मराठी साहित्य – इंद्रधनुष्य ☆ हिरव्या हास्याचा कोलाज आणि गौतम राजर्षी – क्रमश – भाग १ ☆ सौ. श्रीमती उज्ज्वला केळकर ☆

श्रीमती उज्ज्वला केळकर

? इंद्रधनुष्य ?

☆ हिरव्या हास्याचा कोलाज आणि गौतम राजर्षी – क्रमश – भाग १ ☆ सौ. श्रीमती उज्ज्वला केळकर ☆

अगदी अलीकडे एक अतिशय सुरेख असा हिन्दी कथासंग्रह वाचनात आला. पुस्तकाचं नाव ‘हरी मूस्कराहटों वाला कोलाज’ आणि त्याचे लेखक आहेत, गौतम राजऋषि. वेगळ्या वळणाचं पुस्तकाचं नाव वाचून आतील कथांविषयी कुतूहल निर्माण झालंच होतं. कथा वाचता वाचता जाणवलं, कथा सुरेख आहेत. मार्मिक आहेत पुस्तकाचं नाव सार्थ ठरवणार्‍या आहेत. पुस्तक वाचलं आणि मनात आलं, या पुस्तकाचा अनुवाद करायलाच हवा आणि ‘हिरव्या हास्याचा कोलाज या नावाने मी तो केलाही. 

कोलाज म्हणजे विविध रंगी-बेरंगी तुकड्यांची आकर्षक रचना करून निर्माण केलेली देखणी, मनोहर कलाकृती. मराठीत शीर्षकाचा अनुवाद करायचा झाला, तर ‘हिरव्या हास्याचा कोलाज’ म्हणता येईल. यातला हिरवा हा शब्द प्रतिकात्मक आहे. भारतीय सैनिकांची, फौजींची वर्दी म्हणजे गणवेश, हिरवा असतो.  या हिरवी वर्दी धारण करणार्‍या फौजींच्या जीवनावर आधारलेल्या या कथा आहेत. त्यांचे हर्ष-विषाद, विचार-भावना, त्यांच्या एकूण जगण्याचेच काही तुकडे मांडणार्‍या या कथा.  

या  कथांचे लेखक गौतम राजऋषि, भारतीय सेनेत कर्नल आहेत. त्यांचं पोस्टिंग बर्‍याच वेळा काश्मीरच्या आतंकग्रस्त इलाख्यात आणि बर्फाळ अशा उंच पहाडी भागात ‘लाईन ऑफ कंट्रोल’वर झाले आहे. शत्रूबरोबर झालेल्या अनेक चकमकींचा त्यांनी दृढपणे सामना केला आहे. एकदा तर ते गंभीरपणे जखमी झाले होते. कर्नल गौतम राजऋषि हे ‘शौर्य पदक’ आणि ‘सेना मेडल’चे मानकरी आहेत.

त्यांच्या हातातील रायफलीइतकीच त्यांच्या हातातील लेखणीही प्रभावी आहे. जेव्हा ते आपल्या ड्यूटीवर तैनात असतात, तेव्हा तिथे, जेव्हा जेव्हा वेळ होईल, तेव्हा तेव्हा ते लेखणी हाती घेतात. सैनिकी जीवनातील आव्हाने त्यांनी जवळून बघितली आहेत आणि समर्थपणे पेलली आहेत. या दरम्यान घडलेल्या अशा काही घटना आणि व्यक्ती त्यांना भेटल्या नि त्या त्यांच्या कायम स्मरणात राहिल्या. ते अनुभव आणि त्या स्मृतींच्या मग कथा झाल्या. या कथांमधून फौजी जीवनाचे जे दर्शन घडते, ते सर्वसामान्य नागरिकांच्या जीवनापेक्षा खूप वेगळे आहे.

त्यांच्या शब्दांचे बोट धरून आपण पोचतो, सुंदर, मनोहर काश्मीर घाटीमध्ये.  भारतातील नंदनवन. काश्मीर. या सुंदर प्रदेशावर सध्या पसरून राहिलेलं आहे दहशतवादाचं अशुभ सावट …. या प्रदेशाचं आणि आपल्या सीमेचं रक्षण करण्यासाठी, इथल्याच बर्फाळ पहाडांवर उभारलेली सैन्याची ठाणी…चौक्या…गस्त घालण्यासाठी नेमलेल्या सैन्याच्या तुकड्या, हिरव्या वर्दीतील सौनिकांचं कष्टमय जीवन, त्यांची सुख-दु:खे, चिंता-काळज्या, विरंगुळ्याचे, हास्या-विनोदाचे दुर्मिळ क्षण, या सार्‍यांचा सुरेख कोलाज म्हणजे ‘हरी मूस्कराहटों वाला कोलाज’.  सैनिकांचा, अधिकार्‍यांचा स्थानिक लोकांशी येणारा संबंध, त्यातून त्यांना जाणवलेले त्यांचे प्रश्न, त्यांची मानसिकता याचे चित्रमय दर्शन, म्हणजे ‘हरी मूस्कराहटों वाला कोलाज.’ हे दर्शन कधी थेट कथेतून घडते, तर कधी कथेचा बाज घेऊन आलेल्या आठवणी, प्रसंग वर्णन, वार्तांकन या स्वरुयात आपल्यापुढे येते आणि शब्दांचं बोट धरून आपण प्रत्यक्षच पाहू लागतो… ‘हरी मूस्कराहटों वाला कोलाज’

‘हरी मुस्कुराहटों वाला कोलाज’ ही यातली शीर्षक कथा. कथेचा सारांश असा- पीर-पंजालची बर्फाळ शिखरं पार करत सैनिकांना घेऊन चाललेलं विमान एका  दाट हवेच्या पोकळीत सापडून लडखडतं. मृत्यूचा त्या क्षणिक जाणीवेने सगळ्याच्या सगळ्या सैनिकांच्या तोंडून बाहेर पडणारी किंकाळी, बाहेर पडता पडता थांबते. त्या क्षणीही आपल्या वर्दीच्या प्रतिष्ठेची, गौरवाची जाणीव त्यांना होते.

  विमान श्रीनगर हवाई अड्ड्यावर सुखरूप उतरतं. यावेळी सगळ्या सैनिकांचे डोळे आपल्या घरी सोडून आलेल्या प्रियजनांच्या आठवणींचा एक मिळता जुळता कोलाज बनवत आहेत. मेजर मोहित सक्सेनाही आपल्या सव्वा वर्षाच्या मुलीच्या, खुशीच्या आठवणींचा कोलाज त्याला चिकटवू बघतो. तो यंदा दुसर्‍यांदा काश्मीर घाटीत येत आहे.

एअर पोर्टच्या मुख्य प्रवेशद्वारातून बाहेर पडताना, समोर शहीद सोमनाथ शर्माचा भव्य पुतळा आहे. स्वातंत्र्य प्राप्तीनंतर पाकिस्तानकडून येणार्‍या घूसखोरांच्या टोळ्यांनी केलेल्या गोळीबाराचा वर्षाव त्याने एकट्याने आपल्या छातीवर झेलला होता आणि एअर पोर्टचं रक्षण केलं होतं. स्वतंत्र भारताच्या परमवीर चक्राचा तो पहिला मानकरी. सगळे सैनिक त्या पुतळ्याला सॅल्यूट करून पुढे जातात.

पुढे फौजींची निवासाची सोय असलेल्या कॅंपचं वर्णन येतं. हे वर्णन इतकं प्रत्ययकारी आहे की शब्दांवरून डोळे फिरताना आपण त्या कॅंपच्या परिसरात फिरतो आहोत, असं वाटतं.

मोहितला इथे, बर्फाळ पहाडावर वसलेल्या एका छोट्या पण अतिशय महत्वाच्या पोस्टची जबाबदारी सांभाळायची आहे. एकांडी चौकी. सरहद्द पार करून येणार्‍या घुसखोरांवर नजर ठेवणे आणि पोस्टखालून जाणार्‍या महत्वाच्या रस्त्याची सुरक्षा, ही त्याची जबाबदारी.

कर्तव्यदक्ष, ड्यूटीवर जराही ढिलाई खपवून न घेणारा, कठोर मोहित इथे ‘कसाई  मोहित’ म्हणून प्रसिद्ध(?) आहे. मेजर आशीषशी बोलताना त्या मागचं कारणही उलगडतं. मोहित म्हणतो, ‘तीन वर्षापूर्वी मी जेव्हा काश्मीर घाटीत होतो, तेव्हा एकदा आत्मघाती आतंकवाद्यांनी हल्ला केला होता. त्यात आपले दोन जवान शहीद झाले होते. मागून कळलं की ड्यूटीच्या वेळी एक जवान झोपला होता. त्याचा फायदा घेऊन हल्ला झाला होता. त्यानंतर माझा मी राहिलो नाही. ड्यूटीवर जराही ढिलाई दिसली, तरी माझ्यातला ज्वालामुखी उसळतो.’

ड्यूटीचा पहिला दिवस. प्रचंड थंडी. डोळ्यापुढे जर्मन मेड शक्तीशाली दुर्बीण घेऊन तो खालच्या रस्त्याच्या सुरक्षेसाठी उभ्या असलेल्या जवानांचं निरीक्षण करतोय. सगळे अगदी योग्य पद्धतीने उभे आहेत. रायफलवर मजबूत पकड आहे. पण एका ठिकाणी दुर्बीण थबकते. लांस नायक पूरण चंद शिथील दिसतोय. झाडाला टेकलेला. रायफलचा पट्टा ओघळलेला. त्याच्या चेहर्‍यावर एक मधुर हसू आहे. मोहित संतापतो. ड्रायव्हरला जीप काढायला सांगतो. वाटेत त्याला काळतं, तो लग्नं करून नुकताच ड्यूटीवर परत आलाय.

जीप पूरणजवळ थांबते. मोहितला वाटतं, पूरणला त्याच्या नव्या-नवेल्या बायकोच्या स्वप्नातून जागं करणं क्रूरपणाचं होईल, पण ते आवश्यकच आहे. केवळ कर्तव्यपरायणतेच्याच दृष्टीने नव्हे, तर त्याच्या बायकोच्या भविष्याच्या दृष्टीनेसुद्धा. तिचा भांग कायम भरलेला राहायला हवा. त्यासाठी पूरणला स्वप्नातून जागं करायलाच हवं. मेजरला पाहून पूरण कडक सॅल्यूट ठोकत, योग्य पोझिशनमध्ये येतो. चोरी पकडली गेल्याचे चेहर्‍यावर भाव. मोहित त्याच्या ख्याली-खुशालीची चौकशी करतो. लग्नाची मिठाई मागतो. ’ड्यूटीवर ढिलाई नको’, अशी सूचना देत मोहित निघतो. मेजर साहेबांचा हा बदलेला अवतार बघून, पूरण चकित. एक स्मितहास्य त्याच्या ओठांवर तरळतं. ड्यूटीचा आणखी एक दिवस सुरक्षित पार पडतो आणि मेजर मोहित सक्सेनाच्या कोलाजमध्ये पूरणचं हिरवं हास्य जोडलं जातं. चौकीकडे परतताना तो गुणगुणू लागतो,

हरी है ये जमीं कि हम तो इश्क बोते है

हमीं से हँसी सारी, हमीं पलके भिगोते है

धरा सजती मुहब्बत से, गगन सजता मुहब्बत से

मुहब्बत से ही , खुशबू, फूल, सूरज, चाँद होते है     

– क्रमश: भाग १

© सौ. श्रीमती उज्ज्वला केळकर

संपर्क – निलगिरी, सी-५ , बिल्डिंग नं २९, ०-३  सेक्टर – ५, सी. बी. डी. –  नवी मुंबई , पिन – ४००६१४

मो. 9403310170, email-id – [email protected] 

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

image_print

Please share your Post !

Shares

मराठी साहित्य – वाचताना वेचलेले  ☆ “गीती गाईन ज्ञानदेव…” कवयित्री – सुश्री लीना दामले ☆ प्रस्तुती : सुश्री माधुरी परांजपे ☆

📖 वाचताना वेचलेले 📖

☆ “गीती गाईन ज्ञानदेव…” कवयित्री – सुश्री लीना दामले ☆ प्रस्तुती : सुश्री माधुरी परांजपे ☆

आनंद सागरी विहरीन। मुक्त होईन भवचक्रातून।

निरंजन समाधी घेऊन।। सांगती ज्ञानदेव ।।१।।

*

अवघा जनसागर निघाला। संतांसवे आळंदीला।

निरोप द्याया ज्ञानराजाला। बुडाला दुःखार्णवे ।।२।।

*

नामदेव व्याकुळ झाले। दुःखाने जणू पिसे लागले।

कसा राहू ज्ञानदेवा विणे। सांग बापा ।।३।। 

*

ज्ञानदेव समजावीती। नामदेवा वृथा शोक करिसी।

जडदेहाची नको आसक्ती। शरीर हे नश्वर ।।४।।

*

जे जे जगी उपजते। ते ते नाश पावते।

हे तो तुजसी ठावेच असे। नामदेवा ।।५।।

*

कसे समजावू तुजसी। ज्ञानवंत भक्त म्हणविसी।

हा शोक ना शोभे तुजसी। नामदेवा ।।६।।

*

निवृत्ती अंतरबाह्य शांत। सोपाना लीन ब्रह्मस्वरूपात।

मुक्ताई शांत शांत। वियोगाच्या कल्पनेत ।।७।।

*

कार्तिक वद्य त्रयोदशी। शुभ दिन शुभ वेळी।

निघती ज्ञानदेव समाधीस्थळी । सिद्धेश्वरा पास ।।८।।

*

समाधी स्थळ स्वच्छ केले। गोमयाने सारविले।

अंथरीली बेल,तुळशी अन फुले। आसनाभोवती ।।९।।

*

इंद्रायणीत स्नान केले। सुवासिनींनी ओवाळीले।

चंदन उटी लावली नामदेवे। ज्ञानदेवांसी ।।१०।।

*

शांत संयत चाल। कंठी तुळशीची माळ।

चालले ज्ञानदेव। वैकुंठासी ।।११।।

*

सद्गुरू निवृत्तीनाथांसी वंदिले। शुभ आशिष घेतले।

नतमस्तक ज्ञानदेव। गुरू पुढती ।।१२।।

*

नामदेव, निवृत्तीनाथ। घेऊन चालिले ज्ञानदेवास।

बसविले आसनी विवरात। भरल्या कंठी ।।१३।।

*

नंदादीप चेतविले। रत्नदीप प्रकाशले।

अवघी समाधी उजळे। स्वर्गीय प्रकाशात ।।१४।।

*

पद्मासनी बसून। भावार्थ दीपिका समोर ठेवून।

मुखावरी दिव्य हास्य लेवून। घेतले नेत्र मिटून ।।१५।।

*

समाधिस्त ज्ञानेश्वर होती। थरथरत्या हाती जड शिळा बसवती।

नामदेव समाधीवरती। जड अंतःकरणे ।।१६।।

*

ज्ञानसूर्य बुडाला। घन अंधकार पसरला।

शोक अपार दाटला। वैष्णवांच्या मनी ।।१७।।

*

ज्ञानियांचा राजा गेला। नामदेव दुःखार्णवी बुडाला।

निवृत्तीनाथ समजावीती त्यांना। अपार स्नेहे ।।१८।।

*

कुठे न गेले ज्ञानदेव। इथेच आहे ज्ञानदेव।

चराचरी भरले ज्ञानदेव। संजीवन समाधी घेऊन ।।१९।।

*

सगुण समाधी घेऊन। अमर झाले ज्ञानदेव।

पूर्णानंदी राहे सदैव। सिद्धेश्वरा पास ।।२०। 

कवयित्री : सुश्री लीना दामले (खगोलीना)

प्रस्तुती : सुश्री माधुरी परांजपे

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

image_print

Please share your Post !

Shares

मराठी साहित्य – पुस्तकावर बोलू काही ☆ ‘आनंदनिधान’ – लेखक : श्री विश्वास देशपांडे ☆ डाॅ. मीना श्रीवास्तव ☆

डाॅ. मीना श्रीवास्तव

? पुस्तकांवर बोलू काही ?

☆ ‘आनंदनिधान’ – लेखक : श्री विश्वास देशपांडे ☆ डाॅ. मीना श्रीवास्तव ☆

लेखक – श्री विश्वास देशपांडे

प्रकाशक – सोहम क्रिएशन अँड पब्लिकेशन, पुणे  

पृष्ठसंख्या – १६० पाने 

पुस्तकाचे मूल्य – २०० रुपये  

(पुस्तक खरेदीसाठी लेखक श्री विश्वास देशपांडे यांच्याशी ९४०३७४९९३२ या मोबाईल क्रमांकावर थेट संपर्क साधावा.)

श्री विश्वास देशपांडे

कोजागिरी पौर्णिमेचे आनंदपर्व आटीव दूध, शर्करा, केशर अन पौष्टिक मेव्याने सजलेले असते. तद्वतच २८ ऑक्टोबर २०२३ च्या कोजागिरीच्या दिवशी चाळीसगावचे जेष्ठ आणि प्रथितयश साहित्यिक श्री विश्वास देशपांडे यांचे प्रकाशित झालेले ‘आनंदनिधान’ हे नवे पुस्तक ‘आनंद-सुधा’ च आहे असे प्रतीत होते. पुस्तकाचे नाव सार्थ ठरवणाऱ्या मुखपृष्ठावरील प्रसन्न सूर्यफुले, निळाईच्या पार्श्वभूमीवर खुलून दिसतात. एकंदरीत लेख ३३, एखाद-दोन अपवाद वगळल्यास ४-५ पानात आटोपशीर रित्या, मुद्देसूद अन गुटगुटीत शब्दकळात बांधलेले, हे विश्वास सरांचे बलस्थान आहे, आधीच्या आणि या साहित्य निर्मितीचे देखील! वाचकांना त्यांच्या ललित लेखनाच्या लालित्याचा लळा लागलेला आहेच. त्यांच्या दृष्टीने अखिल सृष्टीच आनंदनिधान अर्थात आनंदाचा झरा आहे. हे जे आनंदामृत पाझरणारे स्रोत आहेत ते आपल्या दैनंदिन जीवनाचाच भाग आहेत. मात्र त्यांत आनंददायी रंग शोधण्यासाठी रसिक वृत्ती हवी विश्वास सरांसारखी!

पुस्तकातील काही बोलकी उदाहरणे देते. आपला दिवस घड्याळाच्या काट्याबरहुकूम चालतो. मात्र ‘निसर्गरुपे’ या प्रदीर्घ लेखात दिनदर्शिका एखाद्या लावण्यलतिकेच्या बदलत्या रूपाला न्याहाळणाऱ्या दर्पणासारखी आहे. इथे प्रभात, दुपार, संध्याकाळ अन रात्र यांची अप्रतिम निसर्गचित्रे, शब्दांचे आकर्षक रंग लेऊन आनंदाचे इंद्रधनुष्य वाचकांसमोर उभे करतात. त्याचप्रमाणे आपले आयुष्य आनंदविभोर करणारे सण, त्यांची सांस्कृतिक परंपरा अन त्यांचे आजचे रूप, इत्यादींचा उहापोह गुढीपाडवा, दीपावली अन संक्रांत यांवरील लेखात उत्तम तऱ्हेने सादर झाला आहे.     

‘आँखों से जो उतरी है दिल में’ या लेखाचे शीर्षकच संगीतमय. विश्वाससरांच्या संगीताच्या आवडीचे प्रतिबिंबच. संत ज्ञानेश्वर असोत की ग दि मा, त्यांची ‘ऐसी अक्षरे मेळवीन’ असे ब्रीद असले की हे अक्षर माहात्म्य ‘आनंदाचे डोही आनंद तरंग’ निर्माण करणारच. हाच अनुभव या लेखातून येतो. वाचन संस्कृतीशी संबंधी ‘सरीवर सरी आल्या ग’ चे फील देत बरेच लेख पुस्तकात विखुरलेले आहेत. यातून जाणवते की आधी हाती पुस्तक धरून सुविद्य व्हावे, अन मग त्याच हाती अलगद लेखणी धरावी, मग बघा सरस्वती त्या लेखणीत अवतरते की नाही! याच विषयाचे धागे दोरे गवसले, ते पुढील लेखात, ‘देणाऱ्याचे हात हजारो’. वाचनालय म्हणजे अभ्यासू व्यक्तींचे अक्षरशः दुसरे घरच. विश्वास सरांच्या चाळीगावातील एक दर्शनीय आणि श्रद्धेचे स्थान म्हणजे ना बं वाचनालय! याची ग्रंथसंपदा नेत्रदीपक आहेच, पण येथील लक्षणीय कर्तृत्व म्हणजे ८४ वर्षांची अभूतपूर्व परंपरा जपत प्रज्वलित असणारी ज्ञानज्योती, अर्थात ‘सरस्वती व्याख्यानमाला’ ! वाचन, श्रवण, चिंतन आणि मनन या आयुष्य समृद्ध करणाऱ्या पायऱ्यांचे गुणगान करणारा हा लेख अतिशय भावला !    

तसाच एक अन्य लेख ‘वक्ता दशसहस्त्रेषु’ या विषयावर असून लगेच ध्यानात येते की, आजच्या क्षणी कालच्या थोर वक्त्यांची भाषणे आपल्याला का स्मरतात. साहित्य, इतिहास, राजकारण, पुरातन संस्कृती अशा विविध प्रांतातील अजरामर वक्त्यांची नामावली या लेखात आहे. जनतेसमोर आपले वैचारिक दारिद्रय प्रकट करण्याचे आजच्या नेत्यांचे हक्काचे स्थान म्हणजे राजकारणी व्यासपीठ. हा विरोधाभास उद्विग्न करणारा, म्हणूनच हा लेख प्रासंगिक आहे. याच वाचन परंपरेत ‘साहित्य अभिवाचनाची पंढरी- चाळीसगाव’ या लेखात २००० सालापासून ‘इवलेसे रोप लावियले दारी’ अन त्यातून आता दरवर्षी आयोजित केल्या जाणाऱ्या अभिवाचन स्पर्धेचा डेरेदार वृक्ष कसा फोफावलाय याचे विश्वास सरांनी साद्यन्त अभिमानपूर्वक केलेलं वर्णन नक्की वाचावे. चाळीसगावाच्या सकस मातीत सारस्वतांची सुमने कशी उमलतात हे त्यातून कळून येते. लेखकाची चतुरस्त्र लेखणी आणि भाषणे याच समृद्ध मातीची देणगी असावी असे वाटते.

लेखकाचं संतवाङ्मयावर विशेष प्रभुत्व आहेच. भक्तिरसात न्ह्यालेला स्वामी समर्थांची अगाध लीला प्रकट करणारा स्वामीकृपा नावाचा अद्भुत लेख अंतर्मुख करून गेला. या विज्ञान युगात असे काही चमत्कार घडतात, ज्यामुळे ईश्वराच्या अस्तित्वाची अन सानिध्याची प्रकर्षाने खात्री पटते. ही कहाणी केवळ स्वामीभक्तांसाठीच नव्हे तर, त्या प्रत्येकासाठी असावी, ज्यांची कुठली ना कुठली श्रद्धास्थाने आहेत.

एक खास लेख भावनावश करून गेला. ‘कृतज्ञता’! २ डिसेंबर २०२२ रोजी कार अपघातातून बचावल्यावर लेखक आणि त्यांच्या पत्नीवर त्यांच्या शुभचिंतकांनी केलेला सदिच्छांच्या आणि प्रेमाच्या वर्षावाने भारावून जाऊन लेखकाने लिहिलेला हा लेख अति हृदयस्पर्शी आहे. विश्वास सरांचे भावनाशील मन यात प्रकट होतेच, पण ऋजू व्यक्तिमत्वामुळे आणि सरस साहित्यनिर्मितीमुळे वर्धिष्णू झालेला त्यांचा लोकसंग्रह किती विशाल आहे याची जाणीव नक्कीच होते.   

एक लेख मनापासून भावला ! मराठी संगीत नाटक म्हणजे जणू आपल्या जिवाचा जणू जिवाभावाचा मैतरच! ‘संगीत देवबाभळी’ या गाजलेल्या संगीत नाटकाचा जिवंत अनुभव लेखकाने नाटकाच्याच नावाच्या लेखात विशद केलाय. उत्कट भावानुभूती साकार करतांना एक तरी ओवी अनुभवावी, तसेच या नाटकाचा एक तरी प्रयोग अनुभवावा! नाटकाचे हे रंगमंचीय समीक्षण अगदी ‘इंद्रानीच्या डोहासारखेच’ गहिरे अन मनाचा ठाव घेणारे आहे!  

वाचकांना एक लेख वाचून जाणवेल की विश्वास सर कलेचे भोक्ते आहेतच, पण ते जेथे जातील तेथील वैशिष्ठे टीप कागदापेक्षाही अधिक चाणाक्ष नजरेने टिपून घेतात. पुरातन मंदिरे, प्रेक्षणीय स्थळे, इत्यादींवर त्यांचे लेख वाचनीय आहेतच. मात्र हा विशेष लेख आहे, ‘अजिंठ्याच्या लेण्यांतून घडणारे बुद्ध दर्शन’. बोधिसत्व पद्मपाणी या जगप्रसिद्ध चित्राचे मूर्तिमंत वर्णन असो वा बुद्धाच्या जीवनातील विविध प्रसंगांचे चित्रण करणारी दृश्ये असोत, विश्वास सरांनी या दीर्घ लेखात हे सर्व त्यांच्या ओघवत्या भाषेत वर्णन केले आहे. अजिंठा लेण्यांना भेट देण्याआधी हा लेख वाचला तर या लेण्यांच्या अभिजात सौंदर्याचा आपण अधिक बारकाव्यांनिशी अनुभव घेऊ शकतो.

या पुस्तकात हास्यरसाची हलकी फुलकी कारंजी निर्माण करणारे मोजके लेख आहेत. ‘अग्ग बाई, अरेच्या!’ विश्वास सर असे विनोदी लिखाण देखील करतात बरं का, ही खात्री पटते. वानगीदाखल एक लेख! ‘इकडची स्वारी’! विषय मजेशीर, नवऱ्याला बायको काय काय म्हणून संबोधते हा! याची सुरुवात ‘इकडची स्वारी’ पासून उत्क्रांती पावत आजच्या पिढीतील नवऱ्याला सर्रास नावाने (कधी नावे ठेवत) नवी अन जुनी नवरी कसली हाक मारते हे दर्शवले आहे. आपल्या लेखनकौशल्याने खुसखुशीत खुमारी भरत लेखकाने या नावरसाचा गोडवा सुंदर रित्या वाचकांना उपलब्ध करून दिलाय. कशीही हाक मारा, पण प्रेम अबाधित असू द्या, हा लेखातील सुरेख संदेश हृदयात घर करून गेला. आणिक एका विनोदी लेखाचा उल्लेखच करते मंडळी! ‘खाणाऱ्याने खात जावे’ हा खाद्य संस्कृतीवर आधारित लेख मूळ पुस्तकातूनच अस्सल भोजनभाऊ (अथवा बहीण) बनून अधाशासारखा आकंठ ओरपावा ही नम्र विनंती. वाचकहो, ही झाली काही लेखांची ओझरती झलक ! 

विश्वास सरांच्या पुस्तकांची लेटेस्ट संख्या १०, पण त्यांची साहित्यिक गुणवत्ता मात्र १०० टक्क्याहून अधिक, बावनकशी सोन्यासारखी ! आधीच्या लोकप्रिय (त्यातील दोन पुरस्कृत) पुस्तकांच्या सोबतच हे पुस्तक देखील प्रसिद्धी पावेल यात शंका नाही. मंडळी, आपल्याला जीवनात हव्यास असतो आनंदाच्या क्षणाचा. ‘हवास मज तू, हवास तू’ सारखे बेफाम गाणे गात आपण त्याच्या शोधात असतो ! मात्र आपल्याच सभोवती नजर पोचेस्तोवर आनंदाची असंख्य बेटे आहेत हे जाणवायला अन त्यांच्यापर्यंत पोचण्यास जास्त काही करण्याची गरज नाही, कागदाची कोमल नौका पुरे. अट एकच ! ही नौका बनवण्याकरता कागद मात्र ‘आनंदनिधान’ या पुस्तकाचा हवा. यासाठी हे पुस्तक घेणे आणि इतरांना देणे आलेच! कसे अन कुठे ते सांगते, पण हे आनंदपर्व केव्हा साजरे करायचे ते तुम्हीच ठरवायचे !    

परिचय : डॉ. मीना श्रीवास्तव

ठाणे

मोबाईल क्रमांक ९९२०१६७२११, ई-मेल – [email protected]

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

image_print

Please share your Post !

Shares

हिन्दी साहित्य – साप्ताहिक स्तम्भ ☆ डॉ. मुक्ता का संवेदनात्मक साहित्य #218 ☆ मैं और तुम का झमेला… ☆ डॉ. मुक्ता ☆

डॉ. मुक्ता

(डा. मुक्ता जी हरियाणा साहित्य अकादमी की पूर्व निदेशक एवं माननीय राष्ट्रपति द्वारा सम्मानित/पुरस्कृत हैं।  साप्ताहिक स्तम्भ  “डॉ. मुक्ता का संवेदनात्मक साहित्य” के माध्यम से  हम  आपको प्रत्येक शुक्रवार डॉ मुक्ता जी की उत्कृष्ट रचनाओं से रूबरू कराने का प्रयास करते हैं। आज प्रस्तुत है डॉ मुक्ता जी का  मानवीय जीवन पर आधारित एक अत्यंत विचारणीय आलेख मैं और तुम का झमेला। यह डॉ मुक्ता जी के जीवन के प्रति गंभीर चिंतन का दस्तावेज है। डॉ मुक्ता जी की  लेखनी को  इस गंभीर चिंतन से परिपूर्ण आलेख के लिए सादर नमन। कृपया इसे गंभीरता से आत्मसात करें।) 

☆ साप्ताहिक स्तम्भ – डॉ. मुक्ता का संवेदनात्मक साहित्य  # 218 ☆

मैं और तुम का झमेला... ☆

‘जिंदगी मैं और तुम का झमेला है/ जबकि सत्य यह है/ कि यह जग चौरासी का फेरा है/ और यहां कुछ भी ना तेरा, ना मेरा है/ संसार मिथ्या, देह नश्वर/ समझ ना पाया इंसान/ यहाँ सिर्फ़ मैं, मैं और मैं का डेरा है।” जी हाँ– यही है सत्य ज़िंदगी का। इंसान जन्म-जन्मांतर तक ‘तेरा-मेरा’ और ‘मैं और तुम’ के विषैले चक्रव्यूह में उलझा रहता है, जिसका मूल कारण है अहं– जो हमारा सबसे बड़ा शत्रु है। इसके इर्द-गिर्द हमारी ज़िंदगी चक्करघिन्नी की भांति निरंतर घूमती रहती है।

‘मैं’ अर्थात् सर्वश्रेष्ठता का भाव उक्त भेद-विभेद का मूल कारण है। यह मानव को एक-दूसरे से अलग-थलग करता है। हमारे अंतर्मन में कटुता व क्रोध के भावों का बीजवपन करता है; स्व-पर व राग-द्वेष की सोच को हवा देता है –जो सभी रोगों का जनक है। ‘मैं ‘ के कारण पारस्परिक स्नेह व सौहार्द के भावों का अस्तित्व नहीं रहता, क्योंकि यह उन्हें लील जाता है, जिसके एवज़ में हृदय में ईर्ष्या-द्वेष के भाव पनपने लगते हैं और मानव इस मकड़जाल में उलझ कर रह जाता है; जो जन्म-जन्मांतर तक चलता है। इतना ही नहीं, हम उसे सहर्ष धरोहर-सम सहेज-संजोकर रखते हैं और यह सिलसिला पीढ़ी-दर-पीढ़ी अपनी सत्ता काबिज़ किए रहता है। इसका खामियाज़ा आगामी पीढ़ियों को भुगतना पड़ता है, जबकि इसमें उनका लेशमात्र भी योगदान नहीं होता।

‘दादा बोये, पोता खाय’ आपने यह मुहावरा तो सुना ही होगा और आप इसके सकारात्मक पक्ष के प्रभाव से भी अवगत होंगे कि यदि हम एक पेड़ लगाते हैं, तो वह लंबे समय तक फल प्रदान करता है और उसकी कई पीढ़ियां उसके फलों को ग्रहण कर आह्लादित व आनंदित होती हैं। सो! मानव के अच्छे कर्म अपना प्रभाव अवश्य दर्शाते हैं, जिसका फल हमारे आत्मजों को अवश्य प्राप्त होता है। इसके विपरीत यदि आप किसी ग़लत काम में लिप्त पाए जाते हैं, तो आपके माता-पिता ही नहीं; आपके दोस्त, सुहृद, परिजनों आदि सबको इसका परिणाम भुगतना पड़ता है और उसके बच्चों तक तो उस मानसिक यंत्रणा को झेलना पड़ता है। उसके संबंधी व परिवारजन समाज के आरोप-प्रत्यारोपों व कटु आक्षेपों से मुक्त नहीं हो पाते, बल्कि वे तो हर पल स्वयं को सवालों के कटघरे में खड़ा पाते हैं। परिणामत: संसार के लोग उन्हें हेय दृष्टि व हिक़ारत भरी नज़रों से देखते हैं।

‘कोयला होई ना ऊजरा, सौ मन साबुन लाई’ कबीरदास जी का यह दोहा उन पर सही घटित होता है, जो ग़लत संगति में पड़ जाते हैं। वे अभागे निरंतर दलदल में धंसते चले जाते हैं और लाख चाहने पर भी उससे मुक्त नहीं पाते, जैसे कोयले को घिस-घिस कर धोने पर भी उसका रंग सफेद नहीं होता। उसी प्रकार मानव के चरित्र पर एक बार दाग़ लग जाने के पश्चात् उसे आजीवन आरोप-आक्षेप व व्यंग्य-बाणों से आहत होना पड़ता है। वैसे तो जहाँ धुआँ होता है, वहाँ चिंगारी का होना निश्चित् है और अक्सर यह तथ्य स्वीकारा जाता है कि उसने जीवन में पाप-कर्म किए होंगे, जिनकी सज़ा वह भुगत रहा है। ‘कुछ तो लोग कहेंगे, लोगों का काम है कहना’ से तात्पर्य है कि लोगों के पास कुछ तो वजह होती है। परंतु कई बार उनकी बातों का सिर-पैर नहीं होता, वे बेवजह होती हैं, परंतु वे उनके जीवन में सुनामी लाने में कारग़र सिद्ध होती हैं और मानव के लिए उनसे मुक्ति पाना असंभव होता है। इसलिए मानव को अहंनिष्ठता के भाव को तज सदैव समभाव से जीना चाहिए।

‘अगुणहि सगुणहि नहीं कछु भेदा’ अर्थात् निर्गुण व सगुण ब्रह्म के दो रूप हैं, परंतु उनमें भेद नहीं है। प्रभु ने सबको समान बनाया है–फिर यह भेदभाव व ऊँच-नीच क्यों? वास्तव में इसी में निहित है– मैं और तुम का भाव। यही है मैं अर्थात् अहंभाव, जो मानव को अर्श से फ़र्श पर ले आता है। यह मानवता का विरोधी है और सृष्टि में तहलक़ा मचाने का सामर्थ्य रखता है। कबीरदास जी का दोहा ‘नैना अंतर आव तू, नैन झांप तोहे लेहुं/ ना हौं  देखूं और को, ना तुझ देखन देहुं’ में परमात्म-दर्शन पाने के पश्चात् मैं और तुम का द्वैतभाव समाप्त हो जाता है और तादात्म्य हो जाता है। जहाँ ‘मैं’नहीं, वहाँ प्रभु होता है और जहाँ प्रभु होता है, वहाँ ‘मैं’ नहीं होता अर्थात् वे दोनों एक स्थान पर नहीं रह सकते। सो! उसे हर जगह सृष्टि-नियंता की झलक दिखाई पड़ती है। इसलिए हमें हर कार्य स्वांत: सुखाय करना चाहिए। आत्म-संतोष के लिए किया गया कार्य सर्व-हिताय व सर्व-स्वीकार्य होता है। इसका अपेक्षा-उपेक्षा से कोई सरोकार नहीं होता और वह सबसे सर्वश्रेष्ठ, सर्वोपरि व सर्वमान्य होता है। उसमें न तो आत्मश्लाघा होती है; न ही परनिंदा का स्थान होता है और वह राग-द्वेष से भी कोसों दूर होता है। ऐसी स्थिति में नानक की भांति मानव में केवल तेरा-तेरा का भाव शेष रह जाता है, जहाँ केवल आत्म- समर्पण होता है; अहंनिष्ठता नहीं। सो! शरणागति में ‘सर्वे भवंतु सुखीनाम्’ का भाव व्याप्त होता है, जो उन सब झमेलों से श्रेष्ठ होता है। दूसरे शब्दों में यही समर्पण भाव है और सुख-शांति पाने की राह है।

नश्वर संसार में सभी संबंध स्वार्थ पर आधारित हैं। इसलिए यहां स्पर्द्धा नहीं, ईर्ष्या व राग-द्वेष का साम्राज्य है। मानव को काम, क्रोध, लोभ, मोह व अहंकार को त्यागने का संदेश दिया गया है। यह मानव के सबसे बड़े शत्रु हैं, जो उसे चैन की साँस नहीं लेने देते। इस आपाधापी भरे युग में मानव आजीवन सुक़ून की तलाश में मृग-सम इत-उत भटकता रहता है, परंतु उसकी तलाश सदैव अधूरी रहती है, क्योंकि कस्तूरी तो उसकी नाभि में निहित होती है और वह बावरा उसे पाने के लिए भागते-भागते अपने प्राणों की बलि चढ़ा देता है।

‘जीओ और जीने दो’ महात्मा बुद्ध के इस सिद्धांत को आत्मसात् करते हुए हम अपने हृदय में प्राणी मात्र के प्रति करुणा भाव जाग्रत करें। करुणा संवेदनशीलता का पर्याय है, जो हमें प्रकृति के प्राणी जगत् से अलग करता है। जब मानव इस तथ्य से अवगत हो जाता है कि ‘यह किराये का मकान है, कौन कब तक ठहर पाएगा’ अर्थात् वह इस संसार में खाली हाथ आया है और उसे खाली हाथ ही लौट जाना है। इसलिए मानव के लिए संसार में धन-दौलत का संचय व संग्रह करना बेमानी है। उसे देने में विश्वास रखना चाहिए, क्योंकि जो हम देते हैं, वही लौटकर हमारे पास आता है। सो! उसे विवाद में नहीं, संवाद में विश्वास रखना चाहिए और जीवन में मतभेद भले हों, मनभेद होने वाज़िब नहीं हैं, क्योंकि यह ऐसी दीवार व दरारें हैं, जिन्हें पाटना अकल्पनीय है; सर्वथा असंभव है।

यदि हम समर्पण व त्याग में विश्वास रखते हैं, तो जीवन में कभी भी कोई समस्या उत्पन्न नहीं हो सकती। एक साँस लेने के लिए मानव को पहली सांस को छोड़ना पड़ता है, इसलिए संचय करने का प्रश्न ही कहाँ उठता है? इसका स्पष्ट प्रमाण है कि ‘कफ़न में भी जेब नहीं होती।’ यह शाश्वत् सत्य है कि सत्कर्म ही जन्म-जन्मांतर तक मानव का पीछा करते हैं और ‘शुभ कर्मण ते कबहुँ न टरौं’ भी उक्त भाव को पुष्ट करते हैं कि ‘प्रभु सिमरन कर ले बंदे! यही तेरे साथ जाएगा’, वरना वह लख चौरासी के भँवर से कभी भी मुक्त नहीं हो पाएगा। इस मिथ्या संसार से मुक्ति पाने का एकमात्र साधन उस परमात्म-सत्ता में विश्वास रखना है। ‘मोहे तो एक भरोसो राम’ और ‘कब रे! मिलोगे राम/ यह दिल पुकारे तुम्हें सुबहोशाम’ आदि स्वरचित गीतों में अगाध विश्वास व आत्म-समर्पण का भाव ही है, जो मैं और तुम के भाव को मिटाने का सर्वश्रेष्ठ व सर्वोत्तम साधन है। यह मानव को जीते जी मुक्ति पाने की राह पर अग्रसर करता है।

© डा. मुक्ता

माननीय राष्ट्रपति द्वारा पुरस्कृत, पूर्व निदेशक, हरियाणा साहित्य अकादमी

संपर्क – #239,सेक्टर-45, गुरुग्राम-122003 ईमेल: drmukta51@gmail.com, मो• न•…8588801878

≈ संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडल (हिन्दी) – श्री विवेक रंजन श्रीवास्तव ‘विनम्र’/श्री जय प्रकाश पाण्डेय  ≈

image_print

Please share your Post !

Shares

हिंदी साहित्य – व्यंग्य ☆ “बेगुनाही की सजा” ☆ सुश्री इन्दिरा किसलय ☆

सुश्री इन्दिरा किसलय

☆ व्यंग्य – “बेगुनाही की सजा 📚 सुश्री इन्दिरा किसलय ☆

‘—- ज़ाहिर सी बात है जो अंधेरे में देख सकता है उसे ज्ञानी कहते हैं। ज्ञान के आलोक में तीसरी आँख खुल जाती है। ऐसे में उल्लू की खूबियों के मद्देनज़र उसे उल्लू (मूर्ख) उलूक या घुबड़ कहना सरासर अपमान है। लक्ष्मीजी के पर्यटन मंत्री की ऐसी अवमानना। ऐसी तौहीन !

मुंबई एअरपोर्ट पर जेट एअरवेज़ के बोइंग 777 के काॅकपिट में उल्लू घुस गया। खबर बन गई।खबर तो उल्लुओं (परंपरागत अर्थ में) की ही बनती है। उल्लुओं को पेड़ों पर होना चाहिए पर 21 वीं सदी में विकास चरम पर है। अतः उसका सोचना भी स्वाभाविक है। शहर की चकाचौंध और पाँच सितारा सुविधाओं पर उल्लुओं का भी हक है। यूं कहें कि उल्लुओं का ही हक है।

समझ में नहीं आता आखिर उल्लू जेट से क्यों उतारा गया।शायद उसने हवाई चप्पल नहीं पहनी थी। कहते हैं देश में ऐसा समाजवाद आएगा कि हवाई चप्पल वाले हवाई यात्रा कर सकेंगे। वे हवाई किले भी बना पायेंगे। श्रीदेवी वाला मिस्टर इंडिया का हवा हवाई गाना भी गा सकेंगे।

जेट से निकाल बाहर करनेवाले कर्मचारी के हाथों में उल्लू बेहद भोलीभाली सवालिया मुद्रा में नज़र आया। बस हैरान परेशान सा अपनी गोल गोल आँखों से मटर मटर देखता रहा। वह अभी तक समझ नहीं पाया है  कि सारे गुनहगार देश से बेखौफ बेखटके उड़ जाते हैं । फिर लौटकर नहीं आते। उसने तो कोई गुनाह नहीं किया। वक्त बुरा हो तो बेगुनाही भी गुनाहों में शुमार की जाती है। नसीब कि उसे जेल में नहीं डाला। ई डी नहीं छुलाई।

उल्लू सोचने लगा अच्छा हुआ वह दिन में ढंग से देख नहीं पाता वर्ना उसे जाने क्या क्या देखना पड़ता। ये आदमजात भी इतनी बेढंगी और दोगली है कि क्या कहने। मूर्ति बनाकर घर में रखती है, दीवाली पर पूजा करती है, और जिन्दा उल्लुओं को दुत्कारती है। उन्हें गाली बतौर इस्तेमाल करती है। तांत्रिक भी उल्लुओं के जरिए अपना उल्लू सीधा करते हैं।

उल्लू मन में सोच रहा था – मैं काॅकपिट में ही घुसा था ना। किसी की कुर्सी पर तो नहीं बैठा था। अजीब लोग हैं एक तरफ तो कहते हैं मेरे रहने से किसी की बुरी नज़र नहीं लगती। मैं जेट में रहता तो सभी सुरक्षित और बेफिक्र रहते पर नहीं—आदमी की बुद्धि कब कौन सा रंग बदल ले कहना मुश्किल है। गिरगिट भी आदमी से चिढ़े हुये हैं। वे भी मानहानि का दावा दायर करने की सोच रहे हैं।

काश मुझे मनुष्य की भाषा आती ! टी वी के बेहूदे बेसुरे अभद्र डिबेट में सभी की पोल खोलकर रख देता। “पैचान कोन” वाले काॅमेडियन की तर्ज पर जरूर पूछता “बोलो बोलो उल्लू कौन!”

🏵️ 

©  सुश्री इंदिरा किसलय 

≈ संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडल (हिन्दी) – श्री विवेक रंजन श्रीवास्तव ‘विनम्र’/श्री जय प्रकाश पाण्डेय  ≈

image_print

Please share your Post !

Shares

हिन्दी साहित्य – मनन चिंतन ☆ संजय दृष्टि – अपरिहार्य ☆ श्री संजय भारद्वाज ☆

श्री संजय भारद्वाज

(श्री संजय भारद्वाज जी – एक गंभीर व्यक्तित्व । जितना गहन अध्ययन उतना ही  गंभीर लेखन।  शब्दशिल्प इतना अद्भुत कि उनका पठन ही शब्दों – वाक्यों का आत्मसात हो जाना है।साहित्य उतना ही गंभीर है जितना उनका चिंतन और उतना ही उनका स्वभाव। संभवतः ये सभी शब्द आपस में संयोग रखते हैं  और जीवन के अनुभव हमारे व्यक्तित्व पर अमिट छाप छोड़ जाते हैं।  हम आपको प्रति रविवार उनके साप्ताहिक स्तम्भ – संजय उवाच शीर्षक  के अंतर्गत उनकी चुनिन्दा रचनाएँ आप तक  पहुँचा रहे हैं। सप्ताह के अन्य दिवसों पर आप उनके मनन चिंतन को  संजय दृष्टि के अंतर्गत पढ़ सकते हैं।)

? संजय दृष्टि – अपरिहार्य ? ?

राजा का मुकुट देख

विस्मित थे नगरवासी,

दुर्लभ रत्नों का

आभामंडल देख

चकित थे नगरवासी,

चकाचौंध में नहीं

देख पाए वे

मुकुट के भीतर के

तीक्ष्ण काँटे और

राजा का

लथपथ रक्ताभिषेक,

जय-जयकार,

हर्ष-उल्लास,

स्वार्थ-प्रमाद,

चाटुकारिता,

कलुष, विडंबना,

बनावटी अपनत्व,

मुकुट ढोने वालों के दुख की

मूक परिणति होती है;

सत्य जानते हुए

चुप रहना

राजा की नियति होती है,

फिर शनैः-शनैः

रीत जाता है सब कुछ,

पूरी कर अपनी पिपासा

मुकुट बंद कर देता है दरवाज़ा;

शासन-प्रशासन से

निर्वासित हो जाता है राजा,

नीति कहती है-

सुरक्षा, अनुशासन,

विकास, संगठन,

सीमाएँ, प्रसार,

उत्थान, खुशहाली के लिए

किसी न किसीको

होना पड़ता है राजा

और हाँ,

व्यवस्था के लिए

अनिवार्य होता है राजा..!

© संजय भारद्वाज 

(प्रातः 8:15 बजे, दि.10.12.2015)

अध्यक्ष– हिंदी आंदोलन परिवार सदस्य– हिंदी अध्ययन मंडल, पुणे विश्वविद्यालय संपादक– हम लोग पूर्व सदस्य– महाराष्ट्र राज्य हिंदी साहित्य अकादमी ☆   ट्रस्टी- जाणीव, ए होम फॉर सीनियर सिटिजन्स 

मोबाइल– 9890122603

संजयउवाच@डाटामेल.भारत

[email protected]

☆ आपदां अपहर्तारं ☆

💥 🕉️ मार्गशीर्ष साधना सम्पन्न हुई। अगली साधना की सूचना हम शीघ्र करेंगे। 🕉️ 💥

नुरोध है कि आप स्वयं तो यह प्रयास करें ही साथ ही, इच्छुक मित्रों /परिवार के सदस्यों  को भी प्रेरित करने का प्रयास कर सकते हैं। समय समय पर निर्देशित मंत्र की इच्छानुसार आप जितनी भी माला जप  करना चाहें अपनी सुविधानुसार कर सकते हैं ।यह जप /साधना अपने अपने घरों में अपनी सुविधानुसार की जा सकती है।ऐसा कर हम निश्चित ही सम्पूर्ण मानवता के साथ भूमंडल में सकारात्मक ऊर्जा के संचरण में सहभागी होंगे। इस सन्दर्भ में विस्तृत जानकारी के लिए आप श्री संजय भारद्वाज जी से संपर्क कर सकते हैं। 

संपादक – हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडल (हिन्दी) – श्री विवेक रंजन श्रीवास्तव ‘विनम्र’/श्री जय प्रकाश पाण्डेय ≈

image_print

Please share your Post !

Shares

English Literature – Article ☆ Mission HAPPINESS – My Idyllic Life – My Laughter Yoga Journey-1 ☆ Mr. Jagat Singh Bisht ☆ 

☆ Mission HAPPINESS – My Idyllic Life – My Laughter Yoga Journey-1 ☆ Mr. Jagat Singh Bisht ☆ 

Shri Jagat Singh Bisht

(Master Teacher: Happiness & Well-Being, Laughter Yoga Master Trainer, Author, Blogger, Educator, and Speaker.)

About the book:

This is a book on happiness, an autobiography, and a memoir that takes you for a journey on the pathway of authentic happiness, well-being, and a meaningful life. It gives you a new understanding of happiness and well-being and how to achieve them.

It takes a peek at my formative years, my work life, and my experiments with happiness. You will find, inside, a roadmap for a fruitful and fulfilling life, based on years of deep study and practical experience. It blends the best of positive psychology, meditation, yoga, laughter yoga, and spirituality.

The book will enable you to discover new ways to flourish in life, find inner peace, and contribute towards enhancing well-being on this planet. You will gain tremendous insight into life and happiness. The new learning, investigation, and wisdom can catapult you into higher realms of existence!

Amazon Kindle Link: >>>> 

👉 Mission HAPPINESS – My Idyllic Life

Excerpts from – Mission HAPPINESS 

MY LAUGHTER YOGA JOURNEY

(e-abhivyakti presents chapter MY LAUGHTER YOGA JOURNEY in three parts.)

Radhika and I always thought of contributing to the happiness and well-being of people around us. We decided to learn and propagate Laughter Yoga for health, happiness, and welfare of people.

Laughter yoga is a unique concept where any one can laugh for no reason, without the use of jokes, comedy, or humour. It generates a lot of feel-good hormones, positive vibes, and cheer.

It was sometime in the mid-nineties. I was on deputation to corporate centre in connection with compilation of compendium of staff instructions. As usual, I had gone for a morning walk in the Lokhandwala Park, Mumbai. I found Madhuri and Madan Kataria, founders of laughter yoga, conducting a laughter session there. The laughter club movement was just taking shape.

The Katarias had meanwhile moved to Bengaluru and there was some time for the next training programme to begin. I requested Dr Kataria to send some literature and videos. Every evening, after coming back from the bank, I used to watch laughter yoga learning videos, along with Radhika, and practise the exercises.

Even before going for the training and being formally trained, we felt confident that we could conduct a laughter session. We formed laughter club of state bank learning centre and started conducting regular sessions in the morning for the benefit of participants coming for training to the centre.

The decision to enroll for the laughter yoga teacher’s training in Bangalore proved to be a rewarding experience of our life. There were 23 of us there, coming from Sweden, Austria, United Kingdom, Iran, United States, Malaysia, South Africa, Uzbekistan, Vietnam and, of course, India. We were privileged to have Dr Kataria as our trainer in the serene settings of the school of ancient wisdom, just outside the city.

When we landed there, none of us had even imagined that the course of our lives is going to change forever. It was not just another program that we were attending. It was an intense experience, as intense as it can get. Within no time, all of us got so close to each other that we felt we had been familiar for ages.

It was the warmest and most cheerful bonding. During our stay there, we became dearest friends forever. It is such a nice feeling that you have close friends all around the globe, who would be only too happy to receive you, when you visit them.

After returning to Indore, we formed suniket laughter club in our neighborhood and got connected to hundreds of people instantly. It was not a casual hello-hi relationship but full of cheer and warmth. The club acquired international fame and attracted visitors from many countries.

We were also fortunate to laugh with bank employees every week, who came for various trainings to the learning center. It was an instant connect with each one of them at the being level. In general, official interactions are mostly at the functional level and it is rather difficult to relate at the being level.

We also had opportunities to present laughter yoga in schools, ashrams, naturopathy centers, and many other forums. Each occasion brought us close to many people. The laughter connect is instant, as well as long lasting. We develop close, warm, and assuring relations of mutual care and deep trust.

Carolyn Laughalot and Desmond Nicholson, laughter yoga leaders from eltham laughter club, Melbourne were our guests. They visited our laughter clubs and Sri Sarada Ramakrishna vidya mandir.

Positive psychologists, after years of research, have come to the conclusion that we experience authentic happiness if we have some close, dependable, and intimate friends. Happiness comes from warm bonding and intimate sharing at the being level.

Laughter yoga opens frontiers of personal bonding. We felt proud to have several warm hearts beating in resonance with us, in our neighborhood, workplace, and all over the world. We were deeply connected and inter-connected.

We gave a presentation on laughter yoga before a hundred girl students at Sri Sarada Ramakrishna vidya mandir, Indore. The connect was instant and the atmosphere turned ethereal within a few minutes.

Earlier, the principal of the school had shared with us that the students were finding it difficult to concentrate on their studies and appeared sad, tired, and depleted of energy. She felt sad that the children were not cheerful at all and faced a lot of stress. When we told her about the benefits of laughter yoga, she readily agreed to give it a try in the school.

The principal and the teachers were amazed by the simplicity, instant impact, and tremendous transformative power of laughter yoga. They observed that the children listened to the directions given to them with rapt attention and showed a great sense of discipline during the exercise routine.

We also conducted a personality development workshop for children using laughter yoga as a tool. The children really liked it. We feel laughter yoga is a powerful tool for personality development, which enhances communication skills, leadership qualities, team building, creativity, and self-confidence in children.

Laughter yoga made me a better human being in many respects. I could now relate to people more warmly and add some joy to their lives. I looked forward to meeting and greeting people. The people also sensed my inner warmth and responded smilingly. My inter-personal skills improved tremendously.

As a person, I matured and mellowed to a great extent. All the stress and tension had gone. There was a feeling of tranquility and trust that things would go right. There were no worries and unnecessary apprehensions. I found a deeper meaning in life. I added value and joy to the lives of scores of human beings with each sunrise and felt fulfilled in my heart as the sun set.

I discovered a mission to which I was devoted whole-heartedly and felt rewarded in my pursuit. It was a great experience touching the lives of young children and the elderly people. There could be nothing more satisfying.

In my journey of laughter yoga, I came close to several people and institutions. I became more understanding and compassionate. As a trainer and facilitator at my workplace, I could walk into any class and break the ice spontaneously. I had heart-to-heart talks, full of intimacy, and imparted lessons of authentic happiness in a subtle, yet effective, manner.

I could lead any group to joyful singing, dancing, laughter, and play, whenever required to enhance their training experience. I had something in my armory to give it to them, which had a lot of back-home utility to enrich their lives, and the lives of their near and dear ones.

I spread the message of health, happiness, and peace, wherever I went. I made it a point to meet as many people as possible and laugh with them. I preferred to spend more and more quality time with human beings. The entire focus of my life shifted to contributing my bit for the good of human beings.

I became more caring and loving for those around me. I communicated better, felt fearless, and became more effective. Laughter yoga gradually transformed me to be a better human being.

 

A compliment that I cherish even today came from my son, then just 24-year-old. I was visiting Gurgaon, where he was working, and was asked to do a presentation on laughter yoga at the state bank academy.

When I told him about it, he remarked, “Papa, this is a unique life skill that you have acquired. You can do it anytime, anywhere, for anyone. Now, you have the heavenly gift of giving joy to other beings. It is truly inspiring.”

This insight, coming from a youngster, was amazing. No doubt, laughter yoga is an invaluable life skill which we can use to bring joy to all around us. It is divine!

We visited Kausani at the foothills of Himalayas in north India. It is one of the most picturesque and tranquil places we have ever been to.

 

Mahatma Gandhi called it the Switzerland of India. He compiled Gujarati translation ‘Anasakti Yog’ of the Bhagavad Gita while staying at an ashram, now named as anasakti ashram.

Sarla Ben, fondly remembered as Gandhi’s British daughter, established lakshmi ashram here in 1946. It was set up as a basic education program where girls would receive academic education along Gandhian lines and get trained to become social activists, so that they would, in turn, work to become self-reliant to uplift their village sisters of remote Uttarakhand.

Most of the students at the ashram come from poor, rural families. Others are from particularly remote villages where access to post primary school is still a problem, especially for girls. They belong to small, off-road villages and relatively uneducated families. The school considers it important that everyone at the ashram lives and works together, irrespective of social differences.

We reached the ashram, after a steep climb, in the afternoon. Two little girls guided us to Kanti Didi, a devoted Gandhian and in-charge of the school activities, affectionately called Odee by all in the ashram. She bonded with us in no time as she understood the deep value hidden in laughter.

Odee summoned a girl and asked her to ring the ashram bell. All the girls assembled in a jiffy and were told to proceed to the shanti bhavan, community hall for prayers and cultural activities. In her simple, yet sincere and effective way, Odee announced that we had something valuable to share and everyone should pay apt attention.

There were about 60-70 lovely, little girls there. We told them how much we loved children and how wonderful each one of them was. Then, we explained the concept of laughter yoga in a simple manner. A laughter session followed.

Oh, what an amazing session it was! We had never experienced anything like that before. It was joy, cheers, and energy all around. Odee, probably in her seventies, was as ecstatic as the kids.

The session lasted for one and a half hours. Sheer joy, nothing else. Towards the end, everyone was lying down, face up, meditating laughingly, as if in a trance.

They offered us kaadha, a concoction of Himalayan herbs, and requested us to stay back for the evening play time. We agreed readily.

In the evening, we went to a lush green play field, surrounded by tall trees, and the girls, clutching our hands tightly, took us back to our childhood days. We ran and played with them like kids.

First, we formed a laughter train and ran around the entire field and then marched like soldiers with loud shouts of ho-ho ha-ha. Towards the end, we performed a laughter orchestra. It seemed we had slipped into super consciousness.

All the girls were talented in their own way – some were athletes, some good at games, and almost everyone could sing and dance well. There were some volunteers there, Michelle from Denmark, Alexandra (UK), Leo (Germany), David (UK), Pramila (Italy) and Uma (Hyderabad). It was an awesome evening.

By now, we were like a family and the girls would not let us go back. We promised that we would come back the next day, stay, and laugh with them the whole day, and have lunch together.

Next evening, we were there and joined them for their evening prayers in Gandhian style. They arranged an impromptu cultural evening and farewell for us. It was singing, dancing, play, and laughter – pure joy all the way. What terrific talent those girls possess! Unbelievable. It was a marvelous evening, brimming with emotions. By now, we were all theirs and they were all ours.

The girls surrounded us and held our hands with so much warmth that Radhika had tears in her eyes. It was difficult to depart. Two girls, with torches, came down the hills to escort us back to our hotel, in pitch darkness.

Early in the morning, as we were preparing to leave, we saw Odee knocking at our door. She had come to bid adieu. How thoughtful of her! She assured us that they will keep practicing laughter yoga regularly in their ashram, as they find immense value in it.

Have you ever had the experience of laughter meditation? It is one of the most intense and beautiful experiences that you can ever have. But you have to experience it yourself. It is a mystery. It cannot be told in words by anyone to you.

When you laugh, you forget the past. You cannot bother about the future. And you are oblivious of the surroundings.

Laughter starts to flow like a fountain. There is no laugher, it’s only laughter. The laugher mingles with laughter, and they become one. It is something divine. It is pure bliss. The mind becomes serene and radiant like the full moon.

I have got my deepest fulfilment while conducting laughter meditation. The participants feel cathartic and fully liberated. All the pain and agony vanish. It feels so good and light. There is no trace of physical, mental, or emotional stress left.

Every molecule of the universe becomes still and tranquil. All the blockages are cleared. Consciousness begins to flow happily and freely. You become a part of the joyous cosmic dance. A sufi inside you starts singing the most enchanting melodies.

Laughter meditation opens a sublime door to transcendence. It is a state of no mind. Complete mindlessness. But it is also total existence. You have a feel of totality for the first time. It is a paradise that you can create on your own – anytime, anywhere.

According to Madan Kataria, “Laughter meditation is the purest kind of laughter and a very cathartic experience that opens up the layers of your subconscious mind, and you will experience laughter from deep within.”

In some of the Zen monasteries, every monk has to start the day with laughter, and has to end it with laughter – the first and the last thing every day.

Says Osho, “If you become silent after your laughter, one day you will feel God also laughing, you will hear the whole existence laughing, trees and stones and stars with you!”

I recommend laughter meditation for all those who face a lot of stress at the workplace. It is also beneficial for students and homemakers.

We conducted laughter meditation for Osho disciples and sanyasis. They fell into a trance. Osho realized the value in laughter and introduced laughter meditation in his ashram. He also encouraged the practice of gibberish meditation and silence.

I read Osho’s book From Sex to Superconsciousness in the prime of my youth for non-spiritual and non-religious reasons. I have also read many of his other books and heard his discourses.

We have within us a child, an adult, and a parent. One discernible part of the child is the little professor. This part of the child is innately intuitive, creative, and manipulative. Osho’s discourses come from a genius mind, until the little professor in him turns mischievous.

My final posting in the bank was at the state bank foundation institute, chetana, Indore. It has now been renamed as the state bank institute of human resource development.

The institute was set up to groom fresh officers of the bank. We formed chetana laughter club so that every new officer had a tryst with laughter yoga.

Debrati Dey, a probationary officer who came to the institute from Kolkata was totally unaware of what was in store for her. She said, “The laughter session was one laugh riot. Every time a new exercise for laughter was introduced, it instantly generated excitement and contemplation of the possible outcome.

“One of the phrases which everyone chanted, after every act, was ‘very good, very good, yay!’ It is a simple phrase. But when you clap your hands and say it loud, the phrase brings out its actual magic. It became an instant hit and a college anthem for us.

“In this era of ‘survival of the fittest’, laughter club has the guts to say, ‘survival of the happiest ‘. I didn’t realize, through the course of the session, how it had a positive biochemical effect on my cardiovascular and nervous system. It’s only when I got back to my room that I could see myself happy, de-stressed, and re-energized.”

I am grateful to Vijay Puri, Ranjeev Ranjan Tiwari, Satish Polisetty, and Rajesh Kumar Singh, faculty at the institute, who supported me in the conduct of sessions outside of working hours.

I am proud that I introduced laughter yoga in the State Bank of India and laughed with thousands of colleagues from all over the country.

During this period, we were invited by Nestle to conduct a laughter yoga session during their zone Asia-Oceania-Africa safety, health, and environmental sustainability workshop at the Marriott Resort and Spa, Goa.

The participants included the executive vice president from Nestle headquarters at Vevey, Switzerland and market corporate safety managers from 20 countries including Australia, China, Egypt, India, Indonesia, Japan, Malaysia, Philippines, Singapore, and Turkey, along with the factory safety heads from Bangladesh, India, and Sri Lanka.

After some time, Nestle India invited us to conduct sessions for the staff working at their factory in Samalkha, Haryana with a view to enhance employee wellness and build a more cheerful work environment.

We conducted laughter yoga for senior level executives of Abercrombie & Kent – the world’s leading authority on luxury and experiential travel – at the picturesque city of Udaipur, where twenty-six delegates had gathered at Hotel Leela Palace Kempinski, on the beautiful Pichola lake, for their cruise conference 2013.

Their global cruise ambassador, David Vass, expressed, “Thank you, both of you, for excellent energy, understanding of our group time constraints, and the delicious outcome you brought to us.

“Everybody truly enjoyed this session, especially in the middle of ‘budget day’. We referenced the Laughter yoga techniques throughout the remainder of the conference – making milkshakes, being an elephant, and so many of the other happy little bits you supplied us with.”

A small group of laughter lovers – including a young fashion designer, a scientist, an engineer, a doctor, a psychologist, a teacher, and two yoga teachers – flew down from Tashkent to Rishikesh, known as the world capital of yoga, to learn the basics of laughter yoga.

All of them had a background of yoga but had come to India with an eagerness to master the happiest workout in the world – laughter yoga.

We conducted two-day certified laughter yoga leader training program for them covering theoretical and practical aspects of laughter yoga, including the inner spirit of laughter, laughter meditation. and guided relaxation.

The program was well appreciated by all the participants. Here is the feedback received from some of them:

“In my normal life, I do not laugh much. Here, I discovered that I have so much laughter hidden inside me. Everyone seems to have an infinite capacity to laugh. And it feels so good. My daughter is also here with me. Now, we will go back home, and it is going to be a happy, cheerful place forever!”

“I am a psychologist and have found the concept of laughter yoga to be very useful. Laughter can be a good tool for healing. I shall be applying in practice, what I have learned here.”

“I have found a new way to engage with my grandchildren. We are going to sing, dance, laugh, and play the whole day. The kids are going to find the fun-based laughter exercises really interesting.”

“I am a yoga teacher and have included laughter yoga in my curriculum after I came to Rishikesh a few months ago and learned it from you. I have come along with one of my students and we have got deep insights into laughter and meditation. Laughter has enormous potential for healing depression and aches.“

“I also came here in April 2013 to undergo laughter yoga training. After going back to my country, I organized several laughter retreats in the mountains on the weekends. The retreats got fantastic response as laughter touches the innermost core of being.

“I have also been to two neighbouring countries, namely Kazakhstan and Kyrgyzstan, and made presentations on laughter yoga before large groups. I propose to come back here for laughter yoga soon with a group from Uzbekistan, Kazakhstan, and Kyrgyzstan.”

This was the second laughter yoga training organized in Rishikesh for nationals from Uzbekistan by us and three participants had come for the second time again in the program due to sheer love for laughter yoga.

The efforts made by Ivan Skofenko, yoga teacher and professor of psychology, for propagating laughter yoga in Uzbekistan, and the neighbouring countries, are truly commendable. He got in touch with us and invited us to Rishikesh for conducting the programs.

Contd…. 2 
© Jagat Singh Bisht

Founder: LifeSkills

LifeSkills

A Pathway to Authentic Happiness, Well-Being & A Fulfilling Life! We teach skills to lead a healthy, happy and meaningful life.

The Science of Happiness (Positive Psychology), Meditation, Yoga, Spirituality and Laughter Yoga. We conduct talks, seminars, workshops, retreats and training.

Please feel free to call/WhatsApp us at +917389938255 or email [email protected] if you wish to attend our program or would like to arrange one at your end.

≈ Editor – Shri Hemant Bawankar/Editor (English) – Captain Pravin Raghuvanshi, NM ≈

image_print

Please share your Post !

Shares
Articles,
Warning: Trying to access array offset on value of type bool in /var/www/wp-content/themes/square/inc/template-tags.php on line 138

हिन्दी साहित्य – आलेख ☆ अभी अभी # 276 ⇒ राजनीति की नींबू रेस… ☆ श्री प्रदीप शर्मा ☆

श्री प्रदीप शर्मा

(वरिष्ठ साहित्यकार श्री प्रदीप शर्मा जी द्वारा हमारे प्रबुद्ध पाठकों के लिए साप्ताहिक स्तम्भ “अभी अभी” के लिए आभार।आप प्रतिदिन इस स्तम्भ के अंतर्गत श्री प्रदीप शर्मा जी के चर्चित आलेख पढ़ सकेंगे। आज प्रस्तुत है आपका आलेख – “ राजनीति की नींबू रेस ।)

?अभी अभी # 277 ⇒ राजनीति की नींबू रेस … ? श्री प्रदीप शर्मा  ?

आप मानें या ना मानें, लेकिन आजकल हमें हर पारंपरिक खेल में राजनीति की बू आने लगी है। छोटे थे, तब से गणेशोत्सव के सांस्कृतिक कार्यक्रमों में म्यूजिकल रेस और नींबू रेस जैसी सामूहिक प्रतिस्पर्धाएं हुआ करती थी। बच्चे, बड़ों, स्त्री पुरुष सबका बड़ा प्रिय खेल हुआ करता था तब।

म्यूजिकल रेस को कुर्सी रेस भी कहते हैं। एक कुर्सियों का गोला बनाया जाता था, जितने प्रतियोगी, उनसे कुर्सी की एक मात्रा कम। लाउडस्पीकर पर कोई गीत अथवा धुन शुरु होती और लोग कुर्सियों के बाहर से चक्कर लगाना शुरू करते। अचानक आवाज के रूकते ही, जो जहां होता, अपने आसपास की कुर्सी फुर्ती से हथिया लेता। हर बार एक प्रतिस्पर्धी को निराशा हाथ लगती, क्योंकि हर बार एक एक कुर्सी कम कर दी जाती। अंत में नौबत यह आती कि आदमी दो और कुर्सी एक। जिसने हथिया ली, वह विजयी घोषित हो जाता। आजकल राजनीति में प्रतिस्पर्धा के अनुसार कुर्सियां बढ़ा घटा दी जाती है। लेकिन हाथ लगी कुर्सी भी भला कभी कोई छोड़ता है।।

एक होती थी, नींबू रेस, जो हम कभी नहीं खेल पाए। किसी ओलिंपिक इवेंट से कम नहीं होती थी यह नींबू रेस। आपको अपनी लाइन में ही दौड़ना पड़ता था, मुंह में एक चमचा और उस पर सवार होते थे नींबू महाराज। आपको सबसे आगे दौड़ना भी है और नींबू को रास्ते में गिरने से भी बचाना है। यानी संतुलन और गति दोनों को बनाए रखकर दौड़ना पड़ता था प्रतिस्पर्धी को।

खेल में किसी भी तरह की धांधली ना हो, इसलिए यह सुनिश्चित किया जाता था, कि चम्मच अथवा नीबू के साथ कोई छेड़खानी नहीं की गई हो। चम्मच और नींबू का आकार भी एक समान होता था, चम्मच अथवा नींबू के साथ क्रिकेट की गेंद के समान कोई टेंपरिंग नहीं। साफ सुथरा चम्मच और स्वस्थ ताजा नींबू।।

मुझे खुशी है कि राजनीति में आज भी नींबू रेस की यह स्वस्थ परम्परा कायम है। चमचों को मुंह लगाते हुए अपना ध्यान नींबू अर्थात् पद अथवा की दौड़ में निरंतर शामिल होना, चम्मच भी मुंह से लगा रहे और सफलता भी हाथ लगे, यह कमाल एक साधारण इंसान के बस का नहीं।

राजनीति में सफल व्यक्ति ही वह होता है जो अपनी उपलब्धियों में भी अपने चमचों को मुंह लगाए रखता है। थोड़ा भी संतुलन बिगड़ा और बाजी किसी और के हाथ में।।

हमारे प्रदेश के कमलनाथ ना तो ठीक से चम्मच ही पड़क पाए और ना ही नींबू रूपी सत्ता का संतुलन बना पाए। राजनीति कोई बच्चों की नींबू रेस नहीं।

चम्मच और नींबू दोनों से हाथ धोना पड़ा राजनीति के इस कच्चे खिलाड़ी को।

कई  प्रांतों में नींबू रेस जैसी इवेंट प्रगति पर है। कई नेता भी सदल बल इस नीबू रेस में शामिल हो गए हैं। नीबू का संतुलन ही सत्ता का संतुलन है। रामझरोखे बैठकर देखते हैं, इन सबका क्या हश्र होता है।।

♥ ♥ ♥ ♥ ♥

© श्री प्रदीप शर्मा

संपर्क – १०१, साहिल रिजेंसी, रोबोट स्क्वायर, MR 9, इंदौर

मो 8319180002

≈ संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडल (हिन्दी) – श्री विवेक रंजन श्रीवास्तव ‘विनम्र’/श्री जय प्रकाश पाण्डेय ≈

image_print

Please share your Post !

Shares

हिन्दी साहित्य – साप्ताहिक स्तम्भ ☆ साहित्य निकुंज #219 ☆ – ख्वाब – ☆ डॉ. भावना शुक्ल ☆

डॉ भावना शुक्ल

(डॉ भावना शुक्ल जी  (सह संपादक ‘प्राची‘) को जो कुछ साहित्यिक विरासत में मिला है उसे उन्होने मात्र सँजोया ही नहीं अपितु , उस विरासत को गति प्रदान  किया है। हम ईश्वर से  प्रार्थना करते हैं कि माँ सरस्वती का वरद हस्त उन पर ऐसा ही बना रहे। आज प्रस्तुत हैं  आपकी  एक भावप्रवण रचना … ख्वाब)

☆ साप्ताहिक स्तम्भ  # 219 – साहित्य निकुंज ☆

☆ ख्वाब ☆ डॉ भावना शुक्ल ☆

ख्वाब आँखों से ऐसे न देखा करें

ख्वाब जन्नत ही ऐसी  दिखाते  फिरे ।

*

ख्वाब देखो न तुम दिखाओ कभी

ख्वाब जीवन से होते है कितने परे।

*

ख़्वाब देखे तो जीवन महकने लगा

ख्वाब में फूल ही फूल कितने झरे।

*

ख़्वाब जब देखा तो ये लगा टूटने

ख्वाब में अश्क तो कितने ही गिरे।

*

ख्वाब ने मुझको तो टूटने न दिया

ख्बाब में ख्वाब तो कितने ही धरे।

© डॉ भावना शुक्ल

सहसंपादक… प्राची

प्रतीक लॉरेल, J-1504, नोएडा सेक्टर – 120,  नोएडा (यू.पी )- 201307

मोब. 9278720311 ईमेल : [email protected]

≈ संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडल (हिन्दी) – श्री विवेक रंजन श्रीवास्तव ‘विनम्र’/श्री जय प्रकाश पाण्डेय  ≈

image_print

Please share your Post !

Shares

हिन्दी साहित्य – साप्ताहिक स्तम्भ ☆ इंद्रधनुष #200 ☆ आज  अवध  में  धूम मची है… ☆ श्री संतोष नेमा “संतोष” ☆

श्री संतोष नेमा “संतोष”

(आदरणीय श्री संतोष नेमा जी  कवितायें, व्यंग्य, गजल, दोहे, मुक्तक आदि विधाओं के सशक्त हस्ताक्षर हैं. धार्मिक एवं सामाजिक संस्कार आपको विरासत में मिले हैं. आपके पिताजी स्वर्गीय देवी चरण नेमा जी ने कई भजन और आरतियाँ लिखीं थीं, जिनका प्रकाशन भी हुआ है. आप डाक विभाग से सेवानिवृत्त हैं. आपकी रचनाएँ राष्ट्रीय पत्र पत्रिकाओं में लगातार प्रकाशित होती रहती हैं। आप  कई सम्मानों / पुरस्कारों से सम्मानित/अलंकृत हैं. “साप्ताहिक स्तम्भ – इंद्रधनुष” की अगली कड़ी में आज भगवान श्री राम की मूर्ति की प्राण प्रतिष्ठा के अवसर पर प्रस्तुत है आज  अवध  में  धूम मची हैआप श्री संतोष नेमा जी  की रचनाएँ प्रत्येक शुक्रवार आत्मसात कर सकते हैं।)

☆ साहित्यिक स्तम्भ – इंद्रधनुष # 200 ☆

☆ आज  अवध  में  धूम मची है.. ☆ श्री संतोष नेमा ☆

आज  अवध  में धूम  मची है

सरयू -सलिला  सजी-धजी है

आएंगे    प्रभु    राम    हमारे

ढोलक  घंटी  झाँझ  बजी  है

*

बरसों  से  थी  आस   हमारी

आज मिली हैँ  खुशियां सारी

सब मिल गाओ  गीत प्रेम  के

प्रभु मिलन की  आई  घड़ी है

*

प्रभु  का मन्दिर भव्य बना है

बिराजे  जिसमें राम लला  हैँ

केंद्र  बना  सबकी  आशा का

सबको अब आने  की पड़ी है

*

हर   घर  में  उत्सव   दीवाली

खूब  सजीं   पूजा  की  थाली

दिल की बातें कर लो  प्रभु से

आज  कृपा की   हवा चली है

*

सारे   जग  से   न्यारा   मंदिर

हम  सबका   है  प्यारा  मंदिर

आस   दरश “संतोष” लिए  है

बढ़ी   हृदय  में   उतावली   है

*

आज  अवध  में  धूम मची है

सरयू सलिला  सजी-धजी  है

© संतोष  कुमार नेमा “संतोष”

सर्वाधिकार सुरक्षित

आलोकनगर, जबलपुर (म. प्र.) मो 9300101799

≈ संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडल (हिन्दी) – श्री विवेक रंजन श्रीवास्तव ‘विनम्र’/श्री जय प्रकाश पाण्डेय  ≈

image_print

Please share your Post !

Shares