकडे दुर्लक्ष करत, सगळ्या फॉर्मॅलिटीज त्यांनी नव्याने पूर्ण केल्या….. आणि आता त्यांना फक्त वाट बघत राहायची होती. 

 

आणि आज दिलेल्या डेटच्या जरासं आधीच त्यांना हॉस्पिटलमध्ये यावं लागलं होतं — त्यांच्या तीन बाळांची आतुरतेने वाट पाहत थांबले होते ते .—-

 

एकदाचं दार उघडलं. नर्स बाळांना घेऊन आली. दोघांनाही प्रचंड आनंद झाला. त्या बाईला तिळं होणार हे आधीच माहिती असलं तरी तीनही बाळं सुखरूप असणं, ही त्या दोघांसाठी फार मोठी गोष्ट होती. कारण त्यांच्या आयुष्यातला सर्वात मोठा निर्णय त्यामुळे योग्य ठरणार होता. 

दोघे खूपच खूश झाले होते– तिचा आनंद तर आगळाच  – बाळाला जन्म न देताही स्वतःच ‘आई’ झाल्यासारखा आनंद,  जो तिच्या डोळ्यातून नकळतच पाझरायला लागला होता. 

इतक्यात डॉक्टर गंभीर चेह-याने बाहेर आले. स्वतःचं गर्भाशय भाड्याने दिलेली ती आई या प्रसूतीमध्ये स्वतःचा जीव मात्र गमावून बसली होती. दोघेही एकदम सुन्न झाले. त्यांना मूल देण्याच्या बदल्यात, तिची स्वतःची तीन मुलं पोरकी होऊन गेली होती. आणि हे वास्तव पैसे देऊनही बदलणार नव्हतं. असह्य अस्वस्थता, दुःख, आणि अपराधीपणाची, मनाला घायाळ करणारी तीव्र वेदना…. दोघांनाही काहीच सुचत नव्हतं….मनाला आणि मेंदूलाही नकोसा सुन्नपणा जाणवत होता . 

 शेवटी तिनेच कसंबसं स्वतःला सावरलं. त्याचा हात हळुवारपणे हातात घेतला….

 “ हे बघ, जरा शांत हो . ऐक… अरे न सांगताच देवाने किती जास्त कृपा केली आहे आपल्यावर.  मला काय वाटतं –आपल्याला स्वतःचं एक बाळ हवं होतं, तर तीन मिळाली. आणि जरा शांतपणाने विचार केलास ना तर नक्की पटेल तुला की तिची पोरकी झालेली तिन्ही मुलंही ……… “ दत्तक….. “ दोघं एकदमच म्हणाले ….. मग …. मग फक्त ओलावलेले डोळेच बोलत राहिले…. आणि …….  

…… आणि अमेरिकेला परत जाण्यासाठी आता एकूण आठ तिकिटं काढली गेली… 

— समाप्त —

© मंजुषा सुनीत मुळे

९८२२८४६७६२

सौ. विद्या पराडकर

 इंद्रधनुष्य 

☆ आरती म्हणजे काय व आरतीची उत्पत्ती कशी? ☆ प्रस्तुती – सौ. विद्या पराडकर ☆

आरती म्हणजे औक्षण. ‘ शब्द कल्पद्रुम ‘ नावाचा ग्रंथ आहे, त्यात हे औक्षण किती करायचे या संदर्भात एक श्लोक आहे. मूर्तीच्या पायाशी चार वेळा, नाभी भोवती दोन वेळा, मुखाभोवती एक वेळ आणि सर्वांगावरून सात वेळा.-बस संपली आरती. आरती म्हणण्याची प्रथा कधी सुरु झाली हा थोडा संशोधनाचा विषय. महानुभाव पंथाच्या चक्रधर स्वामींच्या काही आरतीसदृश रचना आहेत असं म्हणतात. आणि ज्ञानेश्वरांनी काही अशा रचना केल्या होत्या, पण त्या भगवतगीतेचं कौतुक करणाऱ्या. माझ्या मते हा प्रकार श्री रामदासस्वामी या लोकोत्तर संताने चालू केला असावा.  जशी त्यांनी मारुतींची स्थापना केली, व्यायामशाळा चालू केल्या, त्याच पद्धतीने समाज एकत्र यावा, मोंगलांची त्यांच्या मनातील भीती कमी व्हावी, म्हणून हा प्रपंच मांडला होता का ? राम जाणे. एवढी छान पूजा केली आहे तेव्हा देवाला ‘ येई हो विठ्ठले ‘ म्हणून संगीत आवतण आर्ततेने द्यायचं. यात खूप आरत्या त्या देवाच रूप, काम सांगणाऱ्या आहेत, आणि शेवटी ‘ देवा तू ये ‘ अशी आळवणी. आणि या आळवणीला देव प्रतिसाद देतो तो प्रसाद अशी समजूत .

अथर्ववेदाचे एक परिशिष्ट वाचायला मिळाले, त्यात एक गोष्ट वाचली. राक्षसांच्या पुरोहिताने काहीतरी मंत्रप्रयोग करून, इंद्राची झोप उडेल म्हणजे निद्रानाश होईल असे काहीतरी केले. इंद्र त्रस्त झाला व त्याने बृहस्पतीना यासाठी उपाय विचारला. तेव्हा बृहस्पती म्हणाले की “ मी तुला एक उपाय सांगतो त्याला अरार्त्रिक म्हणतात. एक तबक घेऊन त्यात वेगवेगळी फुले ठेव व एक त्यात दीप लावून सुवासिनीकडून औक्षण करून घे. व हे करताना एक मंत्र म्हण. यामुळे तुला या त्रासातून मुक्ती मिळेल.” या अरात्रिकामधून आरती या विषयाचा जन्म झाला. देवाला झोपविण्यासाठी पहिली आली ती शेजारती. मग त्याला परत उठविण्यासाठी आली ती काकडआरती. पूजेनंतर ५ वाती किवा दिव्याने ओवाळून करायची ती पंचारती. एकच दिवा असेल तर एकारती, धूप जाळला असेल तर धुपारती, कापूर असेल तर कापूरारती . 

समर्थांनी जवळ जवळ ८० ते ८२ आरत्या लिहिलेल्या आहेत. सर्व अत्यंत प्रासादिक. गेली ४०० वर्ष याची मोहिनी जनमानसावरून उतरलेली नाही. एखाद्या महान व्यक्तीच्या काव्याला, शब्दांना मंत्राचं पावित्र्य येत ते असं. याला म्हणतात चिरंजीविता .यात एक गम्मत अशी की रामदास हे काही आजच्यासारखे संधीसाधू ,दलबदलू नाहीत. गणपती बाप्पा असो की  मारुतीराया असो, की कुठलीही देवी असो, आरतीमध्ये तिचे गुणगान करतील, पण प्रत्येक आरतीमध्ये शेवटी त्या देवाला ‘ साहेब तुमचं मी कौतुक केलं असलं, तरी मी दास रामाचा ,’ ही आठवण ते करून देतातच. रामदासांनी अनेक आरत्या लिहिल्या आहेत. सर्व सुंदर आहेत. त्यातील देवतांची वर्णनंही खूप सुंदर. 

पण या आरतीपेक्षा संत एकनाथांनी लिहिलेली दत्ताची आरती एक वेगळी आणि सुंदर आहे. या आरतीचे स्वरूप इतर आरत्यांच्यापेक्षा वेगळे अशाकरिता की कुठल्याही आरतीत त्या देवाचे रूपवर्णन, त्याचे पराक्रम आणि नंतरच्या कडव्यामधून साधारण फलश्रुती असा प्रकार असतो. पण दत्ताच्या आरतीत ‘ सुरवर मुनिजन योगी समाधी न ये ध्याना ‘, ‘अभाग्यासी कैची कळेल हि मात ‘ अशा ओळी आहेत. म्हणजे थोडक्यात, मला तो कळलाच नाही असा पहिल्या दोन कडव्यात स्वानुभव आहे व उरलेली दोन कडवी फलश्रुती आहे. याचे कारण असे की एकनाथ महाराज त्यांच्या गुरूच्या म्हणजे जनार्दनस्वामी यांचेकडे हट्ट धरून बसले की मला दत्त महाराजांचे दर्शन घडवा. जनार्दनस्वामींनी त्यांना दौलताबाद येथे किल्ल्यावर बोलावले. एक दिवस एक योगी एकनाथ महाराजांच्या समोर येऊन उभे राहिले. एकनाथांनी त्यांना आपण कोण असे विचारले, तेव्हा तो योगी त्यांना आशीर्वाद देऊन न बोलता निघून गेला आणि नंतर जेव्हा जनार्दनस्वामी हसले तेव्हा एकनाथ महाराजांना समजले की दत्तमहाराज दर्शन देऊन गेले. तेव्हा ही आरती एकनाथ महाराजांनी तेथे लिहिली आणि ते लिहून गेले– ” सबाह्याभ्यंतरीं तू एक दत्त ,अभाग्यासी कैची कळेल ही मात “–फारच सुंदर चुटपूट .

मंडळी मी या विषयातील तज्ञ नाही. मी जे वाचतो, ऐकतो ते मित्रमंडळींना सांगावे, एवढीच इच्छा असते .

संग्राहिका –  सौ. विद्या पराडकर

वारजे  पुणे..

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

सौ.शशी.नाडकर्णी-नाईक

 वाचताना वेचलेले 

हेमलकशाचे देव… श्री विजय गावडे ☆ प्रस्तुती – सौ. शशी नाईक-नाडकर्णी

देवा, या हेमलकशाच्या देवाला, आदिवासींच्या आधारवडाला, उदंड आयुरारोग्य दे!

बाबांचे चिरंजीव,डॉक्टर प्रकाश आमटे दुर्धर आजारावर उपचार घेऊन परतलेत, हे ऐकून त्यांच्या कार्याविषयी केवळ जुजबी माहिती असलेल्या माझ्यासारख्या मराठी माणसाचा देवावरचा विश्वास दृढ झालाय.  हेमलकशाचा माडिया आदिवासी तर अत्यंत सुखावला असेल, यात शंकाच नाही.

डॉक्टर आणि मंदाताई यांचा पर्लकोटा नदीच्या पुलावर फिरायला गेल्याचा फोटो वायरल झालेला पाहिला आणि देवाचे आभार मानण्यासाठी हात आपोआप जोडले गेले.

मित्रांनो, माडिया आदिवासी,डॉक्टर प्रकाश आमटे व मंदा आमटे या दाम्पत्याला देव मानतात आणि म्हणून देवाने या वंचित, गरीब आदिवासींच्या देवाचे आयुरारोग्य सांभाळावे, यासाठी आपण सर्वांनी प्रार्थना करूया.

बाबा आमटेंच्या या सुपुत्राने, अत्यंत हलाखीत जगणाऱ्या माडिया आदिवासींचे जीवन जगण्यायोग्य करण्यासाठी केलेली अतिशय खडतर आणि जीवन झोकून देणारी  धडपड ‘प्रकाशवाटा’  हे त्यांचं पुस्तक वाचून कळते.

धड कपडेही अंगावर न घालणाऱ्या या माडिया आदिवासींना कपडे घालायला, अन्न म्हणून फक्त आंबिलावर विसंबून जीवन कंठणाऱ्या वा केवळ जनावर मारून खाणाऱ्या आदिवासींना भाज्या कशा बनवतात, कशा खातात आणि कशासाठी खातात हे माहीत नसणाऱ्या माडियांना त्या    पिकवायला  व खायला त्यांनी शिकवलं.  माडिया भाषेशिवाय कोणत्याही भाषेचा गंध नसलेल्या या अतिमागास जमातीला शिक्षण, आरोग्य या सुविधा त्यांच्या हेमलकशात अहोरात्र उपलब्ध करून देणाऱ्या या सिद्धहस्त डॉक्टर, इंजिनियर, आणि इतर व्यावसायिक एकाच ठिकाणी एकवटलेल्या अवलियाला,देवा,उदंड आयुरारोग्य दे, हीच तुझ्या चरणी प्रार्थना.

समाजसेवेचे भांडवल करून, छोट्या- मोठया कार्याचा सोस पुरा करतांना, सोशल मीडियामध्ये फोटो टाकून आपला उदोउदो करून घेणाऱ्या आजच्या तथाकथित समाजधुरीणांच्या डोळ्यात अंजन घालणारे त्यांचे छोटेखानी ‘प्रकाशवाटा’ हे पुस्तक प्रत्येकाने वाचावे. डॉक्टर प्रकाश आमटे यांचे काम हे दीपस्तंभ बनून समाजाचे मार्गदर्शन करतेय याची त्यांना ना जाणीव असेल, ना खंत.

आपल्या जन्मदात्यांच्या पावलावर पाऊल टाकून, किंबहुना त्यांच्याही पुढे जाऊन, वंचित आदिवासींच्या जीवनाला अर्थ प्राप्त करून देणारे त्यांचे आणि मंदाताईंचे हात असेच कार्यरत राहून, आपणा सर्वांना प्रेरणा देत राहोत ही श्रीचरणी प्रार्थना!

असंख्य पुरस्कारांनी गौरविलेले डॉक्टर प्रकाश आमटे आपल्या या पुस्तकात एका ठिकाणी लिहितात, “शाळेकडे पाहण्याचा आमचा दृष्टिकोन थोडा वेगळा आहे.  इथे आदिवासींची होत असलेली फसवणूक थांबावी आणि आपल्या हक्कांबद्दल त्यांनी सजग व्हावं, हा शाळा सुरु करण्यामागचा आमचा हेतू होता.  आज जेव्हा तिकिटापेक्षा जास्त पैसे घेणाऱ्या कंडक्टरला माझी मुलं पकडतात आणि जाब विचारतात, तेव्हा माझ्या दृष्टीने इथे शाळा सुरु केल्याचा उद्देश सफल झाल्यासारखा वाटतो.”  केवढा मोठा पुरस्कार!इतर कोणत्याही पुरस्कारांच्या पेक्षा मोठा!

असो.  बाबा आमटेंच्या या सुपुत्राला उदंड आयुरारोग्य मिळो ही पुन्हा एकदा विधात्या चरणी प्रार्थना.

लेखक :श्री.विजय लक्ष्मण गावडे

संग्राहिका : सौ. शशी नाडकर्णी- नाईक.

फोन  नं. 8425933533

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈