Author: Hemant Bawankar

सौ राधिका भांडारकर

 मनमंजुषेतून 

☆ माझे आजोळ… भाग – १ ☆ सौ राधिका भांडारकर ☆

का. रा. केदारी.

ईश्वरदास मॅन्शन, बी ब्लॉक, पहिला मजला, नाना चौक, ग्रँट रोड, मुंबई.

हे माझे आजोळ.

वास्तविक आजोळ हा शब्द उच्चारला की नजरेसमोर येतं एक लहानसं, टुमदार  गाव.  झुळझुळणारी नदी, दूरवर पसरलेले डोंगर,  हिरवे माळरान,  कौलारू,  चौसोपी,  ओसरी असलेलं घर. ओटीवरचा पितळी कड्यांचा,  शिसवी पाटाचा झोपाळा, अंगणातलं पार असलेलं बकुळीचं किंवा छान सावली देणार झाड.  सुट्टीत आजोळी जमलेली सारी नातवंडं.  प्रचंड दंगामस्ती,  सूर पारंब्यासारखे खेळ आणि स्वयंपाक घरात शिजणारा  सुगंधी पारंपारिक स्वयंपाक.

हो की नाही?

पण माझे आजोळ असे नव्हते. ते मुंबई सारख्या महानगरीत, धनवान लोकांच्या वस्तीत, अद्ययावत पारसी पद्धतीच्या सदनिका असलेल्या देखण्या प्रशस्त सहा मजली इमारतीत होतं.  गुळगुळीत डांबरी रस्त्यांवर बसेस, काळ्या—पिवळ्या टॅक्स्या, ट्राम्स अविरत धावत असत. अंगण नव्हतं. सदनिकेच्या मागच्या बाजूला फरशी लावलेली मोकळी जागा होती.  तिथेच काही आऊट हाऊसेस, आणि सदनिकेत राहणाऱ्या धनवान लोकांच्या गाड्या ठेवण्यासाठी गॅरेजेस होती. 

त्या मोकळ्या जागेत ईश्वरदास मॅन्शन मधली मुलं मात्र थप्पा, आंधळी कोशिंबीर,डबा ऐसपैस, लगोरी,  लंगडी, खो खो असे दमदार खेळ खेळत. यात काही मराठी मुलं होती पण बरीचशी मारवाडी आणि गुजराथी होती. ही सारी मुलं मुंबईसारख्या महानगरीत शहरी वातावरणात वाढत होती.  विचार करा. त्यावेळी ही मुलं सेंट  कोलंबस अथवा डॉन बॉस्को सारख्या इंग्रजी माध्यम असलेल्या नामांकित शाळेत शिकत होती. फाडफाड इंग्लिशमध्ये  बोलायचे सारे.

मी ठाण्याची. माझा घरचा  पत्ता – धोबी आळी, शा.मा. रोड, टेंभी नाका ठाणे.

पत्त्यावरूनच कुटुंब ओळखावे. साधे, बाळबोध पण साहित्यिक वातावरणात वाढत असलेली, नगरपालिकेच्या बारा नंबर शाळेत,  मराठी माध्यमातून शिक्षण घेत असलेली मी.  सुट्टीत आईबरोबर आईच्या वडिलांकडे म्हणजे आजोबांकडे त्यांच्या पाश्चिमात्य थाटाच्या घरी जायला आम्ही उत्सुक असायचो.

माझ्या आजोळीच्या आठवणी वयाच्या पाच सहा वर्षापासूनच्या अजून पक्क्या आहेत. आजोळ  म्हणजे आजी आजोबांचं घर. आजीचा सहवास फार लाभला नाही. तरीही कपाळी ठसठशीत कुंकू लावणारी, कानात हिऱ्याच्या कुड्या आणि गळ्यात हिऱ्याचं मंगळसूत्र मिरवणारी,  इंदुरी काठ पदराची साडी नेसणारी,प्रसन्नमुखी  मम्मी अंधुक आठवते. ती मला “बाबुराव” म्हणायची तेही आठवतं. पण ती लवकर गेली.

वयाच्या पस्तीस—चाळीस  वर्षांपर्यंत म्हणजे आजोबा असेपर्यंत मी आजोळी जात होते.  खूप आठवणी आहेत.  माझ्या आठवणीतलं आजोळ, खरं सांगू का? दोन भागात विभागलेलं  आहे. बाळपणीचं आजोळ आणि नंतर मोठी झाल्यावरचं, जाणतेपणातलं आजोळ.

वार्षिक परीक्षा संपली की निकाल लागेपर्यंत आई आम्हाला आजोबांकडे घेऊन जायची. मी, माझ्या बहिणी आणि आई.  वडील आम्हाला व्हिक्टोरिया टर्मिनसला सोडायचे. आताचे छत्रपती शिवाजी टर्मिनस स्थानक. तेव्हा व्हीटी म्हणून प्रसिद्ध होतं. ठाणा स्टेशन ते व्हीटी हा प्रवासही मजेदार असायचा. व्हीटीला उतरलं  की सारा भव्यपणा सुरू व्हायचा. समोर महानगरपालिकेची इमारत.  तिथे आम्हाला घ्यायला आलेली आजोबांची मरून कलरची, रुबाबदार रोव्हर गाडी उभी असायची  पण त्यापूर्वीचा, व्हीटीला उतरल्यावर पप्पांच्या आग्रहास्तव प्राशन केलेल्या थंडगार निरेचा अनुभवही  फारच आनंददायी असायचा. 

आजोबांकडे मावशी आणि माझी मावस भावंडंही आलेली असायची, रंजन, अशोक,  अतुल आणि संध्या.  संध्या मात्र जन्मल्यापासून आजी-आजोबांजवळच राहायची.  सेंट कोलंबस मधली विद्यार्थिनी म्हणून तिच्याबद्दल मला खूपच आकर्षण होतं.  आम्ही सुट्टीत तिथे गेलो की तिलाही खूप आनंद व्हायचा. महिनाभर एकत्र राहायचं, खेळायचं, उंडरायचं, खायचं,  मज्जा करायची. धम्माल! 

धमाल तर होतीच.  पण?  हा पण जरा मोठा होता बरं का. माझे आजोबा गोरेपान, उंचताड, सडसडीत बांध्याचे. अतिशय शिस्तप्रिय. बँक ऑफ इंडियात  ते मोठ्या हुद्द्यावर होते. त्यावेळी बँकांचे राष्ट्रीयीकरण झाले नव्हते. ब्रिटिशकालीन शिस्तीत त्यावेळी कार्यालयीन कामं चालत. आणि त्या संस्कृतीत माझ्या आजोबांची कर्मचारी म्हणून जडणघडण झाली होती. त्यांची राहणी, आचार विचार सारेच पाश्चिमात्य पद्धतीचे  होते. त्यावेळी आजोबांकडे वेस्टर्न टॉयलेट्स, बॉम्बे पाईप गॅस, टेलिफोन, फ्रिज वगैरे होते. घर म्हणाल तर अत्यंत टापटीप,  स्वच्छ.  फर्निचरवर धुळीचा कण दिसणार नाही.  दिवाणखान्यात सुंदर काश्मिरी गालिचा अंथरलेला,  वॉशबेसीनवरचा  पांढरा स्वच्छ नॅपकिन टोकाला टोक जुळवून टांगलेला. निरनिराळ्या खोलीत असलेल्या काचेच्या कपाटात  सुरेख रचून ठेवलेल्या जगभरातल्या अनेक वस्तू. खिडक्यादारांना सुंदर पडदे,शयनगृहात गादीवर अंथरलेल्या विनासुरकुतीच्या स्वच्छ चादरी आणि असं बरंच काही. असं माझं आजोळ  सुंदरच होतं.

आता आठवत नाही पण आम्ही इतके सगळे जमल्यावरही आजोबांचं घर विस्कटायचं नाही का?

आम्ही कुणीच नसताना आणि आजी गेल्यानंतर त्या घरात आजोबा आणि त्यांची  निराधार बहीण म्हणजे आईची आत्या असे दोघेच राहायचे.. आत्याही तशीच शिस्तकठोर आणि टापटीपीची पण अतिशय चविष्ट स्वयंपाक करायची. आम्ही सारी भावंडं जमलो की तिलाही आनंद व्हायचा. सखाराम नावाचा एक रामागडी होता. दिवसभर तो आजोबा— आत्या साठी त्यांच्या शिस्तीत राबायचा. आमच्या येण्याने  त्यालाही खूप आनंद व्हायचा. तो आम्हा बहिणींसाठी गुलाबाची आणि चाफ्याची फुले आणायचा. 

आजोबा सकाळी दहा वाजता बँकेत जायचे. रामजी नावाचा ड्रायव्हर होता तो त्यांची बॅग घ्यायला वर यायचा. आजोबा संध्याकाळी सात वाजता समुद्रावर फेरफटका मारून  घरी परतायचे. म्हणजे दहा ते सात हा संपूर्ण वेळ आम्हा मुलांचा.  पत्ते, कॅरम! सागर गोटे आणि असे अनेक खेळ आम्ही खेळायचो. एकमेकांशी भांडणं, मारामाऱ्या एकी-बेकी सगळं असायचं.  आत्या रागवायची पण आजोबांना..ज्यांना आम्ही  भाई म्हणायचो, त्यांना जितके आम्ही घाबरायचो तितके तिला नव्हतो घाबरत. सात वाजेपर्यंत  विस्कटलेलं घर आम्ही अगदी युद्ध पातळीवर पुन्हा तसंच नीटनेटकं करून ठेवायचो.

एकदा एका  सुट्टीत मला आठवतंय, भाईंची शिवण्याची सुई माझ्या हातून तुटली.  तुम्हाला खोटं वाटेल पण तीस वर्षं भाई ती सुई वापरत होते. पेन्सिल, सुई यासारख्या किरकोळ वस्तू सुद्धा त्यांना इकडच्या तिकडे झालेल्या, हरवलेल्या,  मोडलेल्या चालत नसत. या पार्श्वभूमीवर सुई तुटण्याची ही बाब फार गंभीर होती.  पण रंजनने खाली वाण्याकडे जाऊन एक तशीच सुई आणली आणि त्याच जागी ठेवून दिली. सात वाजता भाईंची दारावर बेल वाजली आणि माझ्याच काय सगळ्या भावंडांच्या छातीत धडधड सुरू झाली. जो तो एकेका कोपऱ्यात जाऊन वाचन नाही तर काही करण्याचं नाटक करत होता. सुदैवाने भाईंच्या लक्षात न आल्यामुळे ते सुई प्रकरण तसंच मिटलं. पण आज जेव्हा मी विचार करते तेव्हा ‘आपण काहीतरी चुकीचे केले’ याची मला खूप रुखरुख वाटते.आपण आजोबांपासून हे लपवायला नको होतं.

 – क्रमशः भाग पहिला 

© सौ. राधिका भांडारकर

पुणे

मो.९४२१५२३६६९

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

श्री संभाजी बबन गायके

 इंद्रधनुष्य 

☆ एका सैनिकाची एकहाती लढाई ! ☆ श्री संभाजी बबन गायके ☆

आज आठ एप्रिल,२०२०….उजवा हात कोपरापासून कापून काढला गेला त्या घटनेला एक वर्ष झालंय जवळपास. कुण्या सम्राटानं कारागीरांना एक सुंदर वास्तू निर्मायला लावली आणि तशी वास्तू पुन्हा कुणीही उभारू नये म्हणून त्या कारागीरांचे हातच कापून टाकल्याचं ऐकलं होतं….त्या कारागीरांच्या आत्म्यांना काय क्लेश झाले असतील नाही? मी सुद्धा एक कारागीरच की. फक्त मी काही घडवत नव्हतो..तर काही राखीत होतो….होय, देशाच्या सीमा! ११ ऑक्टोबर,१९८० रोजी मी या जगात आलो आणि समजू लागल्याच्या वयापासून अंगावर सैन्य गणवेश चढवण्याचंच स्वप्न पाहिलं. वयाच्या अठराव्या वर्षी खडकवासल्याच्या राष्ट्रीय संरक्षण प्रबोधिनीत प्रशिक्षणार्थी सैन्य अधिकारी म्हणून रुजू झालो आणि २००२ मध्ये वडीलांच्या पावलावर पाऊल टाकीत सैन्यात अधिकारी झालो. मनात सतत काहीतरी धाडसी करण्याची उर्मी होतीच म्हणून स्पेशल फोर्सेस मध्ये स्वत:हून दाखल झालो…..आणि प्रचंड मेहनतीच्या बळावर पॅरा कमांडो म्हणून यशस्वीरीत्या प्रशिक्षित झालो आणि २,पॅरा एस.एफ. या भारतीय सैन्यातल्या अतिशय महत्त्वाच्या दलात सामील झालो….एक स्वप्न पूर्णत्वास गेले होते. रक्तच सैनिकी होतं…सैन्यातलं सगळंच आवडायचं. त्यामुळे प्रत्येक बाबतीत पुढे असायचोच. माझी कामगिरी बघून सैन्याने मला भूतान या आपल्या शेजारी मित्र देशाच्या सैनिकांना प्रशिक्षित करण्याच्या कामगिरीवर धाडले. भूतान मधील मिशन पूर्ण करून भारतात परत येताच मला जम्मू-कश्मिर येथे पाठवण्यात आले. इथं तर काय माझ्या उत्साहाला पूर्णत: वाव होता. किती तरी अतिरेकी-विरोधी कारवायांत मी अग्रभागी असायचो. २००८ मध्ये अशाच एका कारवाईत मी दोन अतिरेक्यांचा पाठलाग करून त्यांना अगदी जवळून गोळ्या घालून यमसदनी पाठवलं…..याबद्दल मला शौर्य चक्र बहाल करण्यात आलं. खरं तर ते माझं कामच होतं…किंबहुना स्पेशल फोर्सेस कमांडोजचं तर हे काम असतंच असतं. माझं हे काम पाहून सैन्याने मला आणखी एक जबाबदारी सोपवली….परदेशात जाऊन आंतरराष्ट्रीय शांतिसेनेत भारताचे प्रतिनिधित्व करण्याची…कोंगो या आफ्रिकी देशात संयुक्त राष्ट्रसंघाच्या शांतिसेनेत मिलिटरी ऑपरेशन्स ऑफिसर म्हणून मी काही काळ काम केले. 

तुम्हांला आठवत असेलच….२०१६ मध्ये आपल्या सैन्याने शत्रूच्या हद्दीत घुसून अतिरेक्यांना कंठस्नान घातले होते…..सर्जिकल स्ट्राईक! यावेळीही मी याच भागात कर्तव्यावर होतो! आणि आता तर मी २ पॅरा एसएफ चा कमांडिंग ऑफिसर बनलो होतो…जबाबदारी आणि अर्थातच कामेही वाढली होती. माझ्या जवानांना मला सदोदित सज्ज ठेवायचं होतं,सक्षम ठेवायचं होतं आणि यासाठी मी स्वत: सक्षम होतो! एके दिवशी मी एकवीस किलोमीटर्सच्या मॅरेथॉन स्पर्धेत धावलो. उजवा हात खूप दुखू लागला. हातावर एक मोठी गाठ आल्यासारखं झालं. रीतसर तपासण्या झाल्या आणि माझ्यावर एक हातगोळा येऊन पडला…खराखुरा नव्हे…आजाराचा! सहकारी,मित्र मला म्हणायचे..तु फार वेगळा आहेस…अगदी दुर्मिळातला दुर्मिळ प्रकारचा माणूस आहेस! मग मला आजार तरी सामान्य कसा होईल? काय नाव होतं आजाराचं माहित आहे? telangiectatic osteosarcoma! आनंद चित्रपटात राजेश खन्नाला असाच काहीसा वेगळा आजार होता..आठवत असेल तुम्हांला! चित्रपटातला हा आनंदही इतका जीवघेणा आजार होऊनही शेवटपर्यंत हसतमुख राहतो….मी तसंच रहायचं ठरवून टाकलं मनोमनी. माझ्यावर उपचार करणारे एक डॉक्टर तर म्हणाले सुद्धा…कॅन्सर सारख्या दुर्धर आजारातही एवढा हसतमुख रुग्ण मी आजवर पाहिला नाही! मी म्हणायचो…का भ्यायचं मरणाला? मी सैनिक आहे हाडामांसाचा. रोज एक नवी लढाई असते…जिंकायची असते सर्वस्व पणाला लावून.  

केमोथेरपी सुरू झाली. एक वर्ष उलटून गेलं आणि शेवटी नाईलाज म्हणून माझा उजवा हात कोपरापासून कापून टाकण्याचा निर्णय डॉक्टरांना घ्यावा लागला! हे ऑपरेशन होण्याच्या आठ दिवस आधीपर्यंत मी कमांडिंग ऑफिसर म्हणून जबाबदारी पार पाडत होतो. शेवटी एकदाचा उजवा हात माझ्या शरीरापासून विलग करण्यात आला! सैनिकाचा उजवा हात म्हणजे त्याचा जीव की प्राण. उजव्या हातानेच तर फायरींग करायचं असतं रायफलीतून….आणि माझा नेम तर अगदीच अचूक असायचा! 

या राईट हॅन्ड अ‍ॅम्प्युटेशन ऑपरेशन नंतर मी लगेचच कर्तव्यावर रुजू झालो….सदैव सैनिका पुढेच जायचे…न मागुती तुला कधी फिरायचे! मी रुग्णालयातून घरी म्हणजे माझ्या सैन्य तुकडीत परत आल्या आल्या पहिली गोष्ट केली ती म्हणजे माझी सायकल मला हवी तशी सुधारून घेतली…एका हाताने सायकल धरून चालवता आली पाहिजे अशी. स्वत:चं स्वत: आवरायला शिकलो, युनिफॉर्म घालणे, बुटाच्या लेस बांधणे….जखमेची मलमपट्टी करणे आणि हो डाव्या हाताने अचूक फायरींग करणे! माझ्या आडनावातच बल हा शब्द…बल म्हणजे सामर्थ्य! डाव्या हाताच्या सामर्थ्यावर सर्व जमू लागले..इतकंच नव्हे…जीपही चालवायला लागलो….एक हाती! आणि हो…पुन्हा पार्ट्यांमध्ये नाचूही लागलो….आधीसारखा. “Never give in, never give in, never, never, never, never – in nothing, great or small, large or petty – never give in except to convictions of honor and good sense” – Sir Winston Churchill. विन्स्टन चर्चिल यांनी म्हणून ठेवलंय…काहीही झालं तरी माघार घेऊ नका….स्वाभिमान आणि सदसदविवेकबुद्धीचं रक्षण यासाठी काहीही करा! 

सौ.आरती…माझ्या सौभाग्यवती…अर्धांगिनी. एखाद्या पर्वतशिखरासारख्या… अतिशय खंबीर. त्यांनीच मला धीर द्यावा,माझी काळजी घ्यावी एखाद्या लहान बाळासारखी. मी पंजाबी जाट तर त्या दाक्षिणात्य. शाळेत असल्यापासून आमचा परिचय. त्यातून प्रेम आणि पुढे त्यातून विवाह. दोन गोंडस मुलगे दिलेत आम्हांला देवाने. आम्ही यावेळी बंगळुरू मध्ये आहोत. आई-बाबा दूर तिकडे एकवीसशे किलोमीटर्स अंतरावर असलेल्या  दिल्लीला असतात. एक भाऊही आहे. 

सारे काही आलबेल आहे असं वाटत असताना समजलं…कॅन्सर खांद्यापाशी संपला नव्हता….सा-या शरीरभर त्याने हातपाय पसरले होते! आता निघावं लागणार…..जावं लागणार…इथली कामगिरी आता संपलीये! मी या रूग्णशय्येवर…नव्हे मृत्यू शय्येवर नेमका दिसतो तरी कसा? पहावं तरी. म्हणून माझ्याच डाव्या हातानं मोबाईल कॅमेरा वापरून सेल्फी घेतला…स्वत:कडे स्मित हास्य करीत!

ते क्षण आता फार दूर नसावेत असं दिसतंय. 

मी कागद लेखणी मागून घेतली…आणि लिहिलं…मी मरणाच्या भीतीला भीक न घालता…चांगल्या वाईट दैवाचा नेटाने सामना केला! विल्यम अर्नेस्ट हेनले या कवीने जेंव्हा त्याचा स्वत:चा एक पाय,तो अवघ्या सतरा वर्षांचा असताना गमावला होता, तेंव्हा Invictus means ‘unconquerable  नावाचा काव्य लिहिलं होतं. त्यातील शेवटच्या ओळी होत्या. …..I am the master of my fate: I am the captain of my soul. ती मीच माझ्या नशिबाचा मालक आणि माझ्या आत्म्याचा कर्ताधर्ता!

यापुढे माझे दोन्ही मुलगे माझा अभिमानाचा वारसा चालवतील…

आरती, प्रिये..माझे प्राण तुझ्यातच तर श्वास घेतात…

आज माझ्या शरीरात चैतन्य आहे आणि मी 

आपला तिरंगा अभिमानानं फडकवतोय आभाळात….

भारत माते…तुझ्या चरणाशी हा माझा अखेरचा प्रणाम!  

हे मृत्यो….उगाच गमजा करू नकोस…मी जिंकलो आहे आणि अमर झालो आहे! 

माझे अंत्यविधी इथेच,माझ्याच जवानांच्या उपस्थितीत करावेत….ही माझी अंतिम इच्छा राहील. 

आई-बाबा,भाऊ दिल्लीहून बंगळुरूला यायला निघालेत…कारण माझ्या अंतिम इच्छेचा मान राखून सैन्याने माझा अंत्यविधी इथंच करायचं ठरवलं आहे…दिल्ली ते बंगळुरू….प्रवासाचा पल्ला मोठा आहे. त्यात कोरोनाची महामारी सुरू आहे…विमानसेवा उपलब्ध नाही.त्यांना यायला आणखी तीन दिवस तरी लागतील सहज…म्हणजे १३ एप्रिल…२०२०..बैसाखीच्या जवळचा पवित्र दिवस! याच दिवशी माझ्यावर अंत्यसंस्कार होतील…काय योगायोग आहे ना? जय हिंद ! 

(कर्नल नवज्योतसिंह बल, शौर्य चक्र विजेते. कमांडिंग ऑफिसर, २,पॅरा एस.एफ. यांचं हे मी माझ्या शब्दांत मांडलेलं मनोगत. कॅन्सरसारख्या भयावह आजारात उजवा हात कोपरापासून कापला गेल्यानंतरही नवज्योतसिंह बल साहेबांनी आपली सैन्य सेवा अव्याहतपणे आणि अतिशय दर्जेदाररीत्या सुरू ठेवली….ती अगदी रुग्णालयात मृत्यूशय्येवर जाऊन नीजेपर्यंत. ९ एप्रिल,२०२० या दिवशी कर्नल साहेबांनी या जगाचा हसतमुखाने निरोप घेतला. आज त्यांचा चौथा स्मृतिदिन. कर्नल साहेबांना भावपूर्ण आदरांजली ! जय हिंद.)  

© श्री संभाजी बबन गायके 

पुणे

9881298260

≈ संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर ≈

श्री अमोल अनंत केळकर

 वाचताना वेचलेले 

☆ अरे, लग्न झालं वाटतं ! – लेखक : अज्ञात ☆ प्रस्तुती – श्री अमोल अनंत केळकर ☆

जोपर्यंत गाव छोटं होतं

प्रत्येकजण प्रत्येकाला ओळखत होतं 

परकं , अपरिचित कुणीच नव्हतं , कोणीही असो ” आपलं ” होतं !

 

एका गल्लीतून दुसऱ्या गल्लीत जायला कुठलंही वाहन लागायचं नाही.

आम्ही येउ का ? तुम्ही घरीच आहात का ? असं विचारावं लागायचं नाही .

माणसं सतत एकमेकाला भेटत रहायची , बोलत राहायची , सारं काही सांगत रहायची .

कुठल्यातरी निमित्याने भांडण झाल्या शिवाय संवाद खुंटतच नव्हता .

भांडण म्हणजे उगी थोडीशी कुरबुर , अर्थात दोन दिवसात ” दो ” व्हायची आणि पुन्हा बोलणं सुरू व्हायचं !

म्हणजे लहानपणी , गावाकडे , ” न करमन्याला वावच नव्हता .”

बरं सगळ्या गोष्टी जवळ होत्या 

दुकान , शाळा , राम मंदिर , मारुतीचा पार , बस स्टॅण्ड सगळं हाकेच्या अंतरावर , त्यामुळे चालणं व्हायचं आणि ओळखीचं माणूस दिसलं की बोलणं व्हायचं !

पुन्हा भजन , पूजन , रामायण , भागवत , हरिपाठ , देवळातल्या पंक्ती , दिंडी , पालखी , गुरवारची पंचपदी माणसाला रिकामपणच नव्हतं .

 

माणसं busy होती , पण income नव्हतं , त्याच्यामुळे स्पर्धा , आसूया , चिंता , काळजी या गोष्टींना थाराच नव्हता .

(मोठा टीव्ही, चार चाकी, मोठा बंगला.. इंग्रजी शाळा याचा विचार शिवायचा नाही…)

आणि बायांना तर भलतेच कामं होते .त्यांच्या वाट्याच्या कामाची नुसती यादी जरी नवीन पिढीने केली तरी त्यांच्या छातीत कळ येईल .

 

अजून एक गोष्ट ….

इंग्रजीचं फॅड अजिबात नव्हतं 

ABCD …….XYZ याचा संबंध फक्त शाळेत गेल्यावर , ते ही इंग्रजीच्या तासालाच !

आणि आता 

ABP माझा , CID , MRI , X-ray , Z-TV विचारूच नका .

आमच्या लहानपणी , 

This is Gopal . अन That is Seeta .हे दोन वाक्य पाचवीत गेल्यावर वाचता यायचे तरी जबरदस्त कौतुक व्हायचं !

आई लाडानं जवळ घ्यायची आणि मायेनं मुका घ्यायची आई लेकराकडे इतक्या कौतुकाने पहायची की त्या पोराला एकदम कंडक्टर झाल्या सारखंच वाटायचं !

 

अहो कंडक्टर याच्यामुळे की …..आमच्या लहानपणी एखाद्या पोराला मोठ्या माणसाने , 

हं sss काय रे बाळ मोठेपणी तू काय होणार ?

असा प्रश्न विचारला की ते पोट्ट हमखास म्हणायचं …..

मी मोठेपणी कंडक्टर होणार किंवा पोलीस होणार !

तुम्हाला खोटं वाटेल मॅट्रिकचा निकाल लागल्यावर तुला किती परसेंटेज मिळालं असा प्रश्न कोणीही कुणाला विचारत नव्हतं 

फक्त एवढंच विचारायचे ….

पहिल्या झटक्यात पास झालास न ?

आणि आपण हो म्हणताच अख्ख्या गावाला आनंद व्हायचा !

म्हणजे पहा सुखाच्या , आनंदाच्या , मोठं होण्याच्या कल्पना किती छोट्या होत्या !

लक्षात घ्या ज्या ज्या गोष्टीचा विस्तार होतो , त्या त्या गोष्टीतून दुःखच होतं .

तुम्ही बघा पूर्वी ….

गाव छोटं , घर छोटं , घरात वस्तू कमी , पगार कमी , त्याच्यामुळे शेवटचा आठवडा हमखास तंगी 

उसनपासन केल्या शिवाय प्रपंच होऊच शकत नव्हता , तरीही मजा खूप होती!

 

तुम्ही आठवून पहा गल्लीतली एकही बाई किंवा माणूस हिरमुसलेलं किंवा आंबट चेहऱ्याचं नव्हतं !

उसनपासन करावंच लागायचं ……

साखऱ्या , पत्ती , गोडेतेल , कणिक या गोष्टी गल्लीत एकमेकांना उसन्या मागणे हा प्रत्येकाचा जन्मसिद्ध हक्कच होता 

त्यामुळे कोणाकडे ” हात पसरणे ” म्हणजे काहीतरी गैर आहे असं आम्हाला कधी वाटलंच नाही .

उलट या गोष्टींची इतकी सवय होती की कोणत्याच गोष्टीचा ” कमीपणा ” वाटत नव्हता !

डोकं दुखल्यावर शेजाऱ्याकडे अमृत अंजनच एक बोटं उसन मागायला सुद्धा अजिबात लाज वाटली नाही .

घरातल्या वडील माणसासाठी 10 पैश्याच्या तीन मजूर बिड्या किंवा 15 पैशाचा सूरज छाप तंबाखूचा तोटा आणतानाही मान कशी ताठ असायची !

 

कोणतीच गोष्ट कोणापासून लपून रहातही नव्हती आणि तसा प्रयत्नही फारसा कुणी करत नव्हतं !

गल्लीत एखाद्या पोरीला पाहुणे पहायला येणार ही बातमी लपून राहूच शकत नव्हती , कारण शेजाऱ्या-पाजाऱ्या कडून पोह्याच्या प्लेट , चमचे , बेडशीट ,

 तक्के , उषा , दांडी असलेले कपं आदी साहित्य मागून आणल्या शिवाय ” पोरगी दाखवायचा  कार्यक्रम ” होऊच शकत नव्हता !

आणि मित्र हो हीच खरी श्रीमंती होती , ते आत्ता कळतंय !

आणि हल्ली शेजाऱ्याच्या मुलीचं लग्न होऊन जातं तरीही कळत नाही !

जेंव्हा Status वर डान्सचा व्हिडीओ येतो तेंव्हा कळतं , अरे लग्न झालं वाटतं !

 

हे सगळं लिहिण्या मागचा एकच उद्देश आहे

भेटत रहा , बोलत रहा , जाणे-येणे ठेवा , विचारपूस करा …..

जेवलास का ?

झोपलास का ?

सुकलास का ?

काही दुखतंय का ? असे प्रश्न विचारतांना लागलेला मायेचा , काळजीचा , आपुलकीचा कोमल     स्वरच जगण्याचं बळ देत असतो !

 

माणसाशिवाय ,गाठीभेटीशिवाय , संवादाशिवाय काssssही खरं नाही !

…

कवी :अज्ञात

संग्राहक : अमोल केळकर

बेलापूर, नवी मुंबई, मो ९८१९८३०७७९

poetrymazi.blogspot.in, kelkaramol.blogspot.com

[email protected]

श्री संजय भारद्वाज

(श्री संजय भारद्वाज जी – एक गंभीर व्यक्तित्व । जितना गहन अध्ययन उतना ही  गंभीर लेखन।  शब्दशिल्प इतना अद्भुत कि उनका पठन ही शब्दों – वाक्यों का आत्मसात हो जाना है।साहित्य उतना ही गंभीर है जितना उनका चिंतन और उतना ही उनका स्वभाव। संभवतः ये सभी शब्द आपस में संयोग रखते हैं  और जीवन के अनुभव हमारे व्यक्तित्व पर अमिट छाप छोड़ जाते हैं।  हम आपको प्रति रविवार उनके साप्ताहिक स्तम्भ – संजय उवाच शीर्षक  के अंतर्गत उनकी चुनिन्दा रचनाएँ आप तक  पहुँचा रहे हैं। सप्ताह के अन्य दिवसों पर आप उनके मनन चिंतन को  संजय दृष्टि के अंतर्गत पढ़ सकते हैं।)

संजय दृष्टि – औरत कभी बूढ़ी नहीं होती

छुटपन से

पानी पकड़ाना,

चाय बनाना,

खाना पकाना,

खाना खिलाना,

बरतना माँजना,

चूल्हा-चौका

साफ-सफाई

झाड़ू-पोछा

कपड़े धुलाई,

सुबह आँख खुलने से

रात आँख लगने तक,

उम्र के हर मोड़ पर

अविराम और हमेशा

खटती रहती है औरत..,

 

खेल-पढ़ाई

मस्ती-हाथापाई

नौकरी-कमाई

लड़कपन

पुरुष में बदलता है

दाम्पत्य से

बुढ़ापे तक

यात्रा करता है,

निरंतर अविराम

थकता और थकता है..,

 

साठ के बाद

पुरुष के भीतर का

बचपना लौटता है

पर बचपन से

समझदार हुई

औरत का दिन-रात

जस का तस

बना रहता है..,

 

पति के काँधे

जाए न जाए

ढलती उम्र के बावज़ूद

उसी ढर्रे पर चलता रहता है..,

 

रिटायर होता है पुरुष

औरत रिटायर नहीं होती

बूढ़ा होता जाता है पुरुष

औरत कभी बूढ़ी नहीं होती..!

© संजय भारद्वाज  

श्री प्रदीप शर्मा

(वरिष्ठ साहित्यकार श्री प्रदीप शर्मा जी द्वारा हमारे प्रबुद्ध पाठकों के लिए साप्ताहिक स्तम्भ “अभी अभी” के लिए आभार।आप प्रतिदिन इस स्तम्भ के अंतर्गत श्री प्रदीप शर्मा जी के चर्चित आलेख पढ़ सकेंगे। आज प्रस्तुत है आपका आलेख – “पसंद अपनी अपनी…“।)

अभी अभी # 357 ⇒ पसंद अपनी अपनी… श्री प्रदीप शर्मा