Category: इन्द्रधनुष्य

डाॅ. मीना श्रीवास्तव 🌈 इंद्रधनुष्य 🌈 ☆ ‘जागतिक सायकल दिन’-३ जून २०२३ (पूर्वार्ध) ☆ डाॅ. मीना श्रीवास्तव ☆ नमस्कार मैत्रांनो, आज ३ जून २०२३, म्हणजेच ‘जागतिक सायकल दिन’ आहे. त्या निमित्याने आमच्या संकुलात गेल्या एप्रिल महिन्यात पार पडलेल्या एका उपक्रमाची आठवण झाली. त्याविषयी सांगेनच, पण आधी जाणून घेऊ या खास दिवसाबद्दल. सायकल चालवणे हा व्यायामाचा एक स्वस्त आणि मस्त प्रकार आहे. एप्रिल २०१८ मध्ये संयुक्त राष्ट्र महासभेने ३ जून हा जागतिक सायकल दिवस (वर्ल्ड बायसिकल डे) म्हणून घोषित केला. आता सायकल चालवण्याचे मुख्य फायदे बघू या. नियमित सायकल चालवल्याने आपली रोगप्रतिकारक शक्ती निर्माण तर होतेच पण वयानुसार कमी झालेली ही शक्ती वृद्धिंगत होते. कोरोना व्हायरससारख्या साथीच्या आजारात रोगांविरुद्ध लढण्यासाठी प्रतिकारशक्ती फार महत्वाची असते. सायकलिंग वजन कमी होण्यास मदत करते. चयापचय सुधारणे, स्नायू मजबूत करणे याशिवाय चरबी जाळणे, या सर्वांतून प्रति तास सुमारे ३०० कॅलरीज जाळल्या जातात. सायकलिंगमुळे हृदयाची तंदुरुस्ती वाढते. नियमित सायकल चालवल्याने आपल्या हृदयाची कार्यक्षमता सुधारते आणि हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी रोगांचा धोका कमी होतो. दररोज नियमितरित्या फक्त 30 मिनिटे सायकल चालवल्याने हृदयविकाराचा धोका ५० टक्के कमी होतो,...

डाॅ. मीना श्रीवास्तव 🌈 इंद्रधनुष्य 🌈 ☆ ♻️ जागतिक पर्यावरण दिन-५ जून २०२३… 🌻 ☆ डाॅ. मीना श्रीवास्तव ☆ नमस्कार मैत्रांनो, युनायटेड नेशन्स एन्व्हायर्नमेंट प्रोग्राम (UNEP) च्या नेतृत्वाखाली १९७३ पासून दर वर्षी ५ जूनला 'जागतिक पर्यावरण दिन' आयोजित केला जातो. २०२३ च्या जागतिक पर्यावरण दिनाची थीम आहे 'Beat Plastic Pollution' अर्थात 'प्लास्टिक प्रदूषणावर मात करा', कारण वाढते प्लास्टिक प्रदूषण हे पर्यावरण प्रदूषणाचे एक प्रमुख कारण असल्याचे दिसून आले आहे. दरवर्षी ४०० दशलक्ष टनांहून अधिक प्लास्टिकचे उत्पादन केले जाते, त्यातील निम्मे प्लास्टिक एकदाच वापरण्यासाठी (एकल वापर प्लास्टिक अर्थात सिंगल यूज प्लास्टिक) डिझाइन केलेले आहे. म्हणूनच आजच्या काळाची नितांत गरज बनलेल्या २०२३ च्या थीमच्या अंतर्गत प्लास्टिक प्रदूषणावर मात करण्याविषयी सार्वजनिक व निजी क्षेत्र तसेच नागरिकांचा सहभाग असलेले जागतिक उपक्रम राबवल्या जातील. प्लास्टिक प्रदूषणाची कारणे प्लॅस्टिकचे उत्पादन करतांना जीवाश्म इंधन वापरतात, जे ग्रीन हाऊस गॅस (कार्बन डाय ऑक्साईड) बाहेर टाकते आणि जागतिक तापमान वाढवते. एकल वापर प्लास्टिक, मुख्यत्वे करून प्लॅस्टिकच्या पिशव्या, स्ट्रॉ आणि पाण्याच्या बाटल्या यांचा अतिरेकी वापर हे वाढत्या प्लास्टिक प्रदूषणाचे प्रमुख कारण आहे. प्लास्टिक कचऱ्याचे चुकीचे व्यवस्थापन (मुख्यत्वे...

सुश्री शोभना आगाशे  इंद्रधनुष्य  ☆ चांगदेव पासष्ठी – भाग-10…  ☆भावानुवाद-  सुश्री शोभना आगाशे ☆  पाण्याची खोली मोजण्यासि मीठ तेथ जाई बुडी मारण्यासि स्वतःच तेथे विरघळून ते जाता कशी पाण्याची खोली, मोजे हाता आत्मभाव तुझा मापु न शकतो माझा आत्मभाव तयात विरतो एकरूप होता पाणी व लवण कोण कोणा करी उपदेश जाण॥४६॥   नसे जिथे मी स्वतः, तुज जातो पाहू आत्मरूपी लीन तूही, तुज कैसे पाहू॥४७॥   जागा राहुनिया निद्रेसि कसा पाहू स्वरूपी एकरूप तुला कसा पाहू॥४८॥   अंधार असता प्रकाश नसे, परि स्वतः असण्याची जाणीव उरी अंधार दूर करि जरी सूर्यप्रकाश पाहू न शके तो कधी अंधारास जंव पाही मी तुजकडे चांगदेवा मज दिसे केवळ आत्मस्वरूप ठेवा मम स्वरूपे, पहावे तव स्वरूप मम देह, तव देहाचे न पाही रूप इंद्रियस्थ केवळ पाहणे, दिसणे आत्मतत्वी भेटता, विरून जाणे॥४९॥   तव आत्मस्वरूपा मी शोधू जाता माझे मीपण, तुझे तूपण नष्ट होता अशा भेटी, अद्वैत आत्मतत्वांचे घेशील सुख आत्मसाक्षात्काराचे॥५०॥   © सुश्री शोभना आगाशे सांगली  दूरभाष क्र. ९८५०२२८६५८ ≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈...

सुश्री मंजुषा सुनीत मुळे इंद्रधनुष्य ☆ “ पुण्यश्लोक अहिल्याबाई होळकर” - लेखिका : सुश्री शेफाली वैद्य ☆ माहिती संकलन : मंजुषा सुनीत मुळे ☆ ३१ मे – पुण्यश्लोक अहिल्याबाई होळकरांची जयंती. मला एका जाहीर कार्यक्रमात एकदा कुणीतरी प्रश्न विचारला होता, ‘तुम्हाला भारतीय इतिहासातली कुठली स्त्री आदर्श वाटते’?  मार्मिक प्रश्न होता, अगदी ब्रह्मवादिनी गार्गी आणि मैत्रेयीपासून ते झाशीच्या राणीपर्यंत भारतीय इतिहासात आदर्शवत वाटू शकणाऱ्या खूप स्त्रिया आहेत पण त्या प्रश्नाचं उत्तर म्हणून माझ्या डोळ्यासमोर सगळ्यात पहिल्यांदा आली ती एक शुभ्रवस्त्रावृता, विलक्षण बोलक्या डोळ्यांची एक कृश स्त्री जी आयुष्यभर केवळ इतरांसाठीच जगली. नगर जिल्ह्यातल्या जामखेड च्या चौंडी गावच्या एका साध्या धनगराची ही मुलगी, मल्हारराव होळकरांच्या दृष्टीला काय पडते, तिची कुवत त्यांच्या पारखी नजरेला काय समजते आणि त्यांच्या एकुलत्या एक मुलाची पत्नी म्हणून ती आजच्या मध्य प्रदेशाच्या इंदौर संस्थानात काय येते आणि पूर्ण देशाच्या इतिहासात स्वतःचं नाव काय कोरते, सारंच अद्भुत.  अहिल्याबाईना त्यांच्या खासगी आयुष्यात फार कमी सुखाचे दिवस लाभले. त्यांचे पती फार लवकर गेले. त्या काळच्या रीतीप्रमाणे सती जायला निघालेल्या अहिल्याबाईंना मल्हारबांनी मागे खेचलं, तिच्या राज्याप्रती असलेल्या कर्तव्यांची आठवण करून...

श्री सुहास रघुनाथ पंडित  इंद्रधनुष्य   ☆ भारुड: कळणारी भाषा आणि पेलणारे तत्त्वज्ञान.. - लेखिका : डॉ अपर्णा बेडेकर☆ प्रस्तुती – श्री सुहास रघुनाथ पंडित ☆ काट्याच्या अणीवर वसले तीन गाव । दोन ओसाड एक वसेचिना ॥ वसेचिना तिथे आले तीन कुंभार । दोन थोटे एका घडेचिना ॥ घडेचिना त्याने घडली तीन मडकी । दोन कच्ची एक भाजेचिना ॥ भाजेचिना त्यांत रांधले तीन मूग । दोन हिरवे एक शिजेचिना || शिजेचिना तेथे आले तीन पाहुणे । दोन रुसले एक जेवेचिना ॥ ज्ञानदेव म्हणे याचा तो अनुभव । सद्गुरूवाचुनि कळेचिना || एक बारीकसा बाभळीसारखा काटा.. त्याचं अणुकुचीदार टोक ते केवढंसं.. त्यावर तीन गावं वसली म्हणे..! त्या गावांची नावं सत्त्व,रज,तम.. किंवा त्रिगुणात्मक प्रकृती. खरं पाहिलं तर एका वेळी, एका ठिकाणी या तिघांपैकी एकच गुण राहू शकतो. तिघांचं असं गुण्यागोविंदाने एकत्र राहणं केवळ अशक्य. त्यामुळे खरं तर ही गावं वसणं केवळ अशक्य!  माउली म्हणतात.. या गावात पुढे तीन कुंभार आले, मडकी घडवायला! त्या कुंभारांची नावं… ब्रह्मा, विष्णू आणि महेश! हे तीन देव म्हणजे सृष्टी घडवणारे कुंभार! पण उत्पत्ती करणाऱ्याकडे पालनाचा विषय नाही आणि पालन, संहार करणाऱ्याला उत्पत्तीचं ज्ञान नाही. दोन थोटे...

सुश्री विभावरी कुलकर्णी 🌈 इंद्रधनुष्य 🌈 ☆ हो 'पोनोपोनो'… ☆ प्रस्तुती - सुश्री विभावरी कुलकर्णी ☆ डॉक्टर इलाहीकेला हयू लेन. आज आपण एका अतिशय सुंदर ध्यान-साधने संबंधी जाणून घेऊ या। याची माहिती मागच्या वर्षी एका अंकात आलेली आहे पण अंक कायम रहात नाहीत, ब्लॉगवर आणि पोस्ट द्वारे ही कोणीही केव्हाही वाचू शकेल। तर काय झालं, काही वर्षांपूर्वी हवाई बेटावर एक हॉस्पिटल होतं जे केवळ खुनशी वेड्यांसाठी होतं। ज्यांना समाजाने 'क्रिमिनली इनसेन' ठरवून हाता - पायात साखळदंड बांधून डांबून टाकलं होतं. त्यांना भेटायला फारसं कुणी येत नसे। ती इतकी भीषण जागा होती की नर्सिंग स्टाफ, स्वयंपाकी व डॉक्टर ही काही आठवडे, एखाद - दोन महिन्यांच्यावर तिथे टिकू शकत नसत. अनेक रिसर्च सेन्टर्स, हॉस्पिटल, मनोवैज्ञानिक लोक मात्र येऊन येऊन वेगवेगळी संशोधनं करत। रुग्णांवर त्याचा काहीही परिणाम होत नसे। ही थोर माणसं येऊन निष्कर्ष करून डिग्र्या घेत, ते कैदी मात्र आपल्या काळ्या विश्वात तळमळत, संतापत असत। मग एक नवा माणूस आला. ' मी एक काही प्रयोग करू का?' म्हणाला. तिथले मोठे डॉक्टर्स म्हणाले, ' कर बाबा, तू ही ' कर। त्याने सगळ्या रुग्णांच्या फाईल्स मागवल्या....

डाॅ. निशिकांत श्रोत्री   इंद्रधनुष्य  ☆ गीत ऋग्वेद – मण्डल १ – सूक्त २५ : ऋचा ८ ते १४ — मराठी भावानुवाद ☆ डाॅ. निशिकांत श्रोत्री ☆ ☆ ऋग्वेद - मण्डल १ - सूक्त २५ (वरुणसूक्त) – ऋचा ८ ते १४ ऋषी - शुनःशेप आजीगर्ति : देवता - वरुण  ऋग्वेदातील पहिल्या मंडलातील पंचविसाव्या  सूक्तात शुनःशेप आजीगर्ती  या ऋषींनी वरुण देवतेला आवाहन केलेले  असल्याने हे वरुणसूक्त म्हणून ज्ञात आहे. आज मी आपल्यासाठी वरुण देवतेला उद्देशून रचलेल्या आठ ते चौदा या ऋचा आणि त्यांचे मराठी गीत रुपांतर सादर करीत आहे.  मराठी भावानुवाद :: ☆ वेद॑ मा॒सो धृ॒तव्र॑तो॒ द्वाद॑श प्र॒जाव॑तः । वेदा॒य उ॑प॒जाय॑ते ॥ ८ ॥ नतमस्तक हो सारे विश्व यांच्या आज्ञेत  द्वादश मास, जनवृद्धीचे ज्ञान यांसी ज्ञात गणना कालाची करण्याची कला त्यास अवगत तिन्ही काळ त्यांच्या आज्ञेमध्ये सारे हो नत ||८|| ☆ वेद॒ वात॑स्य वर्त॒निमु॒रोरृ॒ष्वस्य॑ बृह॒तः । वेदा॒ ये अ॒ध्यास॑ते ॥ ९ ॥ सर्वगामी उत्तुंग जयाचा असतो संचार गतीशील पवनाचे आहे सामर्थ्य अति थोर ऊर्ध्व राहती या वायूच्या विभिन्न ज्या देवता  या सर्वांना वरुणदेवते तुम्ही ओळखुनि असता  ||९|| ☆ नि ष॑साद धृ॒तव्र॑तो॒ वरु॑णः प॒स्त्या३ स्वा । साम्रा॑ज्याय सु॒क्रतुः॑ ॥ १० ॥ आज्ञा अपुल्या गाजवूनिया समग्र विश्वावर वरुणदेवता समर्थ करिते सुराज्य जगतावर साम्राज्या...

श्री सुहास सोहोनी  इंद्रधनुष्य    ☆ “रामशास्त्री वेळापुरे”  — संस्कृत दासबोध–कर्ता ☆ प्रस्तुती – श्री सुहास सोहोनी ☆  मागे असेच एकदा सज्जनगडावरील ग्रंथ चाळत होतो ! अचानक एका पुस्तकाने लक्ष वेधून घेतले !  “ संस्कृत दासबोध ! “ अरे बापरे ! प्राकृत दासबोधाचा संस्कृत अनुवाद ! कसं शक्य आहे? हातात घेऊन पुस्तक चाळलं तर खरेच तो एक अति उत्कृष्ट संस्कृत अनुवाद होता ग्रंथराजाचा ! त्वरीत गडावरून आज्ञा मिळवून घेऊन ग्रंथ खाली आणला व स्कॅन करविला ! लेखकांचा क्रमांक दिलेला होता पण संपर्क नाही होऊ शकला ! आता आली का पंचाईत ! त्यांच्या अनुज्ञेशिवाय ग्रंथ साईटवर टाकावा तरी कसा? समर्थांची प्रार्थना केली मनोमन...अणि दिवस पुढे सरले... पण नाव पक्के लक्षात होते लेखकांचे, "राम वेळापुरे “ .. ...रामशास्त्री...असो. समर्थेच्छा ! वर्षभराने असाच एक दिवस शिवथर घळीत गेलो असताना एक विक्षिप्त वाटावा असा म्हातारा मनुष्य भेटला. विस्कटलेले मळकट पांढरे केस, अस्ताव्यस्त वाढलेली दाढी, बेरकी डोळे, पाय गोल झालेले त्यामुळॆ वजनकाट्यासारखी डौलदार चाल ! त्यात संघाची चड्डी घातलेली, त्यामुळॆ काड्यामोड्या झालेले पाय अधिकच नजरेत भरणारे… म्हातारा घळ झाडीत होता. उत्कंठेने त्यांचेकडॆ पहात पहात जवळ जाताच डोके खाजवीत उभा राहिला...

 इंद्रधनुष्य  ☆ “राष्ट्रीय कर्क रोग संस्था, नागपूर”… लेखक – श्री सूरज पाल ☆ प्रस्तुती – श्री सुनीत मुळे ☆ नमस्कार ! दिनांक ८/ ०५/२०२३ ला राष्ट्रीय कर्करोग संस्था, नागपूर येथे गेलो होतो. एखाद्या पंचतारांकित हॉटेलात जातोय की काय असाच भास आला !  दवाखान्याची इतकी भव्यता, अत्याधुनिक यंत्रणा आणि सुंदरता बघून खूप अभिमानस्पद वाटलं , की माझ्या देशात सुद्धा अश्याप्रकारचे दवाखाने तयार होत आहेत.  आम्हा सगळ्यांना खूप सुरक्षित आणि आरामदायक वाटले !  रुग्णालय अतिशय स्वच्छ आणि व्यवस्थित आहे! संपूर्ण कर्मचारी अतिशय ज्ञानी आणि मैत्रीपूर्ण आहेत ! खोली अतिशय स्वच्छ आणि आरामदायक आहे! दिलेले अन्न अतिशय पौष्टिक आणि चविष्ट होते ! एकूणच, मला खूप सकारात्मक अनुभव आला ! कर्करोग या संकटाशी लढण्यासाठी इथे ‘कर्कयोद्धा’ ची फौज तयार करत आहेत. दवाखान्याच्या मिशनमधील प्रत्येक भागधारक, मग तो रुग्ण, काळजीवाहू, नातेवाईक किंवा इथले सेवा सहयोगी–  हा सुद्धा कर्कयोद्धा आहे. कार्यक्षमता, टिकाऊपणा, ऊर्जा कार्यक्षमता, सुरक्षा आणि सौंदर्यशास्त्र या मूल्यांवर राष्ट्रीय कर्करोग संस्थेची योजना आखली आहे.---- कर्क योद्धा, परिवार शक्ती, कर्क सेवक, आंतरिक संगत, सबकी लडाई ह्या तत्वांवर चालणारी ही संस्था आहे. आज तुम्हा सगळ्यांना ऊर्जा कार्यक्षमता या तत्त्वावर कश्या...

सुश्री सुलू साबणे जोशी  इंद्रधनुष्य  ☆ ““सेंगोल — राजदंड”  ☆ प्रस्तुती – सुश्री सुलू साबणे जोशी ☆ "सेंगोल" - या राजदंडाची उंची ५ फूट आहे. तो चांदीचा असून त्यावर सोन्याचे पाणी दिलेले आहे. त्याच्या माथ्यावर शिवाचे प्रिय वाहन "नंदीबैल"  विराजमान आहे, ज्याला निष्पक्षता आणि न्यायाचे मूर्त स्वरूप मानले गेले आहे. हा राजदंड राजाने हाती धारण करणे म्हणजे धर्माशी अतूट, अविचल आणि तत्त्वनिष्ठ राहून शासन करण्याची जबाबदारी पार पाडणे.                                             १४ ऑगस्ट १९४७ रोजी,  शेवटचा ब्रिटिश व्हॉईसरॉय - लॉर्ड माऊंटबॅटन यांना सत्तांतराचे प्रतीक म्हणून काही दृष्यस्वरूपातील चिन्ह हवे होते. तसे त्यांनी पं.नेहरूंना सुचवले. त्यावेळी ब्रिटिश भारताचे अखेरचे गव्हर्नर जनरल होते - माननीय सी. राजगोपालाचारी ऊर्फ राजाजी. ते थोरापल्ली, जिल्हा कृष्णगिरी, तामिळनाडू (तेव्हाचे मद्रास राज्य) येथील रहिवासी होते. त्यांच्या मनावर चोल राजवंशाचा मोठा प्रभाव होता. राजसत्तेच्या सत्तांतराच्या समारंभात हा 'सेंगोल' (राजदंड) विधिपूर्वक नव्या शासकाच्या हाती सुपूर्द करण्यात येई. राजाजींनी तामिळनाडूतील तंजावर जिल्ह्यातील "थिरूवदुथुराई अधिनाम (मठ),  (Thiruvaduthurai Adheenam (Mutt) या धर्मपीठाशी संधान साधून चेन्नईतील "व्युमिडी बंगारू चेट्टी" या सराफी-पेढीकडून हा "सेंगोल" तयार करून घेतला. त्यावेळी त्याची किंमत रू.१५,०००/- होती.         ...