श्री अनिल वामोरकर
इंद्रधनुष्य
☆ अमरावतीचा आलुबोंडा… लेखक – अज्ञात विदर्भीय ☆ प्रस्तुती – श्री अनिल वामोरकर ☆
☆
देशी चण्यांच्या सनान लालभडक मसालेदार तर्रीत आलिशानपणे डुंबणारा गलेलठ्ठ आलुबोण्डा बघताक्षणीच वैदर्भीय अंतःकरणाला घळाघळा पाझर फुटल्याशिवाय राहात नाही.
या रुबाबदार आलुबोण्डयाला वरून शेवकांद्याचा मुकुट चढवला की ते लोभस रुपडं काही केल्या हॉटेलसमोरून पाय उचलू देत नाही.
म्हणूनच आपल्या विदर्भातले आजोबा गुटगुटीत नातवाला मोठ्या लाडाने “काहून बे आलुबोण्डया!” अशी प्रेमळ विचारणा करतात की नाही?
भगवदगीतेत वर्णिल्याप्रमाणे अगदी “मुखं च परिशुष्यते” अशी अवस्था झालेल्या गलितगात्र योद्ध्याला सुद्धा आलुबोण्डा दाखवला तर त्याच्या तोंडाला पाणी सुटून त्याची हिम्मत वाढेल.
अमरावतीच्या पहाटे डायटिंगचा संकल्प करून निघालेल्या फिगर कॉन्शस पब्लिकचा मॉर्निंग वॉक आलुबोण्डयाच्या टपरीवर समाप्त होतो.
चष्मा घरी विसरले तरी टपरीवर रचून ठेवलेला आलुबोण्डयाचा पहाड खूप लांबूनही बरोब्बर दृष्टीला पडतोच.
१२० च्या स्पीडने सुसाट पळणाऱ्या बाईकला करकचून ब्रेक लावण्याची ताकद आहे आलुबोण्डयाच्या मायावी सुगंधात महाराजा!
प्रारंभी भीत भीत सिंगल आलुबोण्डा ऑर्डर करणाऱ्या नवख्या पाहुण्याचा आवाज तो पोटात गेल्यावर एकदम दणदणीत होतो. मग भारदस्तपणे “एक और लगाना भाऊ! ” अशी दमदार ऑर्डर आपोआप निघते.
याउलट लहान आकाराचा, चपटा, बहिर्वक्र आणि फिकट पिवळा पुणेरी ‘बटाटावडा’ बघून अशी कुठलीही प्रेरणा अमरावतीच्या पोटयना होत नाही. कारण कुठल्याही वयाचे असले तरी पोट्टेशाही जात नाही म्हणून ‘पोट्टेच’ ते.
तर मंडळी, हा बटाटावडा अत्यंत फिक्कट, निस्तेज आणि ऍनिमिया झालेल्या रुग्णासारखा पावाच्या गादीवर निपचित झोपलेला असतो. स्वतंत्रपणे तर्रीबिर्रित पोहण्याचं त्राणच नसतं बिचाऱ्यात. आधीच मिळमिळीत, वरून सुक्या पावाच्या कुबड्या घेऊन येणारा हा बटाटावडा कशीबशी गरजू माणसाची भूक शमवत असेलही कदाचित. पण भरपेट जेवलेल्या टग्यांच्याही पोटात भूक उत्पन्न करण्याचं सामर्थ्य त्याच्यात बिलकुल नसतं.
जातिवंत आलुबोण्डयाला ब्रेडपावाच्या कुबड्यांची बिलकुल गरज नसते भाऊ! त्याला पाहिजे असतो लालेलाल तर्रीचा स्विमिंग टॅंक! ज्यांना धारोष्ण तर्री सहन होत नाही, त्यांच्यासाठी आलं लसणाची झणझणीत कढी हा पण एक सुंदर विकल्प असतो.
मात्र साखर घातलेलं गुळचट ताक वगैरे दिसलं की स्वतः आलुबोण्डयालाच मळमळल्यासारखं होत असेल. या जीवलग आलुबोण्डयाला “नको” म्हणणारे कॅलरी कॉन्शस पांढरपेशे वरवर नाकं मुरडत असलेत तरी अंतःकरणातून मात्र हळहळत जिभल्या चाटतात. त्यांचा आत्मा कढईभोवती घुटमळत राहतो, असं म्हणतात.
आजकाल मात्र ठिकठिकाणी नाश्त्यासाठी समोश्याचं प्रस्थ बोकाळलेलं आहे. याचं कारण मैदा हा बेसनापेक्षा स्वस्त पडतो आणि समोसा दीर्घकाळ गरम राहतो हे आहे. बहुतांश अड्ड्यांवर आलुबोण्डे तळण्याची सकाळी एक निश्चित वेळ असते. शौकीन खाऊगुल्ले बरोबर त्यावेळी हजेरी लावतात. त्यांचा ‘अमरावतीचा वक्तशीरपणा’ अगदी वाखाणण्यासारखा असतो. ठराविक गिऱ्हाइकांसाठी स्टॉक तयार होतोच आणि हाहा म्हणता लंपाससुद्धा होतो. “सोल्ड लाईक हॉट केक” हा इंग्रजी वाक्प्रचार पण स्लो वाटेल त्या वेगापुढे. मग पुढे दिवसभर त्यांचं समोश्यांचं गुऱ्हाळ चालत राहतं.
“आलुबोण्डा संपला. ” हे काळजात चिरा मारणारं कठोर वाक्य कधीकधी कानावर आघात करतंच.
अशा बिकट प्रसंगी “आजचा आपला दिवस कसा जाईल? ” याची चिंता त्या भाऊला घेरते. ठरल्या ठिकाणी, ठरल्या वेळी, ठरलेली वस्तु न मिळणं म्हणजे मुहूर्त चुकवल्यासारखं वाटतं त्याला. मग या आकस्मिक मानसिक धक्क्यातून कसाबसा सावरत तो शांतपणे आलुबोण्डा मिळण्याचं दुसरं ठिकाण आठवू लागतो. वेळप्रसंगी लोखंडाचे चणे खाण्याची हिम्मत असणाऱ्या अमरावतीत चे भाऊ देशी चण्यातला ‘आलुबोण्डा’ हा मात्र एकदम विक पॉईंट आहे.
काही ठिकाणी संध्याकाळी आलुबोण्डयांचा दुसरा घाणा काढण्याचा रिवाज आहे. संध्याकाळी शिफ्ट संपवून बाहेर पडणाऱ्या कामगारांसाठी बहुधा कारखान्यांच्या तोंडावरच हे अड्डे असतात. बघताक्षणीच पोटात दंगल उसळावी अन मन रसाळ रसाळ व्हावं अशीच या गुटगुटीत बाळाची ख्याती आहे.
अशाच एका उघड्या टपरीवर, महाकाय कढईत, मावळत्या सूर्यप्रकाशात, खळखळत्या तेलात विहार करणारे चैतन्यमयी सोनेरी आलुबोण्डे माझ्या स्मृतीत अजरामर झालेले आहेत.
☆
लेखक : अज्ञात विदर्भिय…
प्रस्तुती : श्री अनिल वामोरकर
अमरावती
≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈
