हिन्दी साहित्य – यात्रा संस्मरण ☆ न्यू जर्सी से डायरी… 21 ☆ श्री विवेक रंजन श्रीवास्तव ‘विनम्र’ ☆

श्री विवेक रंजन श्रीवास्तव ‘विनम्र’

(प्रतिष्ठित साहित्यकार श्री विवेक रंजन श्रीवास्तव ‘विनम्र’ जी के साप्ताहिक स्तम्भ – “विवेक साहित्य ” में हम श्री विवेक जी की चुनिन्दा रचनाएँ आप तक पहुंचाने का प्रयास करते हैं। श्री विवेक रंजन श्रीवास्तव ‘विनम्र जी, मुख्यअभियंता सिविल (म प्र पूर्व क्षेत्र विद्युत् वितरण कंपनी , जबलपुर ) से सेवानिवृत्त हैं। तकनीकी पृष्ठभूमि के साथ ही उन्हें साहित्यिक अभिरुचि विरासत में मिली है। आपको वैचारिक व सामाजिक लेखन हेतु अनेक पुरस्कारो से सम्मानित किया जा चुका है।आज प्रस्तुत है आपकी विदेश यात्रा के संस्मरणों पर आधारित एक विचारणीय आलेख – ”न्यू जर्सी से डायरी…”।)

यात्रा संस्मरण ☆ न्यू जर्सी से डायरी… 21 ☆ श्री विवेक रंजन श्रीवास्तव ‘विनम्र’

घर का तापमान

भारत में यदि काम वाली न आए तो श्रीमती जी का पारा गरम हो ही जाता है । ऐसी हालत में माहौल गरमा गरम होता है । लिखना ,पढ़ना सारी क्रियेटीविटी धरी रह जाती है।
पर तब भी घर का तापमान मौसम के अनुरूप ही होता है। किंतु यदि यहां बर्फ बारी के दिनों में घरों का तापमान मौसम के अनुरूप ही रखा गया तो मामला गड़बड़ हो जाए, क्योंकि दिसंबर में सहज ही टेंपरेचर माइनस एक या दो डिग्री सेंटीग्रेड के आस पास होता है।

अतः हर घर में हीटिंग की व्यवस्थाएं हैं ।

हमारे घर में बेसमेंट में गैस से गर्म पानी /भाप के लिए बायलर है , गर्म पानी के सर्कुलेशन की व्यवस्था दीवारों में है । हर कमरे में हीट रेडिएटर लगा है । इस तरह बाहर मौसम , हवा और तापमान कैसा भी हो भीतर का टेंपरेचर थर्मोस्टेट से मेंटेन करना हमारे हाथ में होता है।

हां यहां तापमान सेंटीग्रेड में नहीं फेरेनहाइट में नापा जाता है। तो अभी हमारे घर का भीतरी तापमान 69 डिग्री फैरेनहाइट है।

विवेक रंजन श्रीवास्तव, न्यूजर्सी

≈ संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडल (हिन्दी) – श्री विवेक रंजन श्रीवास्तव ‘विनम्र’/श्री जय प्रकाश पाण्डेय ≈

सूचना/Information ☆ सम्पादकीय निवेदन – ई-अभिव्यक्ती (मराठी) – दिवाळी अंक २०२२ – फराळ दिवाळी – अक्षर दिवाळी☆ सम्पादक मंडळ ई-अभिव्यक्ति (मराठी) ☆

🕯 संपादकीय निवेदन 🕯

🕯 ई-अभिव्यक्ती (मराठी) – दिवाळी अंक 🕯

फराळ दिवाळी – अक्षर दिवाळी

सुगंधी उटण्याच्या वातावरणात फराळाचा आस्वाद घेताना तुमचा आनंद द्विगुणीत करण्यासाठी आम्ही घेऊन येत आहोत साहित्याचा नजराणा! अक्षरांच्या दीपांनी तुमचे मन उजळवून टाकायला!

*प्रतिक्षा संपली आता
अभिव्यक्ती येता हाता*

ई अभिव्यक्तीचा पहिला वहिला ई-दिवाळी अंक शब्दसौंदर्याने नटून थटून येत आहे तुमच्या हाती,अगदी लवकरच.

अगदी कुठेही वाचा—

तुमच्यास्मार्टफोनवर, लॅपटॉप, काॅम्प्युटर, आय फोन, टॅबलेटवर, अगदी कुठेही. कारण हा आहे स्मार्ट वाचकांचा स्मार्ट दिवाळीअंक!

विशेष म्हणजे क्यू.आर.कोड सुद्धा मिळणार आहे स्कॅनिंगसाठी.

आता तयार ठेवा तुमचे मोबाईल आणि लॅपटॉप आणि घ्या आनंद या आगळ्यावेगळ्या अंकाचा.पाठवा आपल्या रसिक वाचक मित्रांना आणि वाढवा आनंद दिवाळीचा.

…..आणि हा अमूल्य खजिना अगदी विनामूल्य बरं का!

संपादक मंडळ

ई अभिव्यक्ती मराठी

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

मराठी साहित्य – कविता ☆ विजय साहित्य #147 ☆ भिजून गेली वाणी ☆ कविराज विजय यशवंत सातपुते ☆

कविराज विजय यशवंत सातपुते

कवितेचा उत्सव # 147 – विजय साहित्य

☆ भिजून गेली वाणी ☆ कविराज विजय यशवंत सातपुते ☆

गोंदवल्याच्य सहलिची ही सांगू काय कहाणी

कृतज्ञतेच्या शब्दांनी ही भिजून गेली वाणी.

राजे वदले कवी वृंदाला जाऊ तीर्थ स्थाना

त्यांच्या हाके सवे डोलल्या कित्येकांच्या माना

सुखकर्ता च्या आशीर्वादे बघ दाटून आले पाणी. १

सारी वदली बघत एकटक दूर दूर जाताना

गड जेजुरी,आई यमाई , चैतन्याचा वारा

मग साऱ्यांनी रंगत आणली, सजली सहल दिवाणी. २

सचिन सारथी, सुसुत्र यंत्रणा नाते एक जुळावे

कलेकलेने सहल यात्रीने, कला विश्व फुलवावे

चेष्टा,गंमत आणि मस्करी, स्वामी कृपेची गाणी. ३

धन्य जाहलो आम्ही सारे, गोंदवले बघताना

राम सावळा, परब्रह्म ते, नेत्री या सत्तांना

आबालवृद्धां आनंद दायी, शतायुषी स्वर वाणी. ४

मिळे अनुभूती, झाले दर्शन, यमाईस बघताना

भक्ती शक्ती चा ह्रृद्य सोहळा,सहल अशी खुलताना

अंतरधामी ठसून बसली, प्रासादिक ही वाणी. ५

© कविराज विजय यशवंत सातपुते

सहकारनगर नंबर दोन, दशभुजा गणपती रोड, पुणे. 411 009.

मोबाईल 8530234892/ 9371319798.

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

मराठी साहित्य – विविधा ☆ वसुबारस आणि धनत्रयोदशी ☆ सौ.उज्वला सुहास सहस्त्रबुद्धे ☆

सौ.उज्वला सुहास सहस्त्रबुद्धे

विविधा

☆ वसुबारस आणि धनत्रयोदशी ☆ सौ.उज्वला सुहास सहस्त्रबुद्धे ☆

वसुबारस

दिवाळी या आपल्या मोठ्या सणाची सुरुवात वसुबारस पासून होते. वसुबारस म्हणजे गाई प्रति कृतज्ञता दाखवण्याचा सण!

महाराष्ट्र हे राज्य शेतीप्रधान असल्याने वसुबारस या दिवसाचे महत्त्व आहे. अश्विन कृष्ण द्वादशीला वसुबारस हा सण साजरा केला जातो. वसुबारस याचा अर्थ वसु म्हणजे द्रव्य व त्यासाठी असलेली बारस म्हणून या दिवसाला गोवत्स द्वादशी असेही म्हणतात. या दिवशी गाय वासराची पूजा केली जाते त्यांच्या पायावर पाणी घालून हळदी कुंकू वाहून पूजा करतात. गाईला नैवेद्य म्हणून पुरणपोळी खाऊ घालतात. हिंदू संस्कृतीत गाईला गोमाता समजले जाते व तिच्या उदरात देवांचा वास आहे म्हणून गाई प्रती कृतज्ञता व्यक्त करण्यासाठी हा दिवस साजरा केला जातो. तसेही आपल्या संस्कृतीत नाग, बैल अशा निसर्गात असणाऱ्या प्राण्यांचे पूजा करून ते दिवस साजरे करण्याची प्रथा आहे. वसुबारस पासून अंगणात तुळशीपाशी घराबाहेर पणत्या, आकाश कंदील लावून दिवाळीची सुरुवात केली जाते..

धनत्रयोदशी

दिवाळी सणाचा दुसरा दिवस धनत्रयोदशी या दिवशी धनाची पूजा करतात. या दिवसाचे वैशिष्ट्य म्हणजे डॉक्टर वैद्य लोक धन्वंतरी ची पूजा करतात धने गुळ याचा नैवेद्य दाखवतात ज्या वैद्यकीय बुद्धीच्या जोरावर आपण रोग्याला बरे करू शकतो, त्या धन्वंतरी बद्दल आदर, कृतज्ञता व्यक्त करण्याचा दिवस म्हणजे धनत्रयोदशी!

आता दिवाळी अगदी दारात आलेली असते. पूर्वीच्या काळी घराला अंगण असे त्यामुळे सकाळ, संध्याकाळ अंगणात सडा मारून, दारात रांगोळी काढणे, पणत्या लावणे असा कार्यक्रम होत असे. आता फ्लॅट सिस्टीम मुळे ही मजा गेली, तरीही आपल्या छोट्याशा ब्लॉकच्या आत आनंदोत्सव साजरा करायचा म्हणजे आनंदालाच बंधन घातल्यासारखे वाटते! पण कालाय तस्मै नमः !

© सौ. उज्वला सुहास सहस्रबुद्धे

मराठी साहित्य – जीवनरंग ☆ आर्यनची नौका – एक विज्ञान कथा…भाग 1 ☆ श्री राजीव गजानन पुजारी ☆

श्री राजीव गजानन पुजारी

जीवनरंग

☆ आर्यनची नौका – एक विज्ञान कथा…भाग 1 ☆ श्री राजीव ग पुजारी ☆

किर्लोस्करवाडी ! किर्लोस्कर कारखान्यातील कर्मचाऱ्यांसाठी असलेली एक वसाहत. ३५०-४०० घरांची एक अतिशय टुमदार टाऊनशीप. हॉटमिक्सचे सुंदर डांबरी रस्ते. एक मुख्य रस्ता व त्यापासून निघालेले प्रत्येक गल्लीत जाणारे उपरस्ते. वसाहत तशी स्वयंपूर्ण. किराणा मालाचे दुकान, रोज सकाळी भरणारी भाजी मंडई, जवळील रामानंदनगरहून रोज येणारा दूधवाला, कर्मचारी व त्यांच्या मुलांसाठी आधुनिक व्यायामशाळा, त्याला लागूनच सेमी ऑलिंपिक मापाचा जलतरण तलाव, लहान मुलांसाठी बालोद्यान, केबल टी. व्ही., सोशल क्लब, बालवाडी ते बारावीपर्यंत शाळा, शाळेशेजारी मारुती मंदिर, त्याच्या शेजारी आखाडा, एक टुमदार विठ्ठल मंदिर, नव्याने बांधलेले गणेश मंदिर, क्रिकेटचे मैदान आणि ग्रामदैवत मायाप्पाचे मंदिर. थोडक्यात काय तर पृथ्वीवरील स्वर्गच ! अत्यंत खेळीमेळीचे वातावरण. पूर्ण गांव म्हणजे एक कुटुंबच जणू ! सर्व ग्रामस्थ सुशिक्षित. त्यामुळे शिक्षणाचे वातावरण. शाळेचा दहावीचा व बारावीचा निकाल १००% ठरलेलाच !

राजेंद्र जोशी व त्यांची पत्नी राजश्री हे येथील एक कुटुंब. राजेंद्र मेंटेनन्स विभागात इंजिनियर, तर राजश्री इतिहास विषयात पोस्ट ग्रॅज्युएट. त्या कॉलनीतील शाळेतच इतिहास विषय शिकवितात. आर्यन त्यांचा एकुलता एक मुलगा. लहानपणापासूनच अत्यंत हुशार. दहावी बारावीला बोर्डात प्रथम आल्यावर आय.आय.टी. मुंबईमधून मेकॅनिकल इंजिनीअरींगमध्ये बी. टेक. डिग्री गोल्ड मेडलसह मिळविलेला मुलगा. लहानपणापासूनच अंतराळ विज्ञानाची अतिशय आवड. अमेरिकन अंतराळ संशोधन संस्था नासाने विद्यार्थ्यांसाठी ऑनलाईन आखलेल्या सर्व कार्यशाळांमध्ये त्याने भाग घेतला होता. अंतराळयान, प्रक्षेपक, रोव्हर्स, लँडर्स यांच्या पुठ्ठे, थर्माकोल यांपासून प्रतिकृती बनविण्यात त्याचा हातखंडा. केवळ अभ्यासातच नव्हे तर विविध खेळ, वक्तृत्व यांमध्येसुद्धा तरबेज. वाचनाची व भटकंतीची अत्यंत आवड. बी. टेक. झाल्यावर त्याने अमेरिकेतील जगप्रसिद्ध कॅलटेक् विद्यापीठातून अंतराळ विज्ञान क्षेत्रात एम्.एस्. व नंतर डॉक्टरेटही तेथूनच केली. एम्.एस्.करत असतांना नासाच्या जेट प्रॉपल्शन लॅबोरेटरीत अनेक प्रोजेक्टस्मध्ये नामवंत शास्त्रज्ञांसोबत काम करण्याची संधी त्याला मिळाली. डॉक्टरेट झाल्यावर नासाकडून आलेली गलेलठ्ठ पगाराची ऑफर नाकारून त्याने भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था ‘इस्रो’मध्ये काम करायला सुरुवात केली.

किर्लोस्करवाडीमध्ये राजेंद्र जोशी कुटुंबाशेजारी मनोहर देशपांडे यांचे कुटुंब रहात होते. मनोहर प्रोडक्शन विभागात इंजिनिअर, तर त्यांच्या पत्नी सौ. मानसी गृहिणी. दोन्ही कुटूंबांमध्ये अतिशय घरोब्याचे संबंध. मधुरा त्यांची एकुलती एक कन्या. देखणी, हुशार, अतिशय लाघवी. मधुराला लहानपणापासूनच शुद्ध विज्ञानात रस होता. दहावी बारावीला बोर्डात आल्यानंतर तिने इंडियन इन्स्टिटयूट ऑफ सायन्स, बेंगलुरू येथून पदार्थविज्ञानात एम्एस्सी व नंतर एस्ट्रोफिजिक्समध्ये डॉक्टरेट केले. त्यानंतर तिनेही वैज्ञानिक म्हणून इस्रोमध्येच काम करायला सुरुवात केली. विकास इंजिन, जी. एस्. एल्. व्ही.- मार्क II प्रक्षेपक आदि बनविण्यात दोघांचाही सिंहाचा वाटा होता.

किर्लोस्करवाडीमध्ये शेजारी शेजारी रहात असल्याने आर्यन व मधुरा यांचे एकमेकांकडे जाणे येणे होतेच. राजश्री वहिनींनी कांही वेगळा पदार्थ केला तर त्या मधुराला आवर्जून बोलावत. मानसी वहिनीही आर्यनच्या आवडीचे काही केले तर मुद्दाम त्याला बोलावत. नाटकातसुद्धा अनेकदा त्यांनी एकत्र काम केले होते. शाळेच्या गॅदरिंगमध्ये दोघांना ‘मेड फॉर इच ऑदर’, ‘एक दुजे के लिये’ असे फिशपॉंड्स पडत. बेंगलोरला इस्रोत कामास लागल्यावर कामानिमित्त दोघांचे एकमेकांकडे जाणे होई. दोघांनाही एकमेकांच्या कामातील हुषारी व कामाप्रती असलेली समर्पित वृत्ती यांविषयी आदर होता. हळूहळू आदराची जागा प्रेमाने घेतली. एके दिवशी इस्रोच्या एका सांस्कृतिक कार्यक्रमादरम्यान आर्यनने मधुराला रीतसर, एक गुढगा टेकून गुलाबाचे फूल देऊन प्रपोज केले. घरच्यांचा काही प्रश्नच नव्हता. एका शुभ मुहूर्तावर सांगलीतील एका नामवंत मंगल कार्यालयात दोघांचे शुभमंगल पार पडले. गोव्याच्या निसर्गरम्य वातावरणात आठवडाभर राहून दोघे कामावर रुजू झाले.

क्रमशः भाग पहिला…

© श्री राजीव गजानन पुजारी

विश्रामबाग, सांगली

मो. 9527547629

मराठी साहित्य – इंद्रधनुष्य ☆ गीत ऋग्वेद – मण्डल १ – सूक्त २ ( वायु, इंद्र, मित्रावरुण सूक्त ) ☆ डाॅ. निशिकांत श्रोत्री ☆

डाॅ. निशिकांत श्रोत्री

इंद्रधनुष्य

☆ गीत ऋग्वेद – मण्डल १ – सूक्त २ ( वायु, इंद्र, मित्रावरुण सूक्त ) ☆ डाॅ. निशिकांत श्रोत्री ☆

ऋषी – मधुछंदस् वैश्वामित्र

देवता – १ ते ३ वायु; ४ ते ६ इंद्रवायु; ७ ते ९ मित्रावरुण

मराठी भावानुवादित गीत : डॉ. निशिकांत श्रोत्री

वाय॒वा या॑हि दर्शते॒मे सोमा॒ अरं॑कृताः । तेषां॑ पाहि श्रु॒धी हव॑म् ॥ १ ॥

सर्व जना आल्हाद देतसे हे वायू देवा

येई झडकरी तुझे आगमन होऊ दे देवा

सिद्ध करुनिया सोमरसा या उत्तम ठेविले

ऐक प्रार्थना अमुची आता दर्शन तव होऊ दे ||१||

वाय॑ उ॒क्थेभि॑र्जरन्ते॒ त्वामच्छा॑ जरि॒तारः॑ । सु॒तसो॑मा अह॒र्विदः॑ ॥ २ ॥

यागकाल जे उत्तम जाणत स्तोत्रांचे कर्ते

वायूदेवा तुझियासाठी सिद्ध सोमरस करिते

मधुर स्वरांनी सुंदर स्तोत्रे महती तुझी गाती

सत्वर येई वायूदेवा भक्त तुला स्तविती ||२||

वायो॒ तव॑ प्रपृञ्च॒ती धेना॑ जिगाति दा॒शुषे॑ । उ॒रू॒ची सोम॑पीतये ॥ ३ ॥

विश्वामध्ये शब्द तुझा संचार करित मुक्त

श्रवण तयाचे करिता सिद्ध सर्व कामना होत

सोमरसाचे पान करावे तुझी असे कामना

तव भक्तांना कथन करूनी तुझीच रे अर्चना ||३||

इन्द्र॑वायू इ॒मे सु॒ता उप॒ प्रयो॑भि॒रा ग॑तम् । इन्द॑वो वामु॒शन्ति॒ हि ॥ ४ ॥

सिद्ध करुनिया सोमरसाला तुम्हासि आवाहन

इंद्रवायु हो आता यावे करावाया हवन

सोमरसही आतूर जाहले प्राशुनिया घ्याया

आर्त जाहलो आम्ही भक्त प्रसाद या घ्याया ||४||

वाय॒विन्द्र॑श्च चेतथः सु॒तानां॑ वाजिनीवसू । तावा या॑त॒मुप॑ द्र॒वत् ॥ ५ ॥

वायूदेवा वेग तुझा हे तुझेच सामर्थ्य

बलशाली वैभव देवेंद्राचे तर सामर्थ्य

तुम्ही उभयता त्वरा करावी उपस्थित व्हा अता

सोमरसाची रुची सर्वथा तुम्ही हो जाणता ||५||

वाय॒विन्द्र॑श्च सुन्व॒त आ या॑त॒मुप॑ निष्कृ॒तम् । म॒क्ष्वै॒त्था धि॒या न॑रा ॥ ६ ॥

अनुपम आहे बलसामर्थ्य इंद्रवायुच्या ठायी

तुम्हासि प्रिय या सोमरसाला सिद्ध तुम्हापायी

भक्तीने दिव्यत्व लाभले सुमधुर सोमरसाला

सत्वर यावे प्राशन करण्या पावन सोमरसाला ||६||

मि॒त्रं हु॑वे पू॒तद॑क्षं॒ वरु॑णं च रि॒शाद॑सम् । धियं॑ घृ॒ताचीं॒ साध॑न्ता ॥ ७ ॥

वरद लाभला समर्थ मित्राचा शुभ कार्याला

वरुणदेव हा सिद्ध राहतो अधमा निर्दायला

हे दोघेही वर्षा सिंचुन भिजवित धरित्रीला

भक्तीपूर्वक आवाहन हे सूर्य-वरुणाला ||७||

ऋ॒तेन॑ मित्रावरुणावृतावृधावृतस्पृशा । क्रतुं॑ बृ॒हन्त॑माशाथे ॥ ८ ॥

विश्वाचा समतोल राखती वरूण नी सूर्य

पालन करुनी पूजन करती तेही नियम धर्म

धर्माने नीतीने विभुषित त्यांचे सामर्थ्य

आवाहन सन्मानाने संपन्न करावे कार्य ||८||

क॒वी नो॑ मि॒त्रावरु॑णा तुविजा॒ता उ॑रु॒क्षया॑ । दक्षं॑ दधाते अ॒पस॑म् ॥ ९ ॥

सर्वउपकारी सर्वव्यापी मित्र-वरूणाची

अपूर्व बुद्धी संपदा असे जनकल्याणाची

व्यक्त होत सामर्थ्य तयांचे कृतिरूपातून

फलश्रुती आम्हासी लाभो हे द्यावे दान ||९||

©️ डाॅ. निशिकान्त श्रोत्री

९८९०११७७५४

या सूक्ताचा शशांक दिवेकर यांनी गायलेला आणि सुप्रिया कुलकर्णी यांनी चित्रांकन केलेला व्हिडिओ यूट्युबवर उपलब्ध आहे. त्यासाठी लिंक देत आहे. रसिकांनी त्याचा आस्वाद घ्यावा.

https://youtu.be/1ttGC6lQ16I

Attachments area

Preview YouTube video Rugved Mandal 1 Sukta 2 Indra Vayu Mita Varun Sukt

Rugved Mandal 1 Sukta 2 Indra Vayu Mita Varun Sukt

भावानुवाद : डॉ. निशिकांत श्रोत्री

९८९०११७७५४

[email protected]

मराठी साहित्य – वाचताना वेचलेले ☆ स्वर्गाची करन्सी….अज्ञात ☆ प्रस्तुती – श्री अमोल अनंत केळकर ☆

श्री अमोल अनंत केळकर

वाचताना वेचलेले

☆ स्वर्गाची करन्सी….अज्ञात ☆ प्रस्तुती – श्री अमोल अनंत केळकर ☆

एक मोठे उद्योगपती होते. अतिशय धनाढ्य… भरपूर गाड्या, बंगले, कंपन्या त्यांच्याकडे होत्या. काही म्हणता कशालाच काही कमी नव्हतं…

एक दिवस ते गाडीमधून कंपनीत जाताना, त्यांनी ड्रायव्हरला रेडिओ लावायला सांगितला.कुठलं तरी अधलं -मधलं चॅनेल लागलं.चॅनेलवर एकाचं काही अध्यात्मिक बोलणं चालू होतं.तो प्रवचक बोलत होता, “मनुष्य आयुष्यात भौतिक अर्थाने जे काही कमावतो, ते सर्व काही, मृत्यूसमयी त्याला इथेच सोडून जावं लागतं. तो त्यातले काही म्हणजे काहीच घेऊन जाऊ शकत नाही…”

या उद्योगपतींनी हे ऐकल्यावर ते एकदम अंतर्मुख झाले.एकदम सतर्क झाले.त्यांना एकाएकी जाणवलं,

डोक्यात लख्खकन् प्रकाश पडला की, आपण जे काही प्रचंड वैभव उभारलं आहे, त्यातला एकही रुपया मरताना आपण आपल्या पुढल्या जन्मासाठी घेऊन जाऊ शकत नाही. सर्व काही इथेच सोडून जावं लागणार आहे.

त्यांना एकदम कसंतरीच झालं.ते कमालीचे अस्वस्थ झाले…. ऑफिसमध्ये पोहोचल्यावर त्यांनी तातडीने एक बैठक बोलावली… बैठकीला झाडून सगळे सहाय्यक, सचिव, सल्लागार, सेक्रेटरी, कायदेतज्ज्ञ बोलावले आणि जाहीरपणे सांगितलं की, “मी ही अगणित संपत्ती मिळवली आहे, ती मी मरताना माझ्याबरोबर घेऊन जाऊ इच्छितो. तर मी ते कसे घेऊन जाऊ शकतो, ते मला तुम्ही नीटपणे, विचारपूर्वक सांगा”.

सर्वजण एकमेकांकडे पाहू लागले की, आज साहेब हे काहीतरी असंबध्द काय बोलताहेत! मरताना तर कुणालाच काही बरोबर नेता येत नाही… हे सूर्यप्रकाशाइतके सत्य आहे आणि हे तर ढीगभर संपत्ती बरोबर न्यायची भाषा बोलताहेत. हे जमणार कसं?

साहेबांनी सर्वांना शोधकार्य करायला सांगितलं. बक्षिसे जाहीर केली की, जो कुणी मला यासाठी १००% प्रभावी पध्दत सांगेल, त्याला मी बेसुमार संपत्ती बहाल करीन.

जो तो पध्दत शोधायचा प्रयत्न करू लागला, माहिती काढू लागला. पण काही जमेना. प्रत्येकजण अथक प्रयत्न करत होता. पण उत्तर काही सापडत नव्हतं.

बिझनेसमन दिवसागणिक उदास होत होते.त्यांना हरल्याप्रमाणेच वाटू लागलं की, मी का हे सर्व बरोबर नेऊ शकत नाही?म्हणजे मी हे सर्व इथेच सोडून जायचं? का? मला न्यायचंय हे सर्व.जे मी मेहनतीने मिळवलंय,ते मला का नेता येऊ नये?त्यांना काही सुचेना.

मग त्यांनी यासाठी जाहिरात दिली. भलंमोठं बक्षीस ठेवलं. पण उत्तर सापडेना.

एक दिवस, अचानक एक माणूस या बिझनेसमनच्या ऑफिसमधे आला. ‘साहेबांना भेटायचंय’, म्हणाला.

बिझनेसमननी त्याला केबिनमधे बोलावलं.तो माणूस म्हणाला, “माझं नाव श्याम. मला तुम्हांला काही विचारायचंय. मगच मी यावर काही उत्तर सांगू शकेन.”

बिझनेसमन म्हणाले, “विचार”.

याने विचारलं की, “साहेब, तुम्ही कधी अमेरिकेला गेलाय?”

“हो,”बिझनेसमन म्हणाले.

“खरेदी केलीये तिथे?” श्यामने विचारले.

“हो”. बिझनेसमन म्हणाले. “पैसे कसे दिलेत?” श्यामने विचारले.

“कसे म्हणजे?आपले पैसे देऊन अमेरिकन डाॅलर्स विकत घेतले व दिले,” बिझनेसमन उत्तरले.

“बाकी आणखी कुठल्या कुठल्या देशात गेलात?. तिथे काय खरेदी केलीत आणि काय काय चलने वापरलीत?”

ऑस्ट्रेलियाला ऑस्ट्रेलिअन डाॅलर्स. सिंगापूरला सिंगापूर डाॅलर्स. मलेशियाला रिंगिट. जपानला येन. बांगलादेशला टका… सौदी अरेबियाला रियाल… दुबईला दिरहम्स…

थायलंडला बाथ… युरोपला युरो… म्हणजेच ज्या ज्या ठिकाणी जी जी म्हणून करन्सी चालते, तीच घ्यावी लागते व वापरावी लागते.” बिझनेसमन म्हणाले.

“म्हणजे तुमच्याकडे असलेले पैसे हे सर्व ठिकाणी जसेच्या तसे चालत नाहीत.तर ते तुम्हाला देशानुरूप, जागेनुरूप बदलून घ्यावे लागतात.जिथे जिथे, जी जी करन्सी आहे, ती ती तुमच्याकडचे रुपये देऊन बदलून घ्यावी लागते.”

“बरोबर,” बिझनेसमन म्हणाले.

“मग त्याच न्यायाने तुम्हाला तुमचे पैसे देऊन त्याबदली स्वर्गाची करन्सी देखील विकत घ्यावी लागेल. तिथे तुमचे रुपये कसे चालतील?” श्याम म्हणाला.

“मग?” बिझनेसमनने कुतूहलाने विचारले.

“तिथे ही करन्सी चालणार नाही, कारण स्वर्गाची करन्सी आहे ‘पुण्य!’ आणि तिथे तीच तुम्हांला घ्यावी लागेल. मगच तुम्हाला ती वापरता येईल!

तेव्हा तुमच्याकडचे पैसे हे तुम्हाला ‘पुण्य’ नावाच्या करन्सीमध्ये रूपांतरित करून घ्यावे लागतील. मगच ती बरोबर नेता येईल आणि तिथे वापरता येईल.”

बिझनेसमनच्या डोक्यात आता जास्त लख्ख प्रकाश पडला की, शेवटी बरोबर न्यायला ‘पुण्यच’ कमवायला हवं!

इथली करन्सी अशीच गोळा करावी लागेल की, जिचे पुण्यामध्ये रूपांतर होऊ शकेल. असा काही विचार, वर्तन, आचरण करावं लागेल की, जे जाताना पुण्याच्या रूपात बरोबर नेता येईल.

बिझनेसमनच्या प्रश्नाला यथार्थ उत्तर मिळालं होतं. ते श्यामच्या पायाच पडले. त्यांनी त्याला यथोचित बक्षीस दिले आणि त्याचा सत्कार केला. मनोमन ठरवलं की, या भूतलावर जगण्यासाठी जे काही मिळवतो आहे, मिळवलं आहे,ते आता ‘पुण्य’ नावाच्या करन्सीमध्ये रूपांतरित करून घ्यायचं.आणि हे शेवटपर्यंत करतच राहायचं.वरती जाताना घेऊन जायला एवढे पुरेसे आहे.

लेखक :अज्ञात

संग्राहक : श्री. अमोल केळकर

बेलापूर, नवी मुंबई, मो ९८१९८३०७७९

poetrymazi.blogspot.in,

kelkaramol.blogspot.com

[email protected]

हिन्दी साहित्य – साप्ताहिक स्तम्भ ☆ संवाद # 102 ☆ ठूंठ ☆ डॉ. ऋचा शर्मा ☆

डॉ. ऋचा शर्मा

(डॉ. ऋचा शर्मा जी को लघुकथा रचना की विधा विरासत में अवश्य मिली है किन्तु ,उन्होंने इस विधा को पल्लवित करने में कोई कसर नहीं छोड़ी । उनकी लघुकथाएं और उनके पात्र हमारे आस पास से ही लिए गए होते हैं , जिन्हें वे वास्तविकता के धरातल पर उतार देने की क्षमता रखती हैं। आप ई-अभिव्यक्ति में प्रत्येक गुरुवार को उनकी उत्कृष्ट रचनाएँ पढ़ सकेंगे। आज प्रस्तुत है एक विचारणीय लघुकथा ‘ठूंठ’। डॉ ऋचा शर्मा जी की लेखनी को इस लघुकथा रचने के लिए सादर नमन।)

☆ साप्ताहिक स्तम्भ – संवाद # 102 ☆

☆ लघुकथा – ठूंठ — ☆ डॉ. ऋचा शर्मा ☆

वह घना छायादार वृक्ष था हरे -भरे पत्तों से भरा हुआ। न जाने कितने पक्षियों का बसेरा, कितनों का आसरा। आने जानेवालों को छाया देता,शीतलता बिखेरता। उसकी छांव में कुछ घड़ी विश्राम करके ही कोई आगे जाना चाहता,उसकी माया ही कुछ ऐसी थी। ऐसा लगता कि वह अपनी डालियों में सबको समा लेना चाहता है निहायत प्यार और अपनेपन से। धीरे-धीरे वह सूखने लगा? उसकी पत्तियां पीली पड़ने लगी,बेजान सी। लंबी – लंबी बाँहों जैसी डालियाँ सिकुड़ने लगीं। अपने आप में सिमटता जा रहा हो जैसे। क्या हो गया उसे? वह खुद ही नहीं समझ पा रहा था। रीता -रीता सा लगता, कहाँ चले गए सब? अब वह अपनों की नेह भरी नमी और अपनेपन की गरमाहट के लिए तरसने लगा। गाहे-बगाहे पशु – पक्षी आते। पशु उसकी सूखी खुरदरी छाल से पीठ रगड़ते और चले जाते। पक्षी सूखी डालों पर थोड़ी देर बैठते और कुछ न मिलने पर फुर्र से उड़ जाते। वह मन ही मन कलपता कितना प्यार लुटाया मैंने सब पर, अपनी बांहों में समेटे रहा, दुलराता रहा पक्षियों को अपनी पत्तियों से। सूनी आँखों से देख रहा था वह दिनों का फेर। कोई आवाज नहीं थी, न पत्तियों की सरसराहट और न पक्षियों का कलरव। न छांव तले आराम करते पथिक और न इर्द गिर्द खेलते बच्चों की टोलियां, सिर्फ सन्नाटा, नीरवता पसरी है चारों ओर। काश! कोई उसकी शून्य में निहारती आँखों की भाषा पढ़ ले, आँसुओं का नमक चख ले। पर सब लग्गी से पानी पिला रहे थे। वह दिन पर दिन सूखता जा रहा था अपने भीतर और बाहर के सन्नाटे से। आसपासवालों के लिए तो शायद वह जिंदा था नहीं। सूखी लकड़ियों में जान कब तक टिकती ? हरा-भरा वृक्ष धीरे – धीरे ठूंठ बन रह गया |

एक अल्जाइमर पीड़ित माँ धीरे – धीरे मिट्टी में बदल गई।

अध्यक्ष – हिंदी विभाग, अहमदनगर कॉलेज, अहमदनगर. – 414001

संपर्क – 122/1 अ, सुखकर्ता कॉलोनी, (रेलवे ब्रिज के पास) कायनेटिक चौक, अहमदनगर (महा.) – 414005

e-mail – [email protected] मोबाईल – 09370288414.

हिन्दी साहित्य – कथा-कहानी ☆ कथा कहानी – बड़ों की दुनिया में – भाग – २ ☆ डॉ. हंसा दीप ☆

डॉ. हंसा दीप

संक्षिप्त परिचय

यूनिवर्सिटी ऑफ टोरंटो में लेक्चरार के पद पर कार्यरत। पूर्व में यॉर्क यूनिवर्सिटी, टोरंटो में हिन्दी कोर्स डायरेक्टर एवं भारतीय विश्वविद्यालयों में सहायक प्राध्यापक। तीन उपन्यास व चार कहानी संग्रह प्रकाशित। गुजराती, मराठी व पंजाबी में पुस्तकों का अनुवाद। प्रतिष्ठित पत्र-पत्रिकाओं में रचनाएँ निरंतर प्रकाशित। कमलेश्वर स्मृति कथा पुरस्कार 2020।

आप इस कथा का मराठी एवं अङ्ग्रेज़ी भावानुवाद निम्न लिंक्स पर क्लिक कर पढ़ सकते हैं।

मराठी भावानुवाद 👉 मला नाही मोठं व्हायचं… भाग २ – सौ. उज्ज्वला केळकर

अङ्ग्रेज़ी भावानुवाद 👉 In the world of Elders Part – 2 Translated by – Mrs. Rajni Mishra

☆ कथा कहानी – बड़ों की दुनिया में – भाग – २ ☆ डॉ. हंसा दीप ☆

इसी उहापोह में एक सप्ताह निकल गया, अभी तक कोई नया काम परी को सूझा नहीं है। आज शनिवार है। सब बाहर घूमने जा रहे हैं, रॉयल ओंटेरियो म्यूज़ियम देखने। जब वे लोग अंदर पहुँचे तो सब कुछ भव्य था। बड़ी-बड़ी मूर्तियाँ, काँच के बॉक्स में बेहद नायाब तरीके से सजायी हुई थीं। लेकिन परी वहाँ के सुंदर, अनोखे संग्रहों को नहीं देख रही थी वह तो उस गाइड को देख रही थी जो मीठी आवाज़ में बहुत अच्छी तरह वहाँ का, उन चीज़ों का इतिहास बता रही थी और सभी बहुत ही शांति से उसे सुन रहे थे। कपड़े भी बहुत अच्छे पहने थे उस गाइड ने। काली स्कर्ट, काला ब्लैज़र और गले में लाल स्कार्फ। नैम टैग गले में टंगा था। नया आइडिया उसके दिमाग में कुलबुलाने लगा। ऐसे हील वाले जूते पहन कर वह भी गले में परी का नैम टैग डाल कर गाइड का काम कर सकती है।

वे वापस घर आए तो जो दिन भर किया था वह सब कुछ नानी को फोन पर बताना था। यह एक अच्छा मौका था उसके लिए। सामने टंगा मम्मी का ब्लैज़र पहन लिया, हाई हील के जूते भी पहने और ऊन की डोरी बना कर एक कागज उसमें पिरो लिया जिस पर बड़े-बड़े अक्षरों में लिखा था “परी”। अपना नैम टैग गले में लटका कर सारी तैयारी पूरी करके नानी को फेस टाइम किया। हूबहू उस गाइड की तरह नानी को फोन पर बताने लगी जो-जो भी उसने वहाँ देखा था। यह भी बता दिया कि वह बड़ी होकर गाइड बनना चाहती है। नानी खूब हँसीं। कहने लगीं – “क्या बात है परी, बहुत बढ़िया। ओ हो मेरे बच्चे को यह काम करना है। गाइड क्यों बनोगे बच्चे आप, आपकी नानी प्रोफेसर है। बनना ही है तो प्रोफेसर बनो न। खूब पैसे मिलेंगे।”

वह तो इस आशा में थी कि नानी उसकी बात को समझेंगी, वे उससे बहुत प्यार करती हैं लेकिन नहीं, वह गलत सोचती थी। नानी को कैसे समझाए कि वह तो जानती तक नहीं कि प्रोफेसर कैसे पढ़ाता है, उसे बच्चे कितना पसंद करते हैं। जब कुछ मालूम ही नहीं तो वह उसके बारे में कैसे सोच सकती है। परी का काम करने का उत्साह उसके लिए एक पहेली बनता जा रहा था। कैसे सुलझाए इस पहेली को।

सामने मेज पर फैले उसके वाटर कलर और क्रेयान्स पर नज़र गई तो क्लिक हुआ कि उसे पेंटिंग का बहुत शौक है। उसका सबसे पसंदीदा काम तो पेंटिंग करना है। पूरी बुद्धू है वह। पहले क्यों नहीं सोचा इसके बारे में। चलो, अभी तो देर नहीं हुई है। अब उसके पास एक ऐसा काम है करने के लिए जो शायद सबको पसंद आए। उसके मम्मी-पापा उसे और छोटू को आर्ट गैलेरी ऑफ ओंटेरियो ले गए थे एक बार। वहाँ बड़े-बड़े चित्रों की प्रदर्शनी लगी थी। ऐसे कई चित्र दिखाए गए थे उसे और कहा था – “देखो बेटा, रंगों का कमाल। कलाकार की मेहनत कैसे रंगों को खूबसूरती से सजाती है। चित्रकला कल्पनाओं और रंगों के बेहतरीन मिलाप से जन्म लेती है।”

आखिरकार, उसने एक अच्छा काम खोज ही लिया। इस काम से किसी को कोई आपत्ति हो ही नहीं सकती।

उसने अपने खाली समय में एक के बाद एक कई चित्रों को बनाया और मम्मी-पापा से कह दिया – “यह मेरा आखिरी फैसला है। मैं कलाकार बनूँगी।”

मम्मी-पापा ने एक दूसरे को देखा और फिर परी को देखा। वह एकटक मम्मी-पापा दोनों को देख रही थी। दोनों एक साथ बोल रहे थे या कोई एक बोल रहा था उसे पता नहीं पर कानों में आवाज़ आ रही थी – “कलाकार तो आप हो ही बच्चे। बहुत अच्छे चित्र बनाए हैं आपने। हमें पसंद भी है आपका यह काम। पर आपका खास काम, फुल टाइम का काम कुछ और होना चाहिए, कलाकार को पार्ट टाइम रखो। यह एक शौक हो सकता है पर आपका मुख्य काम नहीं। जो फुल टाइम कलाकार होते हैं वे तो भूखों मरते हैं।”

फुल टाइम, पार्ट टाइम कुछ पल्ले नहीं पड़ा उसके। भूखे मरने की बात भी गले से नीचे नहीं उतरी। कल तक तो बहुत तारीफ करते थे उन विशालकाय चित्रों की, आज तो भाषा बदल गयी है।

परी बहुत उदास है। बहुत कोशिश कर ली उसने अपना काम चुनने की। इन सब बड़े लोगों की बातें बहुत बड़ी हैं। ये समझते ही नहीं कि जो उसने देखा है और जो पसंद आया है वही तो कर सकती है वह, उसी का ख़्वाब देख सकती है। जो उसने देखा ही नहीं है, और अगर देखा भी है और उसे पसंद नहीं है तो वह काम परी कैसे कर सकती है। उसके हर पसंदीदा काम को ये सब लोग रिजेक्ट कर देते हैं।

अब परी ने बड़े होने का ख़्याल दिमाग से निकाल दिया है वह छोटी ही ठीक है। अपने दूध के दाँत ढूँढ रही है वह ताकि उन्हें फिर से लगा सके।

– समाप्त –

संपर्क – Dr. Hansa Deep, 22 Farrell Avenue, North York, Toronto, ON – M2R1C8 – Canada

दूरभाष – 001 647 213 1817

[email protected]

हिन्दी साहित्य – मनन चिंतन ☆ संजय दृष्टि – कविता ☆ श्री संजय भारद्वाज ☆

श्री संजय भारद्वाज

(श्री संजय भारद्वाज जी – एक गंभीर व्यक्तित्व । जितना गहन अध्ययन उतना ही गंभीर लेखन। शब्दशिल्प इतना अद्भुत कि उनका पठन ही शब्दों – वाक्यों का आत्मसात हो जाना है।साहित्य उतना ही गंभीर है जितना उनका चिंतन और उतना ही उनका स्वभाव। संभवतः ये सभी शब्द आपस में संयोग रखते हैं और जीवन के अनुभव हमारे व्यक्तित्व पर अमिट छाप छोड़ जाते हैं। हम आपको प्रति रविवार उनके साप्ताहिक स्तम्भ – संजय उवाच शीर्षक के अंतर्गत उनकी चुनिन्दा रचनाएँ आप तक पहुँचा रहे हैं। सप्ताह के अन्य दिवसों पर आप उनके मनन चिंतन को संजय दृष्टि के अंतर्गत पढ़ सकते हैं। )

☆ आपदां अपहर्तारं ☆

🕉️ श्रीमहालक्ष्मी साधना 🌻

दीपावली निमित्त श्रीमहालक्ष्मी साधना, कल शनिवार 15 अक्टूबर को आरम्भ होकर धन त्रयोदशी तदनुसार शनिवार 22 अक्टूबर तक चलेगी।इस साधना का मंत्र होगा-

ॐ श्री महालक्ष्म्यै नमः।

आपसे विनम्र अनुरोध है कि आप स्वयं तो यह प्रयास करें ही साथ ही, इच्छुक मित्रों /परिवार के सदस्यों को भी प्रेरित करने का प्रयास कर सकते हैं। समय समय पर निर्देशित मंत्र की इच्छानुसार आप जितनी भी माला जप करना चाहें अपनी सुविधानुसार कर सकते हैं ।यह जप /साधना अपने अपने घरों में अपनी सुविधानुसार की जा सकती है।ऐसा कर हम निश्चित ही सम्पूर्ण मानवता के साथ भूमंडल में सकारात्मक ऊर्जा के संचरण में सहभागी होंगे। इस सन्दर्भ में विस्तृत जानकारी के लिए आप श्री संजय भारद्वाज जी से संपर्क कर सकते हैं।

संजय दृष्टि – तूफान

वह प्याले में

उठे तूफान के

किस्से सुनाता रहा,

अपने भीतर,

एक समंदर लिए

मैं चुपचाप सुनता रहा..!

प्रातः 6:50 बजे, 17.10.18

अध्यक्ष– हिंदी आंदोलन परिवार ☆सदस्य– हिंदी अध्ययन मंडल, पुणे विश्वविद्यालय ☆संपादक– हम लोग ☆पूर्व सदस्य– महाराष्ट्र राज्य हिंदी साहित्य अकादमी ☆ ट्रस्टी- जाणीव, ए होम फॉर सीनियर सिटिजन्स ☆

मोबाइल– 9890122603

संजयउवाच@डाटामेल.भारत

[email protected]