मराठी साहित्य – मनमंजुषेतून ☆ घन तमी शुक्र बघ राज्य करी ☆ श्रीमती उज्ज्वला केळकर

श्रीमती उज्ज्वला केळकर

? मनमंजुषेतून ?

☆ घन तमी शुक्र बघ राज्य करी ☆ श्रीमती उज्ज्वला केळकर ☆ 

भा. रा. तांबे

भास्कर रामचंद्र तांबे

घन तमी शुक्र बघ राज्य करी

सध्या झी मराठी चॅनेलवर सारेगमप लिटिल चॅम्पस् ही गाण्याची स्पर्धा चालू आहे. मध्यंतरी एका चिमुरडीने,

‘तुझ्या गळा माझ्या गळा गुंफू मोत्यांच्या माळा

            ताई आणखी कोणाला? चल रे दादा चहाटळा’

हे गाणं सादर केलं. त्या गाण्याने माझं बोट धरलं आणि मला थेट शाळेत घेऊन गेलं. ६वी-७वीचा वर्ग असेल. ऑफ तास असला की गाण्याच्या भेंड्या खेळायच्या  हे अगदी नक्की  ठरलेलं. मग, सुरुवातीलाच काही काही अक्षरांची गाणी आठवून ठेवायची. ‘त’अक्षर आलं की पहिल्यांदाच म्हंटलं जाई, ‘तुझ्या गळा माझ्या गळा …’ सुरुवात कोणी का करेना, दोन्ही गट गाणं म्हणायला लागत.  यात आपोआपच मुलांचा गट, दादाच्या ओळी म्हणे आणि मुलींचा गट ताईच्या ओळी. हे गाणं खरं तर हळुवारपणे ताईची गोड चेष्टा करणारं. पण ते एकमेकांकडे बघून हावभाव करत म्हणताना, कव्वालीच्या जुगलबंदीचं त्याला रूप येई. पुन्हा ‘त’ आलं की ‘तिनिसांजा सखे मिळाल्या हे ठरलेलं. ‘ड’ आलं की पहिलं गाणं असे, ‘डुमडुमत डमरू ये, खणखणत शूल ये. शंख फुंकीत ये… येई रुद्रा.. येई रुद्रा.’ सुरुवात कुणी तरी करे आणि मग सर्व वर्गच त्याला साथ देई. गाणं कोरसमध्ये ‘खणखणत येणार्यां शूलाप्रमाणे’ खणखणित आवाजात गायलं जाई. इतक्या खणखणित आवाजात की शेजारच्या वर्गातून कुणी तरी सांगत येई, ‘डमरू जरा हळू वाजू दे आमच्या वर्गात सरांनी बोलेलेलं आम्हाला ऐकू येत नाही. आमचे आवाज थोडे खालच्या पट्टीत यायचे.  ‘र’ येताच पुन्हा कोरस सुरू व्हायचा.,

‘रे हिंदबांधवा, थांब या स्थळी अश्रू दोन ढाळी

ही पराक्रमाची ज्योत मावळे इथे झाशीवाली.  इथे झाशीच्या राणीचं स्मरणही खणखणत शूल ये, याच जातकुळीतलं करायचं. 

ही भा.रा. तांबे यांची गीतं अगदी दुसरीपासून पाठ्यपुस्तकात असलेली आणि आम्ही अभ्यासलेली आठवताहेत. इयत्ता दुसरीत, ‘पिवळे तांबूस ऊन कोवळे पसरे चौफेर ओढा नेई सोने वाटे वाहूणीया दूर ‘ अशी निखळ निसर्ग  वर्णनाची कविता होती, तर चौथीमधे ‘या बाळांनो यारे या. लवकर भरभर सारे या.’

६वी किंवा ७ वीत ‘रे हिंदबांधवा थांब या स्थळी अश्रू दोन ढाळी ‘ ही कविता होती. पुढे बहुतेक ९ वीत ‘मधु मागासी माझ्या सख्या परी, मधुघटची रिकामे पडती घरी ‘ ही रूपकात्मक कविता. आता नवीन लिहिण्याची शक्ती नाही, असे सांगणारी’ (मधू पिळण्या परी रे बळ न करी’ आणि ११वीत होती ‘जन पळभर म्हणतील हाय हाय’ ही शाश्वत सत्य उलगडून दाखवणारी कविता॰ अशा कविता आभ्यासल्या होत्या. त्यांच्या कविता सहज पाठ होत. मुद्दाम त्यासाठी पुस्तक डोळ्यासमोर धरून पाठ करायची जरूर नसे. या सगळ्या कवितांची गीतं झाली होती आणि ती ऐकून ऐकून पाठ होतच होती.  

पुढे कॉलेजमध्ये गेल्यावर ‘मराठी कवितेचा इतिहास’ अभ्यासताना भा. रा. तांबे अर्थात भास्कर रामचंद्र तांबे यांची समग्र कविता अभ्यासली.  १९३५ साली राजकवी भास्कर रामचंद्र तांबे यांची समग्र कविता’ हे पुस्तक प्रसिद्ध झाले आणि पुढे याच्या अनेक आवृत्या निघाल्या. ग्वाल्हेर संस्थानचे ते राजकवी होते. वैदिक परंपरेचे शास्त्रशुद्ध शिक्षण त्यांनी घेतले होते. याशिवाय हिन्दी कविता, उर्दू नज्म , गझल याविषयी त्यांचा अभ्यास होता. या दोन्हीचे संस्कार घेऊन ताब्यांनी कविता लिहिल्या. त्यांची कविता साधी, सहज, सुलभ होती. कवितांचा अर्थ सहज समजे. त्यांच्या लेखनाने आनंददायी कवितेची वाट प्रशस्त झाली.त्यांच्या कवितांची गीतरूपे  आकाशवाणीवरून  प्रसारित झाली॰ अजूनही होत आहेत..  आकाशवाणीवर वाजताहेत. कार्यक्रमात गायली जाताहेत..  त्यांच्या शब्दांना स्वरसाजाचे  लखलखीत सुवर्ण कोंदण लाभले आणि त्या कोंदणात त्यांची कविता हिर्या्सारखी झळाळून उठली. त्यांना गीतकाव्याचे प्रवर्तक असं सार्थपणे म्हंटलं जातं. त्यांचं एक गीत आहे, ‘घनतमी शुक्र बघ राज्य करी..’ मनाची खिन्नता घालवण्यासाठी ते सांगताहेत, ‘ अंधार घनदाट असला, तरी वर शुक्रतार्या्कडे बघ! बघ. तो कसा अंधारातही तेजाळतो आहे ते! त्या शुक्राप्रमाणेच त्यांची गीते जनमानसावर गारुड करतात. त्यांना आनंद देतात. 

कॉलेजमध्ये असताना आम्हाला त्यांच्या

 ‘तिनिसांजा सखे मिळाल्या देई वचन तुला

आजपासूनी जीवे अधिक तू माझ्या हृदयाला’, ‘नववधू प्रिया मी बावरते’ झालंच तर ‘ डोळे हे जुलमी गडे’, कशी काळनागिणी सखे ग वैरीण झाली नदी’,  या सारख्या अनेक गीतांनी मोहवलं होतं.

आज मात्र त्यांच्या शाश्वत सत्य सांगणार्याै ‘मावळत्या दिनकरा’, मधू मागसी माझ्या, ‘जन पळभर म्हणतील हाय हाय ‘ सारख्या कविता अधीक जवळिकीच्या वाटू लागल्या आहेत.

आपल्या कवितांनी दैनंदिन जीवनातील दु:खे विसरायला लावणार्याट भा. रा. तांबे यांच्या स्मृतीला नतमस्तक होऊन विनम्र अभिवादन.

© श्रीमती उज्ज्वला केळकर

176/2 ‘गायत्री’, प्लॉट नं 12, वसंत साखर कामगार भवन जवळ, सांगली 416416 मो.-  9403310170

≈संपादक–श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे ≈

Please share your Post !

Shares

मराठी साहित्य – वाचताना वेचलेले ☆ विश्वविक्रम….उदयन ठक्कर – अनुवाद…अनामिक ☆ संग्राहक – श्री अमोल अनंत केळकर

श्री अमोल अनंत केळकर

? वाचताना वेचलेले ?

☆ विश्वविक्रम….उदयन ठक्कर – अनुवाद…अनामिक ☆ संग्राहक – श्री अमोल अनंत केळकर ☆ 

एका कवीने

लिम्का बुक ऑफ वल्ड रेकॉर्डला पत्र लिहिले,

मी नवीन काव्यप्रकाराचा शोध लावला आहे 

त्यात फक्त दोनच ओळी आहेत

पहिल्या ओळीत दोन शब्द व

दुसर्या  ओळीतसुद्धा दोन शब्द आहेत

म्हणून हा काव्यप्रकार  थोडक्यात थोडका आहे

आणि विश्वविक्रम आहे.

माझी विनंती आहे की आपल्या पुस्तकात याची नोंद कराल का?

कवींना उत्तर मिळाले ‘नोंद नाही करणार’

हे उत्तर थोडक्यात थोडके म्हणून उत्तरसुद्धा विश्वविक्रम आहे.

 

मूळ कवी  – उदयन ठक्कर

अनुवाद – अनामिक

संग्राहक – अमोल केळकर

बेलापूर, नवी मुंबई, मो ९८१९८३०७७९

poetrymazi.blogspot.in, kelkaramol.blogspot.com

a.kelkar9@gmail.com

≈संपादक–श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे ≈

Please share your Post !

Shares

हिन्दी साहित्य – साप्ताहिक स्तम्भ ☆ लेखनी सुमित्र की # 67 – दोहे ☆ डॉ. राजकुमार तिवारी “सुमित्र”

डॉ राजकुमार तिवारी ‘सुमित्र’

(संस्कारधानी  जबलपुर के हमारी वरिष्ठतम पीढ़ी के साहित्यकार गुरुवर डॉ. राजकुमार “सुमित्र” जी  को सादर चरण स्पर्श । वे आज भी  हमारी उंगलियां थामकर अपने अनुभव की विरासत हमसे समय-समय पर साझा करते रहते हैं। इस पीढ़ी ने अपना सारा जीवन साहित्य सेवा में अर्पित कर दिया।  वे निश्चित ही हमारे आदर्श हैं और प्रेरणा स्त्रोत हैं। आज प्रस्तुत हैं आपके अप्रतिम कालजयी दोहे।)

✍  साप्ताहिक स्तम्भ – लेखनी सुमित्र की # 67 –  दोहे ✍

आँसू थे जयदेव के, ढले गीत गोविंद ।

विद्यापति का अश्रु दल, खिला गीत अरविंद।।

 

सत्य प्रेम से कर सके, जो सच्चा अनुबंध ।

जो पूजे श्रम देवता, भरे अश्रु सौगंध ।।

 

प्रियवर आये द्वार पर, मना लिया त्यौहार ।

पलक पावडे बिछ गए, आँसू वंदनवार ।।

 

नयन नयन से भर रहे, आँसू को अँकवार।

पूछ रहे कब मिले थे, हम तुम पिछली बार ।।

 

आँसू आए आंख में, पाहुन आए द्वार ।

आँसू पूछें  करोगे, कब तक अत्याचार।।

 

© डॉ राजकुमार “सुमित्र”

112 सर्राफा वार्ड, सिटी कोतवाली के पीछे चुन्नीलाल का बाड़ा, जबलपुर, मध्य प्रदेश

≈ संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडल (हिन्दी) – श्री विवेक रंजन श्रीवास्तव ‘विनम्र’/श्री जय प्रकाश पाण्डेय  ≈

Please share your Post !

Shares

हिन्दी साहित्य – साप्ताहिक स्तम्भ ☆ अभिनव-गीत # 67 – कड़क लहजे में सलीके… ☆ श्री राघवेंद्र तिवारी

श्री राघवेंद्र तिवारी

(प्रतिष्ठित कवि, रेखाचित्रकार, लेखक, सम्पादक श्रद्धेय श्री राघवेंद्र तिवारी जी  हिन्दी, दूर शिक्षा ,पत्रकारिता व जनसंचार,  मानवाधिकार तथा बौद्धिक सम्पदा अधिकार एवं शोध जैसे विषयों में शिक्षित एवं दीक्षित । 1970 से सतत लेखन। आपके द्वारा सृजित ‘शिक्षा का नया विकल्प : दूर शिक्षा’ (1997), ‘भारत में जनसंचार और सम्प्रेषण के मूल सिद्धांत’ (2009), ‘स्थापित होता है शब्द हर बार’ (कविता संग्रह, 2011), ‘​जहाँ दरक कर गिरा समय भी​’​ ( 2014​)​ कृतियाँ प्रकाशित एवं चर्चित हो चुकी हैं। ​आपके द्वारा स्नातकोत्तर पाठ्यक्रम के लिए ‘कविता की अनुभूतिपरक जटिलता’ शीर्षक से एक श्रव्य कैसेट भी तैयार कराया जा चुका है।  आज प्रस्तुत है एक भावप्रवण अभिनवगीत – “कड़क लहजे में सलीके…।)

☆ साप्ताहिक स्तम्भ # 67 ☆।। अभिनव-गीत ।। ☆

☆ || कड़क लहजे में सलीके….. || ☆

बिम्ब जैसे दस बजे की इस किशोरी धूप का 

लगा आँचल को बताने जा रही है

एक हिस्सा गाँव  के प्रारूप का  

 

लग रही हो पेड़ कोई

सम्हलता अखरोट का

या नई खपरैल से

तिरता हुआ हो टोटका

 

कड़क लहजे में सलीके

से उभरता है रुका

अर्थ सांची के सुनहले से

किसी स्तूप का

 

किसी शासक की बसाई

राजधानी का नहीं

है तजुर्वा सूर्य की यह

बादशाहत का कहीं

 

लोग पूछें यह बसाहट क्यों

यहाँ  किस बात की है

तो बताना यह इलाका

रहा दिन के भूप का

 

बहुत मामूली लगे पर

है नहीं यह तय यहाँ

खोजना गर खोजियेगा

आप फिर चाहे जहाँ

 

आपकी मर्जी कदाचित

जो समझना समझिये

यह नहीं पनघट पुराना

गाँव के उस कूप का

 

©  श्री राघवेन्द्र तिवारी

05-12-2021

संपर्क​ ​: ई.एम. – 33, इंडस टाउन, राष्ट्रीय राजमार्ग-12, भोपाल- 462047​, ​मोब : 09424482812​

≈ संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडल (हिन्दी) – श्री विवेक रंजन श्रीवास्तव ‘विनम्र’/श्री जय प्रकाश पाण्डेय  ≈

Please share your Post !

Shares

हिन्दी साहित्य – मनन चिंतन ☆ संजय दृष्टि – चुप्पी…. ☆ श्री संजय भारद्वाज

श्री संजय भारद्वाज 

(श्री संजय भारद्वाज जी – एक गंभीर व्यक्तित्व । जितना गहन अध्ययन उतना ही  गंभीर लेखन।  शब्दशिल्प इतना अद्भुत कि उनका पठन ही शब्दों – वाक्यों का आत्मसात हो जाना है।साहित्य उतना ही गंभीर है जितना उनका चिंतन और उतना ही उनका स्वभाव। संभवतः ये सभी शब्द आपस में संयोग रखते हैं  और जीवन के अनुभव हमारे व्यक्तित्व पर अमिट छाप छोड़ जाते हैं।  हम आपको प्रति रविवार उनके साप्ताहिक स्तम्भ – संजय उवाच शीर्षक  के अंतर्गत उनकी चुनिन्दा रचनाएँ आप तक  पहुँचा रहे हैं। सप्ताह के अन्य दिवसों पर आप उनके मनन चिंतन को  संजय दृष्टि के अंतर्गत पढ़ सकते हैं। ) 

? संजय दृष्टि – चुप्पी…. ??

मेरी चुप्पियाँ पढ़कर,

चुप्पी के किसी

नये आयाम की

जब-जब उन्होंने

नयी परिभाषा रची,

तब-तब मैंने

चुपचाप

एक नयी चुप्पी गढ़ी…!

©  संजय भारद्वाज

प्रात: 12:11 बजे, 4 दिसंबर 2021

(प्रकाशनाधीन आगामी कवितासंग्रह ‘चुप्पियाँ’ से।)

अध्यक्ष– हिंदी आंदोलन परिवार  सदस्य– हिंदी अध्ययन मंडल, पुणे विश्वविद्यालय  संपादक– हम लोग  पूर्व सदस्य– महाराष्ट्र राज्य हिंदी साहित्य अकादमी ☆ ट्रस्टी- जाणीव, ए होम फॉर सीनियर सिटिजन्स 

मोबाइल– 9890122603

संजयउवाच@डाटामेल.भारत

writersanjay@gmail.com

≈ संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडल (हिन्दी) – श्री विवेक रंजन श्रीवास्तव ‘विनम्र’/श्री जय प्रकाश पाण्डेय ≈

Please share your Post !

Shares

हिन्दी साहित्य – साप्ताहिक स्तम्भ ☆ व्यंग्य # 114 ☆ मोहल्ला और मंदिर….! ☆ श्री जय प्रकाश पाण्डेय

श्री जय प्रकाश पाण्डेय

(श्री जयप्रकाश पाण्डेय जी   की पहचान भारतीय स्टेट बैंक से सेवानिवृत्त वरिष्ठ अधिकारी के अतिरिक्त एक वरिष्ठ साहित्यकार की है। वे साहित्य की विभिन्न विधाओं के सशक्त हस्ताक्षर हैं। उनके  व्यंग्य रचनाओं पर स्व. हरीशंकर परसाईं जी के साहित्य का असर देखने को मिलता है। परसाईं जी का सानिध्य उनके जीवन के अविस्मरणीय अनमोल क्षणों में से हैं, जिन्हें उन्होने अपने हृदय एवं साहित्य में  सँजो रखा है।आज प्रस्तुत है  एक विचारणीय व्यंग्य  ‘ मोहल्ला और मंदिर ….!’ )  

☆ कविता # 114 ☆ मोहल्ला और मंदिर….! ☆ श्री जय प्रकाश पाण्डेय

जब उन्होंने इस मोहल्ले में प्लाट खरीदा, तो कुछ लोगों ने खुशी जाहिर की, कुछ लोगों ने ध्यान नहीं दिया और कुछ लोगों के व्यवहार और बाडी लेंग्वेज ने बता दिया कि प्लाट के साथ फ्री में मिली सड़क उनके अंदर खुचड़ करने की भावना पैदा कर रही है। दरअसल इस प्लाट को लेने मोहल्ले के कई लोग इच्छुक थे।  इच्छुक इसलिए भी थे क्योंकि इसी प्लाट के आखिरी छोर पर सड़क आकर खतम हो जाती है।  हर किसी को फायदेमंद बात इसीलिए लग रही थी कि जिस साइज का प्लाट था उसके सामने की सड़क की जगह उस प्लाट मालिक को मुफ्त में मिल जायेगी, इस कारण से भी मोहल्ले के लोगों में खींचतान और बैर भाव पनप रहा था।प्लाट लेने वालों की संख्या को देखते हुए संबंधित विभाग ने प्लाट को ऑक्शन के नियमों के अनुसार बेचने का फैसला किया, बंद लिफाफे में ड्राफ्ट के साथ आवेदन मंगाए गए, सबके सामने लाटरी खोली गई और मधुकर महराज को प्लाट मिल गया। मधुकर महराज सीधे सादे इंसान थे, बंद गली का आखिरी मकान के मकान मालिक बनने की खुशी में जल्दी मकान बनाने लगे तो मोहल्ले में कुछ खुचड़बाजों ने राजनीति चालू कर दी। कुछ लोगों के अंदर आस्था का सैलाब उमड़ने लगा, मोहल्ले में मंदिर बनना चाहिए ऐसी बातें दबी जुबान चालू हो गईं।

गुप्ता जी की व्याकुलता बढ़ गई है  रोज उनके सपने में  रामचंद्र जी और बजरंगबली आने लगे, वे सुबह उठते और मोहल्ले वालों से कहते हैं कि बंद गली के आखिरी मकान के सामने की सड़क पर रातों-रात मंदिर बनना चाहिए। सपने की बात उन्होंने अपने गुट के लोगों को बताई, यह बात मोहल्ले में फैल गई। मधुकर जी का मकान तेजी से बनकर खड़ा हो गया, सामने की खाली जगह को देखकर लोगों की छाती में सांप लोटने लगता …..

मंदिर बनाने के बहाने कब्जा करने की नीति का खूब प्रचलन है यही कारण है कि गली गली, मोहल्ले मोहल्ले, सड़क के किनारे, दुकानों के बगल में खूब बजरंगबली और दुर्गा जी बैठे दिखाई देते हैं।

तो जबसे मधुकर जी का दो मंजिला मकान बनकर खड़ा हुआ है तब से मोहल्ले में पड़ोसियों के बीच बजरंगबली और दुर्गा जी के दो गुट बन गये , दुर्गा जी गुट के वर्मा जी मोहल्ले में उमड़ी अध्यात्मिक राजनीति की खबर मधुकर महराज तक पहुंचाते रहते । मधुकर जी सीधे सादे हैं पर इस खबर से विचलित रहते कि उनके घर के सामने की खाली जगह पर कुछ लोग रातों-रात मंदिर बनाना चाह रहे हैं।

मंदिर के नाम पर मोहल्ले में अचानक एकजुटता देखने मिलने लगी। पहले आपस में इंच इंच के लिए झगड़े होते थे।

बजरंगबली समर्थक गुट बजरंगबली की मूर्ति देख आया था, और कुछ लोग दुर्गा जी की मूर्ति देख आये थे।

चतुर्वेदी जी के घर में हुई मीटिंग से पता चला कि आजकल बने बनाए रेडीमेड मंदिर बाजार में मिलते हैं, पर कीमत थोड़े ज्यादा है, चंदे की बात में झगड़ा हो गया, झगड़ा इतना बढ़ा कि मामला पुलिस तक पहुंच गया, पुलिस मोहल्ले पहुंच गई, मोहल्ले में खुसर-पुसर मच गई, मधुकर महराज घोर संकोच में फंस गए, उगलत लीलत पीर घनेरी।

गृह प्रवेश की तिथि और ऊपर से थाने में पेशी। उल्टा चोर कोतवाल को डांटे। पुलिस वाला बोला- इतनी मंहगाई में मकान बनाने की क्या जरूरत आ गई, इतनी मंहगाई में इतना सारा पैसा कहां से आ गया, बजरंगबली से क्यों पंगा ले रहे हो। पुलिस के ऐसे घातक सवालों और धमकियों से मधुकर जी का मन दुखी हो गया। वे नारियल फोड़कर रातों-रात अपने घर में घुस गये। मोहल्ले में घूरती निगाहों का वे सामना करते रहे, दिन बीतते गए, मंदिर बनने की घुकघुकी में मन उद्वेलित रहता।

मोहल्ले में धीरे धीरे आस्था का सैलाब ठंडा पड़ने लगा, जिनके सपनों में बजरंगबली और दुर्गा जी आ रहे थे, उनकी नजरें झुकी झुकी रहने लगीं, गुप्ता जी दिल के दौरे से चले गए, मधुकर जी ने सामने की जगह घेर ली, कुछ लोगों को जलाने के लिए सामने गेट लगा दिया,

मंदिर की बात धीरे धीरे लोग भूल गए…

+   +  +  +  +

बीस साल बाद मधुकर जी ने उस जमीन पर मंदिर बना दिया, मोहल्ले में इर्ष्या जलन की हवा चलने लगी, दो गुट आपस में लड़ने लगे, कटुता फैल गई, पड़ोसियों ने आपत्ति उठाई कि मंदिर की छाया उनके घर के सामने नहीं पड़नी चाहिए नहीं तो पुलिस केस कर देंगे। बात आई और गई…. मधुकर महराज ने महसूस किया कि जब से मंदिर बना है तब से आज तक मोहल्ले का कोई भी व्यक्ति मंदिर में पूजा करने या दर्शन करने नहीं आया, मधुकर महराज को इसी बात का दुख है। बजरंगबली खुशी खुशी चोला बदलते रहते हैं, मोहल्ले वालों को इसकी कोई खबर नहीं रहती। आस्था लोभ मोह में भटकती रहती, इसीलिए मधुकर जी ने मंदिर में एक बड़ा घंटा भी लगवा दिया है, जो सुबह-शाम बजने लगता है, पर मोहल्ले वालोंं को कोई फर्क नहीं पड़ता……

 

© जय प्रकाश पाण्डेय

416 – एच, जय नगर, आई बी एम आफिस के पास जबलपुर – 482002  मोबाइल 9977318765

≈ संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडल (हिन्दी) – श्री विवेक रंजन श्रीवास्तव ‘विनम्र’/श्री जय प्रकाश पाण्डेय  ≈

Please share your Post !

Shares

हिन्दी साहित्य – साप्ताहिक स्तम्भ ☆ क्या बात है श्याम जी #57 ☆ # महापरिनिर्वाण दिवस – 6 डिसेंबर 1956 # ☆ श्री श्याम खापर्डे

श्री श्याम खापर्डे 

(श्री श्याम खापर्डे जी भारतीय स्टेट बैंक से सेवानिवृत्त वरिष्ठ अधिकारी हैं। आप प्रत्येक सोमवार पढ़ सकते हैं साप्ताहिक स्तम्भ – क्या बात है श्याम जी । आज प्रस्तुत है आपकी एक भावप्रवण कविता “# महापरिनिर्वाण दिवस – 6 डिसेंबर 1956 #”) 

☆ साप्ताहिक स्तम्भ ☆ क्या बात है श्याम जी # 57 ☆

☆ #महापरिनिर्वाण दिवस – 6 डिसेंबर 1956 # ☆ 

(बाबासाहेब के परिनिर्वाण पर आचार्य अत्रे जी के एक लेख से प्रेरित श्रद्धांजलि स्वरुप कविता)

शोषितों का उध्दारक

भ्रमितों का उपदेशक

अंधेरों का प्रकाशपुंज

आज अस्त हो गया

 

अंबर झुक गया

समय रूक गया

दिशाओं ने क्रंदन किया

मानव पस्त हो गया

 

गली गली में हाहाकार मच गया

घर घर में अंधकार बस गया

विधाता ने छीन लिया

हम सबका “बाबा “

अनाथों का दुःखी

संसार रच दिया

 

दौड़ पड़े मुंबई रेले के रेले

सुध नहीं थी कि

रूककर दम भी ले लें

आंखों से बहती धारा

हर एक था दुःख का मारा

आर्तनाद कर रहे थे

तू हमको भी उठाले

 

हर गली, गांव,कस्बा, शहर

वीरान हो गया

पल भर में एक शमशान हो गया

चूल्हें नहीं जले,

दीयें नहीं जलें

सर पटकर बिलखता

हर इंसान हो गया

 

मुंबई में जैसे

जन सैलाब आ गया

हर वर्ग के लोगों का

“सहाब” आ गया

पथ पर दौड़ते

दर्शन को प्यासे लोग

उनके आंखों का

टुटता हुआ ख्वाब आ गया

 

दादर की चैत्यभूमी पर है वो सोया

जिस व्यक्ति के निर्वाण पर

हर कोई है रोया

आज ही के दिन

हर वर्ष

यहां लगता है मेला

यहीं पर हम सबने

अपना “भीम” है खोया

 

ऐसे निर्वाण के लिए

“देव “भी तरसते होंगे

उनके हाथों से आकाश से

पुष्प बरसते होंगे

जीते जी जो इन्सान

” भगवान ” बन गया

उसके स्वर्ग आगमन से

वे भी लरजतें होंगे /

 

© श्याम खापर्डे 

फ्लेट न – 402, मैत्री अपार्टमेंट, फेज – बी, रिसाली, दुर्ग ( छत्तीसगढ़) मो  9425592588

≈ संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडल (हिन्दी) – श्री विवेक रंजन श्रीवास्तव ‘विनम्र’/श्री जय प्रकाश पाण्डेय  ≈

Please share your Post !

Shares

हिन्दी साहित्य – कविता ☆ सोशल मीडिया ☆ डॉ निशा अग्रवाल

डॉ निशा अग्रवाल

☆  कविता – सोशल मीडिया ☆ डॉ निशा अग्रवाल ☆

सोशल मीडिया आया रे भैया,

सोशल मीडिया आया रे।

सूचनाओं का भंडार है लाया,

सबका जोश जगाया रे।।

 

भारी बस्ता उतर कमर से,

पलकों पर आ ठहरा है।

बच्चों के तन मन पर देखो,

रेडिएशन का पहरा है।।

 

किसको अपना जख्म बताऊं,

जख्म बहुत ही गहरा है।

खुद को बैद्य समझ रहा है,

ये संसार तो बहरा है।।

 

सवाल उठ रहे रोज है इस पर,

युवा ,मीडिया को उछाल रहे।

मनमर्जी चेहरे की सेल्फी,

पोस्ट मीडिया पर कर रहे।।

 

कौन कहां है,किधर बिजी है,

खबर दे रहा सबकी ये।

प्रतिस्पर्धी सनसनी खेज न्यूज़

सबकी मीडिया पर परोस रहे।।

 

चमक रहे धुंधले चेहरे,

भले ही हों उस पर पहरे।

मिले सूचना जब कोई तो,

राज खोलता ये गहरे।।

 

क्या खाया, क्या पीया

सबका हो रहा प्रचार यहां।

फेक न्यूज़ और ट्रोल का

गज़ब हो रहा प्रसार यहां।।

 

सोशल मीडिया बदल रहा है,

हर एक बन्दे की सोच।

वाट्सएप, ट्विटर, फ़ेसबुक, इंस्टा

सब पर कर रहा एप्रोच।।

 

सोशल मीडिया पर हर किसी का,

हंसी का सफर है जारी ।

कुछ शादी शुदा लोग बता रहे ,

खुद को बाल ब्रह्मचारी ।।

 

लोकतंत्र का पंचम स्तंभ,

बन बैठा सोशल मीडिया।

गलत फैंसले गवर्नमेंट के,

बदल रहा सोशल मीडिया।।

 

जो ना कह पाते थे कभी,

टी वी चैनल ,अखबार में अपनी बात।

आज सोशल मीडिया पर

बड़ी सहजता से रख रहे अपने जज्बात।।

 

बच्चे ,बूढ़े सब हो रहे ,

सोशल मीडिया पर बिजी।

कोई सुनाए अपनी व्यथा,

तो कोई सुनाए बत्तीसी।।

 

आधुनिकता के रंग में रंग,

हक़ीक़त से बना बैठे हम दूरी।

नकली दुनिया की अंधी दौड़ में,

दिखाबे की ये हाय कैसी मज़बूरी।।

 

सदुपयोग करें वरदान है ये,

दुरुपयोग से बनता अभिशाप है ये।

सोशल मीडिया आया है तब से,

लोगों के दिलों में छाया ये।।

 

©  डॉ निशा अग्रवाल

एजुकेशनिस्ट, स्क्रिप्ट राइटर, लेखिका, गायिका, कवियत्री

जयपुर, राजस्थान

≈ संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडल (हिन्दी) – श्री विवेक रंजन श्रीवास्तव ‘विनम्र’/श्री जय प्रकाश पाण्डेय  ≈

Please share your Post !

Shares

हिन्दी साहित्य – कविता ☆ “श्री रघुवंशम्” ॥ हिन्दी पद्यानुवाद सर्ग # 8 (76-80)॥ ☆ प्रो. चित्र भूषण श्रीवास्तव ‘विदग्ध’

॥ श्री रघुवंशम् ॥

॥ महाकवि कालिदास कृत श्री रघुवंशम् महाकाव्य का हिंदी पद्यानुवाद : द्वारा प्रो. चित्र भूषण श्रीवास्तव ‘विदग्ध’

☆ “श्री रघुवंशम्” ॥ हिन्दी पद्यानुवाद सर्ग #8 (76-80) ॥ ☆

कहा अधूरा है अभी यज्ञ अतः सब जान

यह दुराह्रा दुख घटाने आ न सके धीमान ॥ 76॥

 

उनका लघु संदेश कुछ मुझसे सुन सम्राट

घैर्य हृदय में धारिये हे विख्यात विराट ॥ 77॥

 

हैं त्रिकालदर्शी गुरू, ज्ञात उन्हें है त्रिकाल

सदा ज्ञानमय नयन से लखते सब तत्काल ॥ 78॥

 

करते तप, तृण बिन्दु ऋषि से शंकित देवेश

ने भेजी तपभंग हित ‘हरिणी’ परी सुवेश ॥ 79॥

 

मुनि ने उसको, शांति में जो थी प्रलय समान

क्रोधित हो शापित किया बनने नारि अजान ॥ 80॥

 

© प्रो. चित्र भूषण श्रीवास्तव ‘विदग्ध’   

A १, विद्युत मण्डल कालोनी, रामपुर, जबलपुर. म.प्र. भारत पिन ४८२००८

≈ संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडल (हिन्दी) – श्री विवेक रंजन श्रीवास्तव ‘विनम्र’/श्री जय प्रकाश पाण्डेय ≈

Please share your Post !

Shares

ई-अभिव्यक्ति – संवाद ☆ ६ डिसेम्बर–संपादकीय – श्री सुहास रघुनाथ पंडित ☆ ई-अभिव्यक्ति (मराठी) ☆

श्री सुहास रघुनाथ पंडित

? ६ डिसेम्बर –  संपादकीय  ?

डाॅ.भि.रा.तथा बाबासाहेब आंबेडकर :

भारतीय संविधानाचे शिल्पकार डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर यांचा आज स्मृतीदिन !(1956)

बाबासाहेब हे थोर न्यायशास्त्रज्ञ,अर्थशास्त्रज्ञ,राजनितीज्ञ, तत्वज्ञ, कायदेतज्ञ,समाज सुधारक,दलितोद्धारक,भारतीय बौद्ध धर्माचे पुनरूज्जीवक आणि आधुनिक भारताचे शिल्पकार म्हणून सर्वांना ज्ञात आहेत.मुंबई विद्यापीठ, कोलंबिया विद्यापीठ आणि लंडन स्कूल ऑफ इकाॅनाॅमिक्स या संस्थातून त्यांनी शिक्षण पूर्ण केले.सर्वांत प्रतिभाशाली व सर्वांत उच्च विद्याभूषित राजकारणी अशी त्यांची ख्याती होती.

त्यांना मराठी,इंग्रजी,संस्कृत,हिंदी,पाली,फ्रेंच,जर्मन,गुजराती, बंगाली, कन्नड आणि पारसी या भाषा येत होत्या.इंग्रजीत त्यांनी  विपूल लेखन केले आहे.22 ग्रंथ,पुस्तके व 10 शोधनिबंध पुर्ण असून 10 ग्रंथ अपूर्णावस्थेत आहेत.मराठी व अन्य भाषांतही त्यांनी विपुल लेखन केले आहे.त्यांच्या लेखनात त्यांनी धर्म सुधारणा आणि समाज सुधारणा यावर भर दिला आहे.त्यांच्या साहित्याचे आतापर्यंत 22खंड प्रकाशित झाले आहेत.अद्याप अनेक खंड प्रकाशित करावे लागणार आहेत एवढे साहित्य उपलब्ध आहे.सर्वांत जास्त लेखन करणारी राजकीय व्यक्ती असा त्यांचा उल्लेख करता येईल.

ते उच्च विद्याभूषित तर होतेच,पण त्यांना अनेक सन्मानही मिळाले होते.कोलंबिया विद्यापीठाने त्यांना डाॅक्टर ऑफ लाॅ ही व उस्मानिया विद्यापीठाने डाॅक्टर ऑफ लिटरेचर ही मानाची पदवी दिली.भारत सरकारने त्यांना ‘भारतरत्न’या सर्वोच्च नागरी सन्मानाने गौरविले आहे.शिवाय बोधिसत्व,मैत्रेय या बौद्ध धर्मातील उपाध्याही त्यांना मिळाल्या आहेत.त्यांच्या नावाची व छायाचित्राची पोस्टाची तिकीटे,चलनातील नाणी काढून ह त्यांना गौरविण्यात आले आहे.                                                                       

भारतीय संविधान निर्मितीतील त्यांचे योगदान हे किती मोलाचे आहे हे शब्दात सांगणे अवघड आहे.जगभरात कौतुकास पात्र ठरलेल्या  संविधानाच्या या निर्मात्यास स्मृतीदिनी लाख लाख प्रणाम.!  

पद्मजा फाटक :

विविध मासिके,दूरदर्शन अशा  माध्यमातून साहित्य सेवा करणा-या पद्मजा फाटक यांचा आज स्मृतीदिन.(2014)

एकोणीसशे ऐशी च्या दशकात सुंदर माझे घर,शरदाचे या सारख्या दूरदर्शनवरील लोकप्रिय मालिकांचे सूत्रसंचालन त्यांनी केले होते.  

ललित,कथा,बालसाहित्य,प्रवासवर्णन,चरित्रात्मक असे विपुल लेखन त्यांनी केले आहे.प्रसन्न,खेळकर लेखन हे त्यांच्या लेखनाचे वैशिष्ट्य.किडनीच्या आजाराने दीर्घकाळ त्रस्त असूनही त्यांनी आपल्या लेखनातील ताजेपणा टिकवून ठेवला.आयुष्य मजेतच जगायचं अस म्हणत आजारपणानंतरचे लेखन त्यांनी ‘मजेत’ या टोपण नावानेच केले.

गर्भश्रीमंतीचे झाड,आवजो,रत्नाचं झाड,बाराला दहा कमी,वडील व मुलगी यांच्यातील नाते उलगडून दाखवणारे,’बापलेकी’ हे संपादित पुस्तक,चंमतग चष्टीगो हे बालसाहित्य ,शिक्षणतज्ञ ताराबाई मोडक यांचे चरित्र ,ही त्यांची काही प्रमुख पुस्तके.स्त्री मासिकातील ‘पुरूषांच्या फॅशन्स’ हा त्यांचा लेख खूप गाजला होता.

गर्भश्रीमंतीचे झाड या त्यांच्या पुस्तकाला महाराष्ट्र शासनाचा पुरस्कार प्राप्त झाला होता.

2014 मध्ये त्यांचे प्रदीर्घ आजाराने निधन झाले. ?

☆☆☆☆☆

मुरलीधर खैरनार :

छ.शिवरायांची सुरतेची लूट सर्वांनाच ठाऊक आहे.या लूटीतील बराच मोठा हिस्सा गायब झाला होता.त्याच्या घेतलेल्या शोधाची अभ्यासपूर्ण कथा ‘शोध’ या कादंबरीतून सांगणारे मुरलीधर खैरनार यांचा आज स्मृतीदिन.(2015)

खैरनार हे अष्टपैलू व्यक्तिमत्व होते.ते इतिहासाचे अभ्यासक तर होतेच.पण नाट्यकर्मी,निर्माता,दिग्दर्शक,अभिनेता,मुक्त पत्रकार,संघटक अशा विविध भूमिका त्यांनी यशस्वीपणे वठवल्या.आवर्त,आणखी एक नारायण निकम,अजब न्याय वर्तुळाचा,घालिन लोटांगण,शुभमंगल इ.नाटकांचे त्यांनी दिग्दर्शन केले.गाढवाचे लग्न या पुन्रनिर्मित नाटकाचे ही त्यांनी दिग्दर्शन केले व त्याचे शेकडो प्रयोग झाले.

कुसुमाग्रज प्रतिष्ठान तर्फे दिल्या जाणा-या सर्जनशील लेखनासाठीच्या अभ्यासवृत्तीचे ते प्रथम मानकरी ठरले.

अ.भा.नाट्य परिषद,अ.भा.विद्यार्थी परिषद,शेतकरी संघटना,या संस्थांचे ते पदाधिकारी होते.संघटनेच्या ग्यानबा या मासिकाचे त्यांनी संपादन केले होते.

शोध या त्यांच्या कादंबरीला सार्वजनिक वाचनालय,नाशिक आणि म.सा.प.चा ह.ना.आपटे पुरस्कार मिळाला होता.

2015 मध्ये त्यांचे निधन झाले.

☆☆☆☆☆

श्री सुहास रघुनाथ पंडित

ई-अभिव्यक्ती संपादक मंडळ

मराठी विभाग

संदर्भ:  विकिपीडिया,दिव्यमराठी ,म.टा.

≈ संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे ≈

Please share your Post !

Shares